French
DeutschGomphotherium – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Gomphotherium | |
| Burmeister, 1837[1] | |
 Szkielet Gomphotherium w Sam Noble Oklahoma Museum of Natural History | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | Gomphotherium |
Gomphotherium (gr. γομφος gomphos „klin, kołek”; θηριον thērion „zwierzę, bestia”[2]) – rodzaj wymarłych trąbowców żyjących od miocenu po plejstocen w Azji, Europie, Ameryce Północnej[3], w Ameryce Środkowej[4] oraz w Afryce[5].
Miał parę ciosów zarówno w żuchwie, jak i w szczęce, te ostatnie były znacznie dłuższe od żuchwowych. Zęby trzonowe miały koronę o guzkowej powierzchni[3], liczba jarzm (poprzecznych do dłuższej osi korony grzbietów złożonych z guzków[6]) na ostatnim zębie trzonowym (M3) wahała się między 3 a 5, co było typowe dla rodzaju[7]. Spojenie obu gałęzi kości zębowej było mocno wydłużone[3]. Miał krótką trąbę[8]. Niektóre gatunki miały bardzo krótki ogon[9]. Cechą synaptomorficzną rodzaju jest gruszkowaty lub prawie okrągły przekrój poprzeczny ciosów dolnych (żuchwy)[10], a nie spłaszczony[7]. Larramendi sugeruje, że trąbowce te miały futro, niektóre gatunki nawet długie i gęste, co umożliwiać im miało życie w klimacie chłodnym[9].
Do rodzaju zalicza się ponad 10 gatunków, przeważnie rozmiarów i wagi słonia indyjskiego, są jednak znacznie większe gatunki, np. G. steinheimense przekraczał 320 cm wysokości w kłębie i ważył 6,7 tony[9].
Kladogram wedle Shoshani, J. i Tassy, P. (2005)[11] wykonany na bazie charakterystyki kości gnykowej różnych trąbowców.
| |||||||||||||||||||
Gatunki
[edytuj | edytuj kod]- G. angustidens (Europa)[12]
- G. osborni[9].
- G. productum (Ameryka Północna)[7]
- G. simplicidens (Ameryka Północna)[7]
- G. steinheimense (Europa)[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ H. Burmeister: Handbuch der naturgeschichte. Zum Gebrauch bei vorlesungen. Berlin: Theod. Ehr. Friedr. Enslin, 1837, s. 795. (niem.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 297, 1904. (ang.).
- ↑ a b c Bieda, 1969, s. 438.
- ↑ MacFadden i in., 2015: Gomphothere proboscidean (Gomphotherium) from the late Neogene of Panama. Journal of Paleontology, 89(2), 2015, p. 360–365.
- ↑ Shi-Qi Wang, Yu Li, Jaroon Duangkrayom, Xiang-Wen Yang, Wen He & Shan-Qin Chen (2017) A new species of Gomphotherium (Proboscidea, Mammalia) from China and the evolution of Gomphotherium in Eurasia, Journal of Vertebrate Paleontology, 37:3, e1318284, DOI:10.1080/02724634.2017.1318284.
- ↑ Bieda, 1969, s. 437.
- ↑ a b c d MacFadden i in. s. 363.
- ↑ Alina Krzemińska: Zmienność form morfologicznych w ujęciu ewolucyjnym na przykładzie trąbowców (Proboscidea). Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Didacticam Biologiae Pertinentia II (2012).
- ↑ a b c d e Larramendi A. 2016. Shoulder height, body mass, and shape of proboscideans. Acta Palaeontologica Polonica, 61 (3): 537–574.
- ↑ Shiqi Wang, 2014: Gomphotherium inopinatum, a basal Gomphotherium species from the Linxia Basin, China, and other Chinese members of the genus. Vertebrata PalAsiatica, Vol. 52, 2: 183-200.
- ↑ Jeheskel Shoshani& Pascal Tassy, Advances in proboscidean taxonomy & classification, anatomy & physiology, and ecology & behavior, „Quaternary International”, 26–28, 2005, s. 5–20 (ang.).
- ↑ Bieda s. 439.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bieda F., 1969. Paleozoologia, Strunowce, tom 2. Wyd. Geologiczne, s. 437–438.