Kołyma (łagry) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kołyma
Odpowiedzialny	ZSRR
Rozpoczęcie działalności	luty 1932
Zakończenie działalności	1957
Terytorium	ZSRR
Miejsce	dorzecze Kołymy
Powierzchnia	2,6 mln km² ha
Liczba ofiar	2–4 mln (PWN),; 1 606 748 (dokumenty ZSRR)
	Położenie na mapie Związku Radzieckiego Kołyma
	69°33′05,0″N 161°21′51,1″E/69,551389 161,364194

Kołyma – nieformalne określenie największej grupy obozów pracy przymusowej na północnym wschodzie ZSRR (Jakucka ASRR, obwód magadański). Nazwa pochodzi od położenia w dorzeczu Kołymy. Przez więźniów obszar ten był nazywany Przeklętą Wyspą. Teren podległy gułagom miał powierzchnię 2,6 mln km².

Historia

Obozy wchodziły w skład Siewwostłagu(inne języki) (Północno-Wschodnie Poprawcze Obozy Pracy, Северо-Восточный ИТЛ, działające na rzecz „Dalstroju”), utworzonych w 1932 w wyniku odkrycia na bezludnych, niezagospodarowanych obszarach bogatych zasobów naturalnych: węgla, platyny, złota (w żyłach i piaskach złotonośnych), uranu, rudy cyny i ołowiu, molibdenu, ropy naftowej. W 1931 Eduard Berzin na rozkaz Stalina zaczął organizować przedsiębiorstwo górnicze „Dalstroj” podległe NKWD. W lutym następnego roku przybyli pierwsi więźniowie. W pierwszych latach funkcjonowania obozów śmiertelność wynosiła nawet prawie 80%^{[potrzebny przypis]}.

Więźniowie obozów byli zatrudnieni głównie w górnictwie, eksploatacji lasów i przy budowie infrastruktury. Obozy były znane z wysokiej śmiertelności z powodu surowego klimatu oraz złych warunków bytowych – kierowani tam byli więźniowie „szczególnie niebezpieczni” dla władzy radzieckiej. Pracę przerywano dopiero przy –54 °C.

W drugiej połowie lat 40. zaczęto wydobywać tam rudę uranu.

„Pojemność” obozów kołymskich wynosiła w 1953 – 200 tysięcy więźniów (całego „Dalstroju” ok. 2–3 mln). W obozach więźniowie polityczni i kryminalni byli przetrzymywani razem. Więźniowie kryminalni nie pracowali, ich normę wydobycia musieli wykonać więźniowie polityczni. W tym samym roku rozpoczęła się stopniowa likwidacja obozu. Ostatecznie zamknięto go w 1957.

Encyklopedia PWN podaje że w okresie działania obozów na Kołymie w latach 1937–1953 zmarło tam 2 lub nawet 4 mln więźniów^[1], co jednak stoi w sprzeczności z ujawnionymi dokumentami ZSRR, skąd wiadomo, że w całym Gułagu zmarło 1 606 748 zesłańców^[2].

Jeden z łagrów, przygotowany pokazowo, wizytował w maju 1944 wiceprezydent USA Henry Wallace^[3]^[4].

Więźniami Kołymy byli m.in. Jewgienija Ginzburg, która opisała pobyt w obozie w książce Stroma ściana^[5], a także Warłam Szałamow, Anatol Krakowiecki i Ryszard Kaczorowski.

Filmografia

Kołyma – białe krematorium – film dokumentalny, TVP
Wichry Kołymy(inne języki)^[6] – film fabularny, reż. Marleen Gorris na podstawie książki Evgeniâ SemenovnaE.S. Ginzburg Evgeniâ SemenovnaE.S., Stroma ściana, AndrzejA. Mandalian (tłum.), t. 1, Warszawa: Czytelnik, 1990, ISBN 83-07-02113-8, OCLC 834047371 .

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Kołyma, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-12-20] .
↑ ^a ^b Документ № 103. Справка о смертности заключённых в системе ГУЛАГа за период 1930–1956 гг., [w:] А.И.А.И. Кокурин А.И.А.И., Н.В.Н.В. Петров Н.В.Н.В., ГУЛАГ, МФД, 2000, ISBN 5-85646-046-4 (ros.).
↑ AnneA. Applebaum AnneA., Gułag, JakubJ. Urbański (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 409–410, ISBN 83-7391-304-1, OCLC 69316467 .
↑ DariuszD. Tołczyk DariuszD., Farsa na Kołymie [online], Rp.pl, 13 czerwca 2009 [dostęp 2017-10-02] .
↑ Kołymski czyściec, który przetrwała EUgenia Ginzburg [online], i.pl [dostęp 2023-02-24] (pol.).
↑ Wichry Kołymy w bazie IMDb (ang.)

Bibliografia

Aleksandr Sołżenicyn: Archipelag Gułag 1918-1956. Poznań: 2008. ISBN 978-83-7510-343-4.
Anne Applebaum: Gulag. A History. New York: 2003. ISBN 0-7679-0056-1. (ang.).
Robert Conquest: Kolyma: The Arctic Death Camps. 1978. ISBN 0-670-41499-9. (ang.).
Tomasz Kizny: GULAG. Life and Death Inside the Soviet Concentration Camps. Buffalo, NY and Richmond Hill, ON: Firefly Books, 2004. ISBN 1-55297-964-4. (ang.).
Jewgienija Ginzburg: Stroma ściana. Andrzej Mandalian (tłum.). Warszawa: Czytelnik, 2009. ISBN 978-83-07-03207-8.
Anatol Krakowiecki: Książka o Kołymie. Wyd. 2. London: Veritas, 1987. ISBN 0-948202-05-X.
Warłam Szałamow: Opowiadania kołymskie. Wrocław: 1999. ISBN 83-7023-705-3.
Małgorzata Giżejewska: Polacy na Kołymie 1940-1943. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1997. ISBN 83-86759-14-3.
Małgorzata Giżejewska: Kołyma 1944-1956 we wspomnieniach polskich więźniów. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2000. ISBN 83-88490-02-8.
Martin J. Bollinger: Flota Gułagu: Stalinowskie statki śmierci-transporty na Kołymę. Zakrzewo/Poznań: Wyd. Replika, 2011. ISBN 978-83-7674-078-2.
Jacek Hugo-Bader: Dzienniki Kołymskie. Wołowiec: Wyd. Czarne, 2011. ISBN 978-83-7536-292-3.
Anatolij Żygulin: Czarne kamienie. Warszawa: PIW, 1992.

Linki zewnętrzne

[pwn-1] Kołyma, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-12-20] .

[zsrr-2] Документ № 103. Справка о смертности заключённых в системе ГУЛАГа за период 1930–1956 гг., [w:] А.И.А.И. Кокурин А.И.А.И., Н.В.Н.В. Петров Н.В.Н.В., ГУЛАГ, МФД, 2000, ISBN 5-85646-046-4 (ros.).

[3] AnneA. Applebaum AnneA., Gułag, JakubJ. Urbański (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 409–410, ISBN 83-7391-304-1, OCLC 69316467 .

[4] DariuszD. Tołczyk DariuszD., Farsa na Kołymie [online], Rp.pl, 13 czerwca 2009 [dostęp 2017-10-02] .

[5] Kołymski czyściec, który przetrwała EUgenia Ginzburg [online], i.pl [dostęp 2023-02-24] (pol.).

[6] Wichry Kołymy w bazie IMDb (ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]