French
DeutschNacza (obwód witebski) – Wikipedia, wolna encyklopedia
.jpg) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | Wietryna |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy | 211431 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 55°23′46,2″N 28°20′47,5″E/55,396167 28,346528 | |
Nacza (biał. i ros. Нача) – wieś na Białorusi, w rejonie połockim obwodu witebskiego, około 29 km na południowy zachód od Połocka.
Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII wieku w województwie połockim[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Nacza, wcześniej należąca do województwa połockiego Rzeczypospolitej, znalazła się na terenie powiatu połockiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego.
W XVIII wieku dobra te należały do jezuitów[3]. Na początku XIX wieku były już własnością starościny Koziełłowej, wdowy po Ignacym i jej syna Stanisława. Z kolei w 1842 roku były własnością Stanisława Ksawerego Kaweckiego, od którego kupił je na licytacji Maciej Lubieński, który zmarł w 1856 roku i zostawił Naczę swojemu synowi Arkadiuszowi (zm. w 1883 roku). Po jego bezdzietnej śmierci Naczę odziedziczyła jego siostra Adelajda Siellawina i córki drugiej jego siostry Anny Mikulskiej: Leontyna Maria i Elwira Władymira. W majątku zamieszkała Elwira. Po jej śmierci w 1899 roku właścicielką Naczy stała się jej siostra Leontyna Iwaszewska (1846–1939), która nie zamieszkała w Naczy. Początkowo oddała ją w dzierżawę, a w 1918 roku podarowała Naczę Stefanii Konstancji ze Zdrojewskich Rożnowskiej, która nigdy nie objęła majątku.
Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Nacza znalazła się na terenie ZSRR. Od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi.
W Naczy istniał kościół, najprawdopodobniej unicki. Kościół rzymskokatolicki wspomniany był w latach: 1849–1882, w roku 1905 jako kaplica, której ruina istnieje do dziś[4].
Dawny dwór
[edytuj | edytuj kod]Koziełłowie wybudowali w Naczy na przełomie XVIII i XIX wieku drewniany, parterowy dwór, który istniał do wybuchu II wojny światowej. Stał na wzgórzu, nad rzeczką Naczką. Został zaprojektowany na planie prostokąta. W centralnej, frontowej części dworu widoczny był pięcioosiowy ryzalit. Wejścia natomiast były przez portyki umiejscowione na skrzydłach budynku. Wszystkie trzy elementy miały trójkątne szczyty. Jeden z portyków wiódł do części mieszkalnej, drugi – do części administracyjno-służbowej. Podobnie w elewacji ogrodowej: poza centralnym trzyosiowym ryzalitem istniały dwa jednoosiowe portyki na skrajach skrzydeł. Do centralnego portyku przylegał taras. Z czasem do dworu dobudowano murowane przedłużenia skrzydeł, ruina jednego z nich zachowała się do dziś (znajdują się w niej garaże)[5]. O wnętrzu wiadomo jedynie to, że mieściło wielką salę balową o oknach na przestrzał[6].
Zachowały się również resztki parku[5].
Majątek w Naczy jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 76.
- ↑ Nacza, wzmianka 3., znaczenie 5., [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 854.
- ↑ Nacza na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-04-30].
- ↑ a b Nacza na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2015-04-30]. (ros.).
- ↑ a b Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 257–259, ISBN 83-04-03713-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).