Ibis kasztanowaty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ibis kasztanowaty
	Plegadis falcinellus
	(Linnaeus, 1766)
	; Ibis kasztanowaty w szacie godowej, Syrakuzy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	ibisowce
Rodzina	ibisy
Rodzaj	Plegadis
Gatunek	ibis kasztanowaty
Synonimy
	Tantalus Falcinellus Linnaeus, 1766; Plegadis falcinellus falcinellus (Linnaeus, 1766); Tringa autumnalis Hasselquist, 1762; Plegadis autumnalis (Hasselquist, 1762); Ibis peregrina Bonaparte, 1855; Plegadis falcinellus rogersi Mathews, 1916;
	Tantalus Falcinellus Linnaeus, 1766; Plegadis falcinellus falcinellus (Linnaeus, 1766); Tringa autumnalis Hasselquist, 1762; Plegadis autumnalis (Hasselquist, 1762); Ibis peregrina Bonaparte, 1855; Plegadis falcinellus rogersi Mathews, 1916;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; lęgowiska zimowiska obecne przez cały rok przeloty
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ibis kasztanowaty (Plegadis falcinellus) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny ibisów (Threskiornithidae).

Systematyka

Gatunek monotypowy^[2]^[5]. Blisko spokrewniony z ibisem amerykańskim (P. chihi), który był dawniej uznawany za jego podgatunek^[2].

Występowanie

To gatunek południowy występujący na prawie wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy. Zamieszkuje wyspowo południową i południowo-wschodnią Europę, Bliski Wschód, Azję Środkową, Południową i Południowo-Wschodnią, Nową Gwineę, Australię, Afrykę (w tym Madagaskar), wschodnią Amerykę Północną i Amerykę Środkową oraz północną część Ameryki Południowej^[4]. Zimowiska eurazjatyckich populacji ibisa znajdują się głównie na południe od Sahary (choć pojedyncze osobniki zimują nad Morzem Śródziemnym) oraz w Indiach.

Do Polski zalatuje sporadycznie. Do 2021 roku odnotowano około 85 stwierdzeń, łącznie obserwowano około 108 osobników^[6]. Ibisy spotykano od końca marca do listopada^[7]. Zwykle napotykano pojedyncze osobniki, rzadziej bardziej liczne grupki, najwięcej 10 ptaków^[7]. Dochodziło do tego na stawach rybnych i zbiornikach zaporowych, przeważnie w południowej Polsce^[8].

Jedynym krajem Europy Środkowej, gdzie jest to ptak lęgowy (nieliczny), są Węgry.

Morfologia

Wymiary średnie

długość ciała ok. 55–65 cm^[9]
rozpiętość skrzydeł ok. 80–95 cm^[9]
masa ok. 530–770 g

Wygląd

Upierzenie brązowoczarne z purpurowym, metalicznym połyskiem na skrzydłach w szacie godowej. Lotki ciemniejsze, z zielonkawym połyskiem, nogi i dziób ciemne. Dziób zgięty ku dołowi. Na kantarku widać nagi fragment skóry o ciemnoniebieskiej barwie. Wokół niego znajdują się (zarówno od dołu, jak i od góry) białe paski. Szata spoczynkowa u ibisa przybiera ciemniejszy odcień brązu, a głowa i cienka szyja są drobno kreskowane na biało. Kantar pozostaje jednak jednolicie ciemny. Młode bez połysku, bardziej brązowe. Z daleka przypomina kulika wielkiego – pod względem długiego i zakrzywionego dzioba. Różni się jednak proporcjonalnie dłuższą szyją i nogami oraz jednolicie ciemnym ubarwieniem. Jest niewiele mniejszy od czapli siwej. W locie nogi wystają daleko poza ogon.

Biotop

Zasiedla tereny podmokłe i zalewowe – bagna, trzcinowiska, mokradła słodkowodne, mokradła słone, brzegi rzek, delty, płytkie, obficie porośnięte zbiorniki, jak jeziora zarówno słodkie jak i słone, laguny i zarośla mangrowe. Areał lęgowy charakteryzuje się silnym rozczłonkowaniem – ulokowane przy brzegach jezior i rzek. Po okresie lęgowym prowadzi koczowniczy tryb życia.

Okres lęgowy

Gniazdo

Gniazdo buduje na drzewie, krzewie na łące lub w gęstych trzcinach. Tworzy kolonie, zakładając gniazda tak blisko siebie, że często się zlewają w jedną platformę. Nie są one często jednogatunkowe, bo nierzadko lęgną się wraz z czaplami, warzęchami lub kormoranami małymi.

Jaja, wysiadywanie

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w różnorodnych porach roku (zależy od regionu, w Europie w marcu – maju) 3–4 niebieskozielone jaja o długości 52 mm^[10]. Jaja wysiadywane są przez okres 20–23 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta

W karmieniu młodych również pomaga matce jej partner. Potomstwo w wieku 4 tygodni potrafi już latać, choć jeszcze przez 3 tygodnie porusza się w okolicy gniazda. Potem młode odlatują.

Głos ibisa kasztanowatego

Pożywienie

Żywią się bezkręgowcami, takimi jak owady i ich larwy, mięczaki, robaki i raki. Sporadycznie chwytają też małe kręgowce – drobne ryby, płazy i gady. Żerowiska znajdują się zwykle na niewielkich stawach w strefach płytkiej wody, jak też na zalanych łąkach.

Status i ochrona

IUCN uznaje ibisa kasztanowatego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,23–2,22 milionów osobników. Globalny trend liczebności uznawany jest za spadkowy, choć niektóre populacje są stabilne^[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[11].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Plegadis falcinellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Glossy Ibis (Plegadis falcinellus). IBC The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Lepage: Glossy Ibis Plegadis falcinellus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plegadis falcinellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ ^a ^b Obserwacje – ibis kasztanowaty [online], CLANGA.com [dostęp 2023-02-16] (ang.).
↑ Michał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3.
↑ ^a ^b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 50. ISBN 83-7311-341-X.
↑ E. Keller, prof. dr J.H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7227-891-1.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Plegadis falcinellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Glossy Ibis (Plegadis falcinellus). IBC The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)]. (ang.).

[avibase-3] D. Lepage: Glossy Ibis Plegadis falcinellus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).

[iucn-4] Plegadis falcinellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).

[kf2021-6] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[clanga-7] Obserwacje – ibis kasztanowaty [online], CLANGA.com [dostęp 2023-02-16] (ang.).

[8] Michał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3.

[sterry-9] P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 50. ISBN 83-7311-341-X.

[lz-10] E. Keller, prof. dr J.H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7227-891-1.

[11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]