Łysak drobnołuskowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Łysak drobnołuskowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	podziemniczkowate
Rodzaj	łysak
Gatunek	łysak drobnołuskowy
Nazwa systematyczna
Gymnopilus sapineus (Fr.) Murrill Mycologia 4(5): 254 (1912)
Multimedia w Wikimedia Commons

Łysak drobnołuskowy (Gymnopilus sapineus (Fr.) Murrill – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopilus, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 roku Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus sapineus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1912 roku Charles Horton Murrill^[1].

Niektóre synonimy^[2]:

• Flammula sapinea var. livescens Speg. 1926
• Flammula sapinea var. terrestris Sacc. 1887
• Fulvidula sapinea (Fr.) Romagn. 1937
• Gymnopilus sapineus var. microsporus E. Ludw. 2001

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. dla Gymnopilus sapineus (Fr.) Maire. Józef Jundziłł w 1830 r. używał nazwy bedłka jodłowa, a Franciszek Błoński w 1889 r. opisywał ten gatunek jako opieńkę miodową^[3].

W opisie rodzaju Gymnopilus istnieją spore niejasności. Szczegółowo morfologię rodzaju Gymnopilus opracował Jan Holec. Podaje on opis gatunku G. sapineus (Fr.) Maire, nie wspomina natomiast o G. sapineus (Fr.) Murrill^[4]. Z kolei w Index Fungorum jest odwrotnie; wymieniany jest G. sapineus (Fr.) Murrill, brak G. sapineus (Fr.) Maire^[5].

Podana poniżej morfologia łysaka drobnołuskowego odnosi się do G. sapineus (Fr.) Maire^[6].

Kapelusz

Średnica 2–7 cm, początkowo półkulisty, potem łukowaty, w końcu płasko rozpostarty, zazwyczaj bez garbu, a jeśli jest garb to tępy. Brzeg ostry, gładki z resztkami osłony. U młodych okazów powierzchnia aksamitna lub pilśniowa, u starszych poszarpana, z przylegającymi, drobnymi, ochrowobrązowymi łuskami na żółtokremowym tle. Czasami cały kapelusz ma barwę czerwonawobrązową. Brzeg jaśniejszy – kremowy lub jasnożółty^[6].

Blaszki

Przyrośnięte do trzonu, szerokie, początkowo kremowożółte, potem ochrowe, żółtoczerwone lub czerwonawo cętkowane. Ostrza gładkie, miejscami płatkowate^[6].

Trzon

Wysokość 2,5–7 cm, grubość 3–8 mm, pełny, sprężysty, walcowaty, u młodych owocników jasnożółty, u starszych ciemniejszy, o barwie od żółtoczerwonej do czerwonobrązowej, miejscami podłużnie włóknisty^[6].

Miąższ

Cienki, żółty. Smak gorzki, zapach korzenny^[6].

W Europie i Ameryce Północnej łysak drobnołuskowy jest szeroko rozprzestrzeniony. Występuje także w Australii i na Nowej Zelandii^[7]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano wiele stanowisk^[3]. Nowe stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Łysak drobnołuskowy znajduje się w nim na liście gatunków chronionych i rzadkich^[8].

Saprotrof. Owocniki występują pojedynczo lub w małych grupkach na próchniejącym drewnie drzew iglastych, rzadziej liściastych. Pojawiają się od lipca do listopada na pniach, korzeniach, gałęziach i konarach^[6].

Według Jana Holca G. sapineus (Fr.) Maire wykazuje duże podobieństwo do łysaka plamistoblaszkowego (G. penetrans (Fr.) Murril). W niektórych przypadkach gatunków tych nie można odróżnić makroskopowo i konieczna jest mikroskopowa analiza strzępek skórki kapelusza. U G. sapineus mają one przeważnie szerokość 8–16 µm, są grubo rdzawobrązowo inkrustowane i często składają się z rozdętych, krótkich komórek. U G. penetrans mają szerokość 3–10 (–12) µm, są słabiej inkrustowane i złożone z nierozdętych komórek cylindrycznych. Ponadto G. sapineus wytwarza owocniki latem (głównie od czerwca do sierpnia), podczas gdy G. penetrans jest głównie gatunkiem jesiennym (owocniki wytwarza szczególnie od września do listopada)^[4].