Koczkodan sowiogłowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Koczkodan sowiogłowy
	Cercopithecus hamlyni
	Pocock, 1907
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Cercopithecini
Rodzaj	koczkodan
Gatunek	koczkodan sowiogłowy
Synonimy
	Cercopithecus leucampyx aurora O. Thomas & Wroughton, 1910; Cercopithecus hamlyni kahuziensis Colyn & Rahm, 1988;
	Cercopithecus leucampyx aurora O. Thomas & Wroughton, 1910; Cercopithecus hamlyni kahuziensis Colyn & Rahm, 1988;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koczkodan sowiogłowy (Cercopithecus hamlyni)^[5], koczkodan ciemnolicy^[5] – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Występuje w środkowej Afryce. Jest narażony na wyginięcie.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1907 roku brytyjski zoolog Reginald Innes Pocock nadając mu nazwę Cercopithecus Hamlyni^[1]. Miejsce typowe to Las Równikowy Ituri, Demokratyczna Republika Konga^[6]^[7]^[8]. Holotyp to młodociany samiec (sygnatura BMNH Mammals 1939.1099) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; przed śmiercią należał do barona Waltera Rothschilda^[1]^[9].

Cercopithecus hamlyni należy do grupy gatunkowej hamlyni wraz z C. lomamiensis. Formy C. hamlyni z nizin i gór różnią się morfologią czaszki i zostały sklasyfikowane we wcześniejszych ujęciach systematycznych jako odrębne podgatunki – hamlyni i kahuziensis^[6] – jednak obecnie nie są rozpoznawane^[10]^[7]^[11]; potrzebne są dalsze badania, aby określić ich status^[10]^[7].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[7].

Etymologia

Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos ‘małpa z długim ogonem’, od gr. κερκος kerkos ‘ogon’; πιθηκος pithēkos ‘małpa’^[12].
hamlyni: John Daniel Hamlyn (1858–1922), brytyjski handlarz zwierzętami, którego sklep znajdował się w pobliżu doków na East Endzie w Londynie^[13].

Zasięg występowania

Koczkodan sowiogłowy występuje we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, od nizin położonych nad rzeką Lualaba na wschód do Lasu Równikowego Ituri i Wielkiego Rowu Zachodniego w zachodniej Rwandzie (Park Narodowy Lasu Nyungwe) i rozciągając się na północ do systemu rzecznego Lindi-Nepoko i na południe do granicy lasu deszczowego (granica słabo zdefiniowana); być może występuje również w południowej Ugandzie i północnym Burundi^[7]^[4].

Morfologia

Długość ciała samców 55 cm, długość ogona samców 57 cm (brak danych dotyczących długości ciała i ogona dla samic); masa ciała samic 3,1–3,7 kg, samców 5,5 kg^[10]^[11]. Ma zielono-szare futro na całym ciele, duże oczy oraz białe pasy na nosie^[14]. Nad oczami ma żółtawy pasek. Brak dymorfizmu płciowego poza wielkością: samice są mniejsze^[10].

Ekologia

Dieta

Żywią się głównie bambusem i liśćmi. Jednak, tak jak większość małp, jedzą również owoce, mniejsze zwierzęta lub owady^[14].

Tryb życia

Gatunek preferuje tereny wilgotne, żyje w lasach deszczowych^[15]. Występuje na wyższych wysokościach – w przedziale 900–4600 m n.p.m.^[16], ale w 2018 roku odnotowano też stwierdzenie na 450 m n.p.m.^[4]

