Monetka bukowa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Monetka bukowa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

obrzękowcowate

Rodzaj

'monetka

Gatunek

monetka bukowa

Nazwa systematyczna
Mucidula mucida (Schrad.) Pat.
Hyménomyc. Eur. (Paris): 96 (1887)

Monetka bukowa, monetka kleista (Mucidula mucida (Schrad.) Pat.) – gatunek grzybów należący do rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1]. Na świecie jest 15 gatunków monetek rosnących w strefie tropikalnej i umiarkowanej[2].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Oudemansiella, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1794 r. Heinrich Adolph Schrader nadając mu nazwę Agaricus mucidus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1887 r. Narcisse Théophile Patouillard, przenosząc go do rodzaju Mucidula[1].

Ma ponad 20 synonimów naukowych[3].

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako monetka kleista[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 3–10 cm, u młodych okazów półkulisty, potem coraz bardziej płaski, na koniec rozpostarty z tępym garbem. Brzeg ostry, pomarszczono-prążkowany. Powierzchnia czysto biała lub biaława, barwy kości słoniowej, na szczycie bywa ochrowy, czasem półprzejrzysty. W czasie wilgotnej pogody bardzo lepki, śluzowaty i kleisty, w czasie suchej jedwabiście matowy, gładki[5][6].

Blaszki

Białe, szerokie, wybrzuszone, rzadkie, prosto przyrośnięte, zatokowato wycięte do nieco zbiegających.

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość 0,5–1 cm, walcowaty, pełny, twardy, często wygięty. Powierzchnia gładka, lepka i biaława, tylko dołem brązowawa. Posiada duży obwisły lub odstający pierścień[5].

Miąższ

Biały, w kapeluszu bardzo cienki i miękki, w trzonie włóknisty i twardy. Smak łagodny, bez zapachu. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki prawie kuliste, gładkie o rozmiarach 14–18 × 12–16 µm[6].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Opisano występowanie tego gatunku tylko w Europie oraz w Azji Wschodniej: w Japonii, Korei i na Tajwanie[7]. W Polsce jest niezbyt częsty[8].

Rośnie w lasach i parkach. Owocniki wyrastają w wiązkach od czerwca do listopada, na kłodach i pniach martwych buków[4], często na dużej wysokości.

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Saprotrof lub pasożyt[4]. Grzyb niejadalny[5].

Z owocników monetki bukowej wyizolowano poliketyd o własnościach fungistatycznych. Wytwarza się z niego preparat mucyderminę stosowaną w leczeniu grzybic skóry. Jest dobrze tolerowana przez naskórek i nie szkodzi bakteriom żyjącym na skórze. Stwierdzono także, że monetka bukowa działa cytostatycznie w stosunku do niektórych komórek nowotworowych (Sarcoma 180, adenokarcinoma 755, leukemi L-1210). Z hodowli grzybniowej wyizolowano związki purynowe wykazujące działanie przeciwwirusowe[9].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]

Trudno go pomylić z innymi gatunkami grzybów, gdyż żaden z gatunków rosnących na drewnie nie posiada tak czysto białego, porcelanowo lśniącego i śliskiego kapelusza[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2016-01-13] (ang.).
  2. Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA. (2008). Dictionary of the Fungi (10th ed.). Wallingford: CABI. p. 489. ISBN 978-85199-826-8.
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2016-01-13] (ang.).
  4. a b c Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. a b c d e Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. a b Atlas grzybów. Monetka bukowa [online] [dostęp 2013-09-23].
  7. Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
  8. Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4..
  9. Grażyna Końska, Halina Komorowska. Lecznicze działanie grzybów. Wszechświat. Czasopismo przyrodnicze, t 110, nr 7-9/2009.