Kukułka krwista żółtawa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kukułka krwista żółtawa
	; Kwiatostan
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	kukułka
Gatunek	kukułka krwista
Podgatunek	kukułka krwista żółtawa
	Nazwa systematyczna
	Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca (Wüstnei ex Boll) P.F.Hunt & Summerh.; Watsonia 6: 130 1965
Synonimy
	Dactylorhiza incarnata var. straminea (Rchb.f.) Soó; Dactylorhiza ochroleuca (Wüstnei ex Boll) Holub; Orchis incarnata var. ochroleuca Wüstnei ex Boll; Orchis incarnata subsp. ochroleuca (Wüstnei ex Boll) O.Schwarz; Orchis incarnata var. straminea Rchb.f.;
	Dactylorhiza incarnata var. straminea (Rchb.f.) Soó; Dactylorhiza ochroleuca (Wüstnei ex Boll) Holub; Orchis incarnata var. ochroleuca Wüstnei ex Boll; Orchis incarnata subsp. ochroleuca (Wüstnei ex Boll) O.Schwarz; Orchis incarnata var. straminea Rchb.f.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kukułka krwista żółtawa, storczyk krwisty żółtawy, stoplamek krwisty żółtawy^[4] (Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca (Wüstnei ex Boll) P.F.Hunt & Summerh.) – podgatunek kukułki krwistej (Dactylorhiza incarnata).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje tylko w Europie Środkowej. Według ostatnich badań ma dwa duże i izolowane od siebie obszary zwartego zasięgu. Jeden znajduje się w Alpach, drugi ciągnie się od północno-wschodnich Niemiec poprzez Polskę do Estonii, Łotwy, Litwy i zachodniej Ukrainy. Wschodnia granica zasięgu nie jest dokładnie znana. Ponadto występuje wyspowo w Skandynawii. Sprawdzenia wymagają natomiast podawane stanowiska w Anglii, Belgii i Rumunii. W Polsce obserwowano występowanie tego gatunku na 35 stanowiskach, jednak w latach 1998–2008 potwierdzono tylko 40% tych stanowisk. Najwięcej jest ich w Wigierskim Parku Narodowym, nad Biebrzą, Rospudą i w Poleskim Parku Narodowym. Na jedynym znanym stanowisku w Karpatach nie został odszukany^[5].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, sztywna i pusta, dość gruba i mięsista o wysokości 40–60 cm^[6].
Liście: W liczbie 5–8, pochwiasto obejmujące łodygę, ustawione skrętolegle. Są węższe od podgatunku typowego (ich szerokość przy podstawie wynosi 1,2–2,5 cm). Nie posiadają plamek, są jasnozielone i kapturkowato zwinięte na szczycie. Dolne są równowąskolancetowate, wzniesione sztywno i ostro zakończone^[6].
Kwiaty: Zebrane w gęsty, wąskowalcowaty kłos długości 15–20 cm. Znajduje się w nim 40–60 zawsze jasnożółtych kwiatów. Wyrastają w kątach lancetowatych przysadek. Dolne z nich są dwukrotnie dłuższe od zalążni. Listki boczne w zewnętrznym okółku są skierowane pionowo do góry, a dwa listki wewnętrzne mają jajowaty kształt. Ostroga jest stożkowa, ma ½ długości skręconej zalążni i skierowana jest w dół. Warżka romboidalna, trójłatkowa, o wyciągniętym wierzchołku. Szerokość warżki 5–7,5 mm,długość 6,5–9,5 mm^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. W Polsce kwitnie od drugiej połowy czerwca do początku lipca^[5]. Kwiaty zwabiają owady barwą i kształtem, jednak nie wydzielają nektaru. Rośnie na torfowiskach niskich i przejściowych oraz na obrzeżach zarastających jezior. W Europie jej zasięg pionowy wynosi 0–850 m n.p.m.^[6], w Polsce najwyższe stanowisko występuje na wysokości 500 m n.p.m. Liczba chromosomów 2n = 40^[5].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[7]. W latach 1983–2014 jako podgatunek kukułki krwistej znajdowała się pod ochroną ścisłą^[8]. Zamieszczona została w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście jako takson zagrożony wymarciem (kategoria zagrożenia EN)^[9]^[10]^[11]. Najbardziej zagrażają roślinie melioracje^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-20].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
↑ R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.): Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-20].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[storczyki-6] Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.

[rozp2014-7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[rozp1983-8] Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).

[kazmierczakowa-9] R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.): Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]