Pałac Zamoyskich w Warszawie (ul. Nowy Świat) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy budynku w Warszawie przy ulicy Nowy Świat 67/69. Zobacz też: Pałac Zamoyskich.
Pałac Zamoyskich w Warszawie
Zabytek: nr rej. 362 z 1.07.1965
Ilustracja
Pałac Zamoyskich (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Nowy Świat 67/69

Typ budynku

pałac

Styl architektoniczny

neorenesans[1]

Kondygnacje

5

Rozpoczęcie budowy

1667

Ważniejsze przebudowy

1744–1745, 1843–1846

Zniszczono

II wojna światowa

Odbudowano

1948–1950

Pierwszy właściciel

Jan Wielopolski

Kolejni właściciele

Franciszek Ksawery Branicki
Anna z Zamoyskich Sapieżyna
Andrzej Zamoyski

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Zamoyskich w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Zamoyskich w Warszawie”
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Zamoyskich w Warszawie”
Ziemia52°14′14,374″N 21°01′03,083″E/52,237326 21,017523
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Zamoyskich, także kamienica Andrzeja hr. Zamoyskiego – zespół dwóch połączonych ze sobą budynków znajdujący się przy ul. Nowy Świat 67 i 69 w Warszawie.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Wojsko rosyjskie demolujące pałac po zamachu na Fiodora Berga w 1863
Zniszczony pałac w 1945, na pierwszym planie cokół pomnika Mikołaja Kopernika

Od 1667 właścicielem posesji w tym rejonie był Jan Wielopolski. Wkrótce wybudował tu pałac i założył otaczający go ogród. W latach 1744–1745 na zlecenie spadkobierców Wielopolskiego dokonano przebudowy według projektu Piotra Hiża. Właścicielem budynku wkrótce stał się Franciszek Ksawery Branicki, który zlecił wykonanie prac renowacyjnych Szymonowi Bogumiłowi Zugowi.

W 1802 pałac kupiła Anna z Zamoyskich Sapieżyna. W budynku tym zamieszkał wtedy Stanisław Staszic; tu też zmarł w 1826. W 1839 posiadłość stała się własnością Andrzeja Zamoyskiego. Nowy właściciel w latach 1843–1846 dokonał jego przebudowy pod kierunkiem Henryka Marconiego, który nadał budowli okazałości. Jej fasadę zaakcentował tympanonem zdobionym płaskorzeźbami Pawła Malińskiego przedstawiającymi sceny mitologiczne.

19 września 1863, w okresie rozbiorów, z okna pałacu członkowie Żandarmerii Narodowej dokonali zamachu na przejeżdżającego Nowym Światem namiestnika carskiego Fiodora Berga. W odwecie pałac został splądrowany przez żołnierzy rosyjskich. Mienie mieszkańców zostało wyrzucone na bruk, przeniesione pod pobliski pomnik Mikołaja Kopernika i spalone[2]. Z mieszkania siostry Fryderyka Chopina Izabeli Barcińskiej wyrzