Hatzegopteryx – Wikipedia, wolna encyklopedia

Hatzegopteryx

Okres istnienia: 70–66 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 70/66 ↓ 70/66
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Rząd	pterozaury
Podrząd	pterodaktyle
Rodzina	azdarchidy
Rodzaj	Hatzegopteryx Buffetaut, Grigorescu i Csiki, 2002
Gatunki
H. thambema Buffetaut et al., 2002
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Hatzegopteryx – rodzaj olbrzymiego pterozaura z rodziny azdarchidów (Azhdarchidae) żyjącego w późnej kredzie na terenie współczesnej Europy. Znany jest z niekompletnego szkieletu obejmującego fragment czaszki, niekompletną lewą kość ramienną oraz niezidentyfikowane kości należące do jednego osobnika. Holotyp (FGGUB R1083) odkryto w datowanych na późny mastrycht osadach formacji Densuş-Ciula na północnym zachodzie Basenu Hațeg w Siedmiogrodzie. Nazwa rodzajowa pochodzi od miejsca znalezienia szczątków oraz greckiego słowa pteros, oznaczającego skrzydło, zaś gatunkowa gatunku typowego, Hatzegopteryx thambema – od greckiego słowa thambema („potwór”) i odnosi się do ogromnych rozmiarów pterozaura^[1].

Hatzegopteryx cechował się bardzo dużymi rozmiarami oraz masywnie zbudowanymi kośćmi czaszki. Buffetaut i współpracownicy oszacowali jego rozpiętość skrzydeł na ponad dwanaście metrów, co czyniłoby z Hatzegopteryx największego znanego pterozaura^[1]. Witton i Habib stwierdzili jednak, że długość kości ramiennej, na podstawie której rozpiętość skrzydeł oceniono na ponad 12 m, wynosi nie 90, lecz 80 cm, czyli tyle, ile u kecalkoatla. Autorzy stwierdzili również, że nie ma dowodów, by pterozaury te przekraczały 10–11 m rozpiętości skrzydeł^[2]. Czaszka Hatzegopteryx mierzyła niemal trzy metry długości i jest jedną z największych czaszek zwierząt żyjących poza wodą. Masywne kości dzioba odróżniają Hatzegopteryx od większości innych pterozaurów, których kości były smukłe i wydłużone. Buffetaut i współpracownicy sugerują, że aby umożliwić lot masa czaszki musiała zostać zredukowana poprzez wewnętrzną strukturę kości, w których znajdowały się liczne bruzdki i wydrążenia, długości około 10 mm oddzielone macierzą od niezwykle cienkich kostnych beleczek (trabeculae) – cecha ta występowała także w niektórych kościach skrzydła Hatzegopteryx^[1].

W górnokredowych osadach Siedmiogrodu w zachodniej Rumunii odnaleziono liczne skamieniałości kręgowców, m.in. płazów, żółwi, krokodyli, ssaków oraz jaj dinozaurów, jednak zaledwie kilka średniej wielkości pterozaurów o bliżej nieustalonym pokrewieństwie^[1]. Początkowo sugerowano, że azdarchidy, jak większość pterozaurów, prowadziły tryb życia podobny do brzytwodziobów, latając nad powierzchnią wody i łowiąc ryby, jednak nowsze badania sugerują, że azdarchidy żyły w większej odległości od mórz. Około połowa szczątków azdarchidów, w tym również Hatzegopteryx thambema, została odnaleziona w osadach kontynentalnych, co wspiera hipotezę o ich bardziej niż w przypadku innych pterozaurów lądowym trybie życia. Według Wittona i Naisha budowa kończyn i szyj azdarchidów wskazuje, że żywiły się głównie na lądzie, łapiąc niewielkie zwierzęta – podobnie jak współczesne bociany z rodzaju Ciconia. Odnalezienie mierzącego ponad siedem metrów szlaku tropów azdarchida także wspiera tę teorię^[3].