French
DeutschKiełp – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
 Schron piechoty IR-2 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) | 250[2] |
| Strefa numeracyjna | 56 |
| Kod pocztowy | 86-253[3] |
| Tablice rejestracyjne | CCH |
| SIMC | 0844933 |
Położenie na mapie gminy Kijewo Królewskie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
 53°17′28″N 18°23′43″E/53,291111 18,395278[1] | |
Kiełp – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Kijewo Królewskie.
W latach 80. XIX w. obszar wsi obejmował 2289 mórg[4]. W 1966 r. powierzchnia sołectwa wyniosła 6,1 km2[5].
Nazwa wsi na przestrzeni wieków ulegała zmianom. Pierwsza prawdopodobna wzmianka pochodzi z roku 1222, gdzie wystąpiła pod nazwą Kelz. Pierwsze pewniejsze nazwy wsi pojawiają się ok. roku 1422, gdzie w dokumentach występuje jako Colping, Kolpyn, Colpen, Culpyn, Kolpin. W 1543 występowała pod dwoma nazwami - Kiełpin i Kiełp[6].
Na pobliskich obszarach wsi występuje roślinność stepowa, głównie na zboczach parowów o ekspozycji południowej[7].
Nazwa wsi ma wywodzić się z regionalizmu kiełp oznaczającego łabędzia[8].
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]W latach 80. XIX w. we wsi znajdowało się 59 budynków, z których 24 stanowiły domy mieszkalne. Wieś zamieszkiwało 210 katolików i 70 ewangelików[4].
Według danych Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Chełmnie oraz Powiatowego Inspektoratu Statystycznego w Chełmnie (31 XII 1966 r.) sołectwo Kiełp było zamieszkiwane przez 298 mieszkańców. Czyniło ją wtedy trzecią największą wsią w gromadzie Brzozowo[5].
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 250 mieszkańców[2]. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Kijewo Królewskie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś pierwszy raz wzmiankowana prawdopodobnie już w przywileju łowickim wystawionym w 1222 r. przez Konrada I mazowieckiego dla bp. Chrystiana. Istnieją jednak poszlaki, że wieś istniała już w XII w. Przed nadaniem jej biskupowi pruskiemu miała być własnością komesa Żyra[6].
Kolejne informacje na temat wsi pojawiają się dopiero w 1422, kiedy to wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego nadał wieś komturstwu starogrodzkiemu[8]. Własnością zakonu była do roku 1441[4]. Według zakonnych inwentarzy we wsi znajdować się miało, w roku 1422, 38 klaczy, 18 źrebiąt, 18 sztuk bydła oraz 80 świń. Według kolejnych inwentarzy, z roku 1436, we wsi miało być 10 koni roboczych, 2 krowy i pług z przynależnościami, a z roku 1441 iż we wsi było 26 koni oraz 3 pługi z przynależnościami[6]. W 1438 r. karczmarz płacić 3 grosze czynszu, zagrody in bruche (z czynszu polnego, bagiennego) dawały czynszu 32 grosze, 5 szkojców oraz 170 kur. Czynsz opłacano zbiorowo (zagrody nie płaciły zagrodowego), a pozostała część gruntów we wsi była opuszczona. Właściciel wiatraka płacił 2 łaszty ziarna czynszu[8].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków NID[10] na listę zabytków wpisane są:
- schron piechoty IR-1 w zespole twierdzy Chełmno, ok. 1914, nr rej.: A/1511/ z 14.02.1980
- schron piechoty IR-2, nr rej.: A/1511/8.
Znane osoby
[edytuj | edytuj kod]W tej właśnie miejscowości 1 stycznia 1946 urodził się Jan Ząbik, były żużlowiec, a później trener Unibaksu Toruń.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52953
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 476 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 4, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1883, s. 40.
- ↑ a b K. Faber, Podział administracyjny powiatu chełmińskiego (według stanu z 31 XII 1966 r.), [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 537.
- ↑ a b c Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2024-09-29].
- ↑ W. Niewiarowski, Środowisko geograficzne powiatu i miasta Chełmna [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu. Zarys monograficzny, red. M. Biskup, Toruń 1968, s. 34.
- ↑ a b c G. Mazur, Leksykon miejscowości powiatu chełmińskiego, Gdynia 2020, s. 117.
- ↑ Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 : z uwzględniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, Toruń 1927, s. IV.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 28 [dostęp 2016-05-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kiełp, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 40.
- Kiełp, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek.
