Skrytoskrzydłe – Wikipedia, wolna encyklopedia

Skrytoskrzydłe
	Endopterygota
	Sharp, 1898
	; Sialidae sp.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	sześcionogi
Gromada	owady
(bez rangi)	Dicondylia
Podgromada	uskrzydlone
Infragromada	nowoskrzydłe
(bez rangi)	Eumetabola
(bez rangi)	skrytoskrzydłe
Synonimy
	Holometabola; Metabola;
	Holometabola; Metabola;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrytoskrzydłe^[1] (Endopterygota, syn. Holometabola) – klad owadów z podgromady uskrzydlonych i infragromady nowoskrzydłych. Charakteryzują się miękkim ciałem i brakiem widocznych zewnętrznie zalążków skrzydeł w stadiach larwalnych oraz występowaniem w rozwoju stadium poczwarki – są to owady o przeobrażeniu zupełnym (holometaboliczne). Grupa ta obejmuje większość (80–85%) współcześnie żyjących owadów – jest więc najliczniejszą w gatunki linią rozwojową zwierząt. Tradycyjnie owady holometaboliczne przeciwstawiane są owadom o przeobrażeniu niezupełnym (hemimetabolicznym).

Występowanie stadium poczwarki nie jest jednoznaczną cechą diagnostyczną tej grupy, ponieważ rozwinęło się niezależnie u niespokrewnionych z Holometabola mączlikowatych (Aleyrodidae), piersiodziobych (Sternorrhyncha) i wciornastków (Thysanoptera). Zbliżone stadia przedimaginalne występują też u kilku innych grup owadów. Szczególną cechą Holometabola jest występowanie w ciele większości larw (wyjątkiem są wachlarzoskrzydłe) wewnętrznych zalążków skrzydeł w postaci tarcz imaginalnych^[2], co tłumaczy nazwę Endopterygota (endo- wewnątrz, pterygotos uskrzydlony).

Klad obejmuje rzędy^[3]:

Przypuszczalna filogeneza owadów holometabolicznych:

Holometabola

Neuropteroidea

	Neuropterida (sieciarki, wielbłądki i wielkoskrzydłe)

	Coleoptera (chrząszcze)

	Hymenoptera (błonkówki)

	Mecopterida (chruściki, motyle, wojsiłki, muchówki i pchły)

Według McKenna i in. Hymenoptera jest taksonem siostrzanym dla pozostałych Holometabola^[3].

Pozycja filogenetyczna Strepsiptera nie została jednoznacznie ustalona. Badania genetyczne i analizy morfologiczne wskazują na ich bliskie pokrewieństwo z Neuropterida i Coleoptera, ale ich pozycja w kladzie Neuropteroidea wymaga potwierdzenia^[3].

Przypisy

↑ Ryszard Szadziewski, Przemysław Trojan: nadgromada: sześcionogi – Hexapoda. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 80.
↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
↑ ^a ^b ^c McKenna et al. 9-Genes Reinforce the Phylogeny of Holometabola and Yield Alternate Views on the Phylogenetic Placement of Strepsiptera. „PLoS ONE”. 5 (7), 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0011887. (ang.).

[B1-1] Ryszard Szadziewski, Przemysław Trojan: nadgromada: sześcionogi – Hexapoda. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 80.

[Jura-2] Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.

[McKenna-3] McKenna et al. 9-Genes Reinforce the Phylogeny of Holometabola and Yield Alternate Views on the Phylogenetic Placement of Strepsiptera. „PLoS ONE”. 5 (7), 2010. DOI: 10.1371/journal.pone.0011887. (ang.).

[1]

[2]

[3]