Lepnica litewska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Lepnica litewska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	lepnica/Atocion
Gatunek	lepnica litewska
	Nazwa systematyczna
	Silene lithuanica Zapał.; Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. Akad. Umiejetn., Dział B, Nauki Biol. 11: 285 1911
Synonimy
	Atocion lituanicum (Zapał.) Tzvelev
	Atocion lituanicum (Zapał.) Tzvelev
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lepnica litewska (Silene lithuanica Zapał.) – w niektórych ujęciach systematycznych gatunek rośliny z rodziny goździkowatych. Takson opisany przez Hugo Zapałowicza ze wschodniej Europy. W Polsce głównie na Polesiu Lubelskim w okolicach Włodawy, sporadycznie na Nizinie Podlaskiej i na pojedynczych stanowiskach na Pojezierzu Mazurskim – osiąga w Polsce zachodnią granicę zasięgu. W rewizji taksonomicznej roślin z całego zasięgu lepnicy baldaszkowej Atocion armeria cechy diagnostyczne dla Silene lithuanica uznane zostały za mieszczące się w naturalnej zmienności Atocion armeria. Nazwa Silene lithuanica (tudzież Atocion lituanicum) uznane zostały za synonim Atocion armeria^[2]. Takie rozstrzygnięcie przyjmowane jest we współczesnych bazach taksonomicznych^[3]^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina o wysokości od 20 do 50 cm, pokryta sinym woskowym nalotem.
Łodyga: Naga, rozgałęziona na górze, lepka pod górnymi węzłami.
Liście: Naprzeciwległe, u podstawy łodygi skupione w różyczkę, kształtu łopatkowato-lancetowatego. Liście łodygowe podłużnie eliptyczne lub równowąskie, siedzące, jednonerwowe, o sercowatej nasadzie.
Kwiaty: O średnicy około 15 mm, zebrane w dwuramienne wierzchotki. Płatki korony barwy czerwonej, bądź (rzadko) białej, całobrzegie, płasko rozpostarte i z przykoronkiem o długości około 3 mm. Kielich zrosłodziałkowy, z orzęsionymi ząbkami na szczycie, z 10 nerwami barwy czerwonej. Ząbki kielicha krótkie i tępe, zwężone pod szczytem. Liczba pręcików: 10. Słupek z 3 szyjkami.
Owoc: Torebka o długości od 8 do 10 mm, na szypułce o takiej samej długości. Nasiona drobne.
Gatunki podobne

W publikacjach wyodrębniających lepnicę litewską od lepnicy baldaszkowej, ze cechy odróżniające wskazywane jest: rozgałęzianie się łodygi (litewska górą, baldaszkowa często od nasady), kształt liści (litewska mięsiste, łopatkowolancetowate do lancetowatych, baldaszkowa wiotkie, szerokojajowate), ich unerwienie (litewska jeden nerw, baldaszkowa z wyraźną siatką) i ułożenie (litewska z rozetą u podstawy łodygi, baldaszkowa bez różyczki), barwa kwiatów (litewska czerwone, baldaszkowa jasnopurpurowe)^[5].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna lub dwuletnia, hemikryptofit. Kwitnie od maja do września. Rośnie na glebach od suchych do świeżych, ubogich, o odczynie lekko kwaśnym. Spotykana głównie na murawach piaskowych i przy drogach, rzadziej w świetlistych i suchych borach sosnowych.

Zagrożenia i ochrona

Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[6]. Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną od 1983 roku^[7] do 2014 roku.

Przypisy

↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ BožoB. Frajman BožoB., MikaelM. Thollesson MikaelM., BengtB. Oxelman BengtB., Taxonomic revision of Atocion and Viscaria (Sileneae, Caryophyllaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 173 (2), 2013, s. 194–210, DOI: 10.1111/boj.12090 [dostęp 2023-10-27] .
↑ Silene lituanica Zapał.. s. The Plant List 2013. [dostęp 2014-08-27]. (ang.).
↑ Atocion armeria (L.) Raf., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-27] .
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, s. 149. ISBN 978-83-01-14342-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134)

Bibliografia

Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[bozo-2] BožoB. Frajman BožoB., MikaelM. Thollesson MikaelM., BengtB. Oxelman BengtB., Taxonomic revision of Atocion and Viscaria (Sileneae, Caryophyllaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 173 (2), 2013, s. 194–210, DOI: 10.1111/boj.12090 [dostęp 2023-10-27] .

[tpl-3] Silene lituanica Zapał.. s. The Plant List 2013. [dostęp 2014-08-27]. (ang.).

[powo-4] Atocion armeria (L.) Raf., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-27] .

[lr-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, s. 149. ISBN 978-83-01-14342-8.

[6] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[7] Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]