Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu
536/57 z 22 września 1930[1]
katedra
Ilustracja
Katedra w Kaliszu (widok z wieży ratusza)
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Miejscowość

Kalisz

Adres

ul. Kanonicka 5
62-800 Kalisz

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

katedralna św. Mikołaja w Kaliszu

Wezwanie

św. Mikołaja z Miry

Położenie na mapie Kalisza
Mapa konturowa Kalisza, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu”
Ziemia51°45′50,7″N 18°05′21,1″E/51,764083 18,089194
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu – zabytkowy kościół, którego budowę w stylu gotyckim rozpoczęto przed 1257 rokiem, rozbudowano w XIV i XVII wieku. W XIX wieku nadbudowano wieżę. Od 1992 r. katedra diecezji kaliskiej.

Historia i architektura

[edytuj | edytuj kod]

Kościół rozpoczęto budować przed 1257 rokiem, a jego fundatorem był książę kaliski Bolesław Pobożny wraz z żoną, księżną Jolentą[2]. Za życia Bolesława Pobożnego zbudowano częściowo prezbiterium, dwuprzęsłową zakrystię i płaską przybudówkę empory dla księcia. Prezbiterium i zakrystię dokończył pod koniec XIII wieku warsztat czeski, przypuszczalnie za życia kolejnego księcia Przemysła II[2].

W połowie XIV wieku zbudowano od zachodu gotycką wieżę, a po jej ukończeniu zbudowano trójnawowy korpus kościoła w postaci gotyckiej hali z czterema przęsłami[2]. Przypuszczalnie była to inicjatywa króla Kazimierza Wielkiego, który oddał kościół pod opiekę kanoników laterańskich (przebywali w Kaliszu do 1810 roku). W 1441 arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot wyniósł kościół do godności kolegiaty zakonnej[3]. W 1448 roku kanonicy laterańscy wznieśli stojący przy kościele gotycki budynek pełniący funkcję klasztoru, połączony w latach 1538-1822 z kościołem krytym przejściem[4].

W 1609 roku kościół się spalił, w związku z czym odbudowano go w latach 1612-1639 pod kierunkiem architekta Albina Fontany, który nadbudował mury i założył nowe sklepienia kolebkowe z dekoracją stiukowe w typie lubelsko-kaliskim. Ołtarz główny barokowy zbudowano w 1662. W 1706 roku spalił się dach i w wyniku pożaru zawaliła się wyniosła wieża kościelna[4]. W 1822 r. świątynia stała się na powrót kościołem diecezjalnym[4]. W latach 1869–1876 dokonano renowacji kościoła oraz zbudowano nowe zwieńczenie wieży w stylu neogotyckim wg projektu Franciszka Tournella[4]. Do wieży dostawiono także w tym okresie neogotycką kaplicę grobową[4].

Widok kościoła przed 1858

Około 1895 roku w dawnej zakrystii i kapitularzu urządzono kaplicę Matki Boskiej Pocieszenia, zwanej też "Pod Orłami". W 1909 roku witraże i polichromię w tej kaplicy wykonał Włodzimierz Tetmajer. Ściany zdobią piastowskie orły i postacie polskich świętych i błogosławionych. Z kolei witraże przedstawiają m.in. Matkę Bożą Częstochowską oraz Matką Bożą Ostrobramską. Obraz w kaplicy to "Alegoria Umarłej Polski" i scena z księżną Jolantą i Bolesławem Pobożnym. Wystrój kaplicy na żądanie rosyjskich zaborców został częściowo zamalowany, lecz odtworzono go w 1932 roku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości[5].

Prezbiterium dekorowane jest malowidłami Włodzimierza Tetmajera i jest on również autorem witraży w nawie głównej[6]. Pozostała część malowideł z 1905 roku w prezbiterium to dzieło S.Rudzińskiego, S.Jasińskiego i B.Wiśniewskiego[4].

Ingres pierwszego biskupa kaliskiego Andrzeja Wołłowicza do kościoła św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu odbył się 4 lipca 1819[7].

