Leszczowate (dwór) – Wikipedia, wolna encyklopedia
Mapa katastralna z 1852 r. | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ budynku | |
Pierwszy właściciel | Bazyli Ustrzycki, Andrzej Kraiński |
Kolejni właściciele | Marcin Bonifacy Kraiński, Roman Cyriak Kraiński, Edmund Kraiński, Wincenty Kraiński, Edmund Kraiński, Roman Kraiński |
Obecny właściciel | od 1944 upaństwowiony Reforma rolna w Polsce (1944) |
Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego | |
49°30′26″N 22°32′43″E/49,507222 22,545278 |
Leszczowate – majątek ziemiański w województwie podkarpackim, powiat bieszczadzki, gmina Ustrzyki Dolne.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1556 r. urodził się w tej wsi Krzysztof Kraiński, reformator kalwiński, autor „Postylli”. 22 stycznia 1737 r. Marcin Bonifacy Kraiński, łowczy sieradzki i rotmistrz znaku pancernego wykupił wieś w pełni od Bazylego Ustrzyckiego, stolnika przemyskiego. Właściciele przechowywali w dworze dokumenty i listy rodzinne Romana Cyriaka, pamiętnikarza, członka Stanów galicyjskich, Edmunda Kraińskiego, kapitana saperów i powstańca listopadowego. Po walkach Edmund Kraiński wrócił do swojego majątku i zajął się gospodarką, zyskując zaufanie wśród chłopów, którzy w 1846 r. (rabacja galicyjska) pilnowali dworu w Leszczowatem i nie dopuścili do jego splądrowania. W Leszczowatem urodził się w 1854 r. Wincenty Kraiński. We dworze przyjmowano zaprzyjaźnionego Wincentego Pola[2] i Oskara Kolberga, zbierającego materiały do monografii etnograficznej Małopolski południowo-wschodniej (t.49-51,Sanocko-Krośnieńskie)[3] (w 1861, 1863, 1883, 1884 i 1885 r.)[4].
Leszczowate jest terenem roponośnym. W 1848 r. podjęto próby wydobywania ropy naftowej, początkowo używanej do smarowana osi kół. Wincenty Kraiński, przy technicznym wsparciu holenderskiej firmy wydobywczej, Petroleum Matrekopij Holland, rozpoczął przemysłową eksploatację złoża. W Leszczowatem i pobliskiej Ropience eksploatowano działki oznaczone jako księgi naftowe o symbolach „Wincenty I, II, III, IV, V, VI” po Wincentym Kraińskim[5].
Cerkiew
[edytuj | edytuj kod]Niedaleko dworu stała cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy (obecnie kościół katolicki). Kraińscy byli fundatorami cerkwi, pomimo że byli katolikami. Pierwsze wzmianki o drewnianej cerkwi pojawiają się w 1717 r. W 1861 r. Edmund Kraiński odbudowuje kaplicę. Kolejne odbudowy miały miejsce w 1922 r.[6] i 1937. Świątynia jest ozdobiona polichromią figuralną i ornamentalną autorstwa Wołoszyńskiego i Żołtnira.
Z okresu Kraińskich zachowały się dwa ołtarze boczne z XVIII w., wrota carskie i diakońskie z XIX w., ikona Chrystusa nauczającego w ramie z XVIII w., ikona Ukrzyżowanie(Pasja) z II poł. XVII w. oraz ikony św. Mikołaja i Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Dwór
[edytuj | edytuj kod]Modrzewiowy dwór wraz z folwarkiem i starodrzewiem w założeniu parkowym został zniszczony w 1944 r. po napadzie bojówki UPA[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kopia mapy przesłana przez Macieja Augustyna pracownika Polskiej Akademii Nauk w Ustrzykach Dolnych, archiwum sanockiego.
- ↑ Na cześć którego rodzina Kraińskich zaczęła nadawać swoim potomkom imię Wincenty.
- ↑ Teodor Żychliński, Złotej Księgi Szlachty Polskiej, Rocznik VII, wyd.Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
- ↑ Elżbieta Millerowa , ''Przemyskie'' Oskara Kolberga, [w:] Oskar Kolberg, Przemyskie. Suplement do tomu 35., Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2011, ISBN 978-83-921727-8-9, ISBN 978-83-62298-25-9 .
- ↑ Archiwum Państwowe w Sanoku.
- ↑ Obok cerkwi znajduje się drugi budynek, który był kaplicą grobową. W czasie rozbudowy cerkwi w 1922 r. kaplicę rozebrano za zgodą rodziny. W tym czasie powstał grobowiec rodziny Kraińskich z czarnego marmuru. W grobowcu zapewne pochowani są Roman Cyriak, syn Edmund i prawdopodobnie ich żony. Trudno to stwierdzić ponieważ grobowiec został sprofanowany przez żołnierzy ludowego wojska polskiego w 1946 r. lub 1947 r. Miejscowa ludność ukraińska (Łemkowie) mając Kraińskich we wdzięcznej pamięci zadbała o szczątki zmarłych, ponownie włożyła do trumien i do dziś opiekują się grobowcem.
- ↑ Działania UPA – ofiary i wykonawcy – Jan Lucjan Wyciślak [online], www.rodaknet.com [dostęp 2020-07-09] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- F. Sulimirski, B. Chlebowski, W. Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I-XIV z suplementem, Warszawa 1880-1902. Hasła Leszczowate, Maćkowa Wola.
- Piotr Szechyński, Cerkiew w Leszczowatem, http://www.twojebieszczady.pl/st_cerkwie/cerkiew_leszcz.php.
- Maciej Augustyn, historyk Bieszczad, PAN Ustrzyki Dolne.
- Teodor Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik VII, wyd.Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
- M. i A. Michniewscy, M. Duda: Cerkwie drewniane Karpat – Polska i Słowacja, Pruszków 2003.
- S. Kryciński: Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków 1995.
- R. Glapiak: Historia oraz dziedzictwo kulturowe Dźwiniacza Dolnego i innych miejscowości na Szlaku Ekomuzeum „Hołe”.