French
DeutschLead – Wikipedia, wolna encyklopedia
Lead lub lid[a] (wym. [li:d]; ang. lead – prowadzić, być na czele, przodować[5]) – pierwszy graficznie wyodrębniony akapit tekstu[6], przede wszystkim artykułu prasowego[7], następujący bezpośrednio po tytule lub podtytule[8]. Jego celem jest wprowadzenie czytelnika w zagadnienie, dlatego zazwyczaj podaje w formie skróconej najistotniejsze informacje, a często także i konkluzje, dając czytelnikowi poczucie zrozumienia tematu tekstu[6][9][4].
Zazwyczaj podsumowuje najważniejszy wątek tekstu dla tych czytelników, którzy nie chcą wnikać w szczegóły[4]; może też odpowiadać na podstawowe pytania: kiedy, kto, co, z jakim skutkiem[10], ewentualnie na wszystkie pytania tzw. 5W + H[b][11][8]. Wraz z tytułem i otwarciem stanowią najważniejsze elementy tekstu pisanego[12]. Podręczniki stylu sugerują, by lead był krótki i zawierał zazwyczaj nie więcej niż dwa lub trzy zdania (około 25 słów)[13].
Do polszczyzny termin trafił z języka angielskiego dzięki badaniom medioznawczym[14].
Zawartość
[edytuj | edytuj kod]Niektóre podręczniki stylu dziennikarskiego sugerują, by w leadzie zawrzeć 80% najważniejszych informacji, jakie znajdują się w całym tekście[6]. Jednocześnie jednak sugerują, by był dość enigmatyczny, by przyciągnął uwagę czytelnika i skłonił go do przeczytania całego artykułu[12]. Z tego względu treść leadu bywa powtarzana w innych miejscach czasopisma, na przykład jako streszczenie tekstu w spisie treści lub w zapowiedzi[10].
Pod względem treściowym niektórzy autorzy wyodrębniają rozmaite formy leadu, na przykład lead pojedynczy (stanowiący pomost między tytułem tekstu a jego treścią)[15], informacyjny (podsumowujący tekst)[6], anegdotyczny (zawierający zwięzłą anegdotę wprowadzającą w temat) czy pytający (zawierający pytanie, na które autor ma zamiar odpowiedzieć w tekście)[16][17]. Osobną kategorią jest, występujący często w prasie brukowej, tzw. lead z trzaskiem albo dramatyczny, czyli wprowadzenie w tonie sensacyjnym, często budujące nadmierne oczekiwania wobec tekstu za pomocą wyolbrzymień[18][9]. Z kolei pod względem formalnym lead można zaliczyć do obudowy intertekstualnej tekstu prasowego, obok takich elementów jak tytuł, informacje o rozmówcach, nazwiska dziennikarza czy biogramu rozmówcy[3].
Forma graficzna
[edytuj | edytuj kod]Wyodrębnienie graficzne leadu najczęściej przyjmuje formę wytłuszczenia lub kursywy[6], choć w niektórych czasopismach stosuje się zamiast nich odstęp lub inne wyróżniki graficzne[1]. Ze względu na jego wyróżnienie graficzne w leadzie dopuszczalne jest opuszczenie części znaków interpunkcyjnych[19].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwy lead oraz lid są w polskojęzycznych publikacjach niemal równie rozpowszechnione. Niektórzy polscy autorzy używają na określenie pierwszego akapitu terminu główka tekstu[1], akapit początkowy[2], wstępny[1][3], omawiający[4], lub nagłówek; niektórzy znajdują dla niego także paralelę w postaci łacińskich terminów perex oraz ingressus. W piśmiennictwie anglojęzycznym spotyka się czasem także formę lede.
- ↑ 5W+H to angielskojęzyczny akronim oznaczający najważniejsze pytania dziennikarstwa: what?, who?, when?, where?, why? i how?, czyli odpowiednio: co, kto, kiedy, gdzie, dlaczego i jak[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Fras 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Wyrwas i Sujkowska-Sobisz 2005 ↓, s. 10, 18.
- ↑ a b Jedliński 2010 ↓, s. 278.
- ↑ a b c Borkowski 1976 ↓, s. 257.
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 261.
- ↑ a b c d e Lewandowski 2014 ↓, s. 76.
- ↑ Wyrwas i Sujkowska-Sobisz 2005 ↓, s. 98.
- ↑ a b c Belka i Grabowski 2009 ↓, s. 9.
- ↑ a b Fras 2005 ↓, s. 14.
- ↑ a b Fras 2005 ↓, s. 13–14.
- ↑ Lewandowski 2014 ↓, s. 76, 77–78.
- ↑ a b Lewandowski 2014 ↓, s. 76–77.
- ↑ Lewandowski 2014 ↓, s. 78.
- ↑ Wyrwas i Sujkowska-Sobisz 2005 ↓, s. 98–99.
- ↑ Lewandowski 2014 ↓, s. 79.
- ↑ Fras 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Lewandowski 2014 ↓, s. 79–81.
- ↑ Lewandowski 2014 ↓, s. 80–81.
- ↑ Bańko 2014 ↓, ¶ 2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
Mirosław Bańko, Lead, [w:] Poradnia Językowa PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.- Rafał Belka, Kamil Grabowski, Pomocnik olimpijczyka: Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej, Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2009 [dostęp 2016-03-08].
- Rajmund Borkowski, Informacyjne agencje prasowe, Ośrodek Prasoznawczy RSW Prasa-Książka-Ruch, 1976.
- Janina Fras, Dziennikarski warsztat językowy, Wydawn. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005 [dostęp 2016-03-08].
- Ryszard Jedliński, Między miłosierdziem a globalizacją: aksjologiczne przestrzenie edukacji polonistycznej, Wydawn. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, 2010, ISBN 978-83-7271-600-2.
- Piotr Lewandowski, Creative writing informacyjnych tekstów dziennikarskich, Piotr Grochmalski, Wiesław Wacławczyk (red.), e-bookowo, 2014, ISBN 978-83-7859-393-5 [dostęp 2016-03-08].
- Katarzyna Wyrwas, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Mały słownik terminów teorii tekstu, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2005, ISBN 978-83-7399-092-0 [dostęp 2016-03-08].
- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