Tworzą grupy od 5 do 12 osobników. W stadzie może być zazwyczaj tylko jeden samiec. Samice gdy dorosną, zostają w grupie, samce natomiast muszą ją zmienić^[14]. Ciąża trwa około 7 miesięcy, a w miocie zazwyczaj jest jeden lub dwa osobniki^[10]. Młode staje się dorosłe w wieku od 5 (samice) do 7 lat (samce)^[14]. W niewoli może żyć do około 33 lat^[17]. Podobnie jak inni przedstawiciele tego rodzaju, w swoich codziennych wędrówkach pokonuje duży obszar, głównie w poszukiwaniu pożywienia^[18].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c R.I. Pocock. Description of a new species of monkey (Cercopithecus Hamlyni) from the Ituri Forest. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 20 (120), s. 521, 1907. (ang.).
↑ O. Thomas & R.Ch. Wroughton. Ruwenzori Expedition Reports. 17. Mammalia. „Transactions of the Zoological Society of London”. 19 (5), s. 485, 1910. (ang.).
↑ M. Colyn & U. Rahm. Cercopithecus hamlyni kahuziensis (Primates, Cercopithecidae): une nouvelle sous-espèce de la forêt de bambous du Parc National "Kahuzi-Biega" (Zaïre). „Folia Primatologica”. 49 (3–4), s. 204, 1988. DOI: 10.1159/000156324. (fr.).
↑ ^a ^b ^c ^d J. Hart & F.J.H.& F. Maisels J. Hart & F.J.H.& F., Cercopithecus hamlyni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus hamlyni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 238. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus hamlyni Pocock, 1907. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
↑ 1939.1099. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 687. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 154. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 175. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d SylvieS. Abrams SylvieS., Hamlyn’s Monkey Cercopithecus hamlyni [online], New England Primate Conservancy, 2019 [dostęp 2023-01-26] (ang.).
↑ JulianJ. Easton JulianJ. i inni, Status and conservation of the only population of the Vulnerable owl-faced monkey Cercopithecus hamlyni in Rwanda, „Oryx”, 45 (3), 2011, s. 435–438, DOI: 10.1017/S0030605310001468, ISSN 1365-3008 (ang.).
↑ Jaclyn H.J.H. Wolfheim Jaclyn H.J.H., Primates of the world : distribution, abundance and creation, wyd. 1, 1983, s. 390–391, ISBN 978-1-315-07606-5, OCLC 1254026172 .
↑ Singapore Zoological Gardens Docents (1999) [online] [zarchiwizowane z adresu 2006-07-09] .
↑ FriderunF. Ankel-Simons FriderunF., Primate anatomy : an introduction, wyd. 2, San Diego: Academic Press, 2000, s. 99, ISBN 0-12-058670-3, OCLC 42622248 .

[poc-1] R.I. Pocock. Description of a new species of monkey (Cercopithecus Hamlyni) from the Ituri Forest. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 20 (120), s. 521, 1907. (ang.).

[tho&wro-2] O. Thomas & R.Ch. Wroughton. Ruwenzori Expedition Reports. 17. Mammalia. „Transactions of the Zoological Society of London”. 19 (5), s. 485, 1910. (ang.).

[col&rahm-3] M. Colyn & U. Rahm. Cercopithecus hamlyni kahuziensis (Primates, Cercopithecidae): une nouvelle sous-espèce de la forêt de bambous du Parc National "Kahuzi-Biega" (Zaïre). „Folia Primatologica”. 49 (3–4), s. 204, 1988. DOI: 10.1159/000156324. (fr.).

[iucn-4] J. Hart & F.J.H.& F. Maisels J. Hart & F.J.H.& F., Cercopithecus hamlyni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-09-23] (ang.).

[miiz-5] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus hamlyni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-23].

[icmw-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 238. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus hamlyni Pocock, 1907. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).

[nhm-9] 1939.1099. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).

[hmw-10] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 687. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 154. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[pal-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.).

[edm-13] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 175. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[:1-14] SylvieS. Abrams SylvieS., Hamlyn’s Monkey Cercopithecus hamlyni [online], New England Primate Conservancy, 2019 [dostęp 2023-01-26] (ang.).

[15] JulianJ. Easton JulianJ. i inni, Status and conservation of the only population of the Vulnerable owl-faced monkey Cercopithecus hamlyni in Rwanda, „Oryx”, 45 (3), 2011, s. 435–438, DOI: 10.1017/S0030605310001468, ISSN 1365-3008 (ang.).

[16] Jaclyn H.J.H. Wolfheim Jaclyn H.J.H., Primates of the world : distribution, abundance and creation, wyd. 1, 1983, s. 390–391, ISBN 978-1-315-07606-5, OCLC 1254026172 .

[17] Singapore Zoological Gardens Docents (1999) [online] [zarchiwizowane z adresu 2006-07-09] .

[18] FriderunF. Ankel-Simons FriderunF., Primate anatomy : an introduction, wyd. 2, San Diego: Academic Press, 2000, s. 99, ISBN 0-12-058670-3, OCLC 42622248 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]