W 1973 roku[8] z kościoła zaginął obraz Zdjęcie z krzyża, pochodzący z pracowni Petera Paula Rubensa, zakupiony w Antwerpii w 1620 i sprowadzony do Kalisza w 1621 przez posła królewskiego Piotra Żeromskiego[5][9]. Według oficjalnej, wówczas przyjętej wersji, obraz spłonął podczas pożaru w nocy z 13 na 14 grudnia[10][11]. Według innych źródeł pożar mógł zostać wzniecony dla zatarcia śladów kradzieży[12][13].

W katedrze pochowany jest m.in. Stanisław Kobierzycki[14].

W kościele ochrzczeni zostali m.in. Adam Asnyk i Mieczysław Smorawiński, a ślub wzięła Maria Konopnicka[15].

W 1992 kościół podniesiony przez Jana Pawła II do rangi katedry diecezji kaliskiej.

W 2016 w Niedzielę Miłosierdzia Bożego do katedry sprowadzono relikwie św. Faustyny Kowalskiej[16].

Na dziedzińcu kościelnym zachował się zbudowany w 1448 roku budynek dawnego konwentu kanoników laterańskich, który do 2014 roku był siedzibą biskupa diecezjalnego[5].

Organy

[edytuj | edytuj kod]

Organy katedralne zostały złożone przez Jana Drozdowicza z Poznania z części różnego pochodzenia[17].

Dyspozycja instrumentu:

Manuał I Manuał II Pedał
1. Bordun 16' 1. Hornprinzipal 8' 1. Subbas 16'
2. Prinzipal 8' 2. Spitz-Gamba 8' 2. Oktavbass 8'
3. Dulzflöte 8' 3. HohlFlöte 8' 3. Gedecktbass 8'
4. Nachtorn 8' 4. Oktav 4' 4. Choralbass 4'
5. Oktav 4' 5. Blockflöte 4' 5. Flöte 4'
6. Rohrflöte 4' 6. Sesquialtera 2f
7. Nasat 2 2/3' 7. Dulzian 8'
8. Superoktav 2'
9. Mixtur 4-8f
10. Trompete 8'

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2010-05-06].
  2. ↑ a b c Jacek Kowalski, Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI w., Poznań 2010, s. 45, 105-106, 110, 352
  3. ↑ Andrzej Drewicz: Katedra pw. św. Mikołaja Biskupa. wkaliszu.pl. [dostęp 2022-07-26]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f Katedra pw. św. Mikołaja z d. klasztorem kanoników lateraneńskich - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  5. ↑ a b c KALISZ - Katedra pw. św. Mikołaja [online], Szlak piastowski [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  6. ↑ Kalisz - miasto o wielu obliczach [online], turystyka.wp.pl, 11 października 2013 [dostęp 2021-02-22] (pol.).
  7. ↑ Adam Chodyński: Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza. Kalisz: Księgarnia Maksymiliana Hofmańskiego, 1885, s. 73.
  8. ↑ Kartka z kalendarza, „Ziemia Kaliska” (49), 8 grudnia 2017.
  9. ↑ Edward Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie. T. 1: A–M. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, 1926, s. 141.
  10. ↑ Katedra pw. św. Mikołaja w Kaliszu • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2021-02-22] (pol.).
  11. ↑ Planty miejskie w Kaliszu [online], www.parki.org.pl [dostęp 2021-02-22].
  12. ↑ Sylwia Kwiatkowska, Sprawa Rubensa [online], Radio Centrum [dostęp 2021-02-22] (pol.).
  13. ↑ Danuta Synkiewicz, Czy słynny obraz Rubensa "Zdjęcie z krzyża" zostanie odnaleziony? [online], radiopoznan.fm [dostęp 2021-02-22] (pol.).
  14. ↑ Władysław Kościelniak, Krzysztof Walczak, Kronika miasta Kalisza, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2002, s. 121, ISBN 83-85638-43-1, OCLC 831022885.
  15. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011, s. 311. ISBN 978-83-7510-814-9.
  16. ↑ Relikwie św. Faustyny w Kaliszu [online], Fakty Kaliskie [dostęp 2016-04-04].
  17. ↑ Kalisz ( Katedra św. Mikołaja) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2024-07-15] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kowalski J., Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI w., Poznań 2010, s. 45, 105-106, 110, 352.
  • Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Maluśkiewicz Piotr (red.), Poznań 2008

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Kościoły w Kaliszu
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katedra_św._Mikołaja_Biskupa_w_Kaliszu&oldid=74284393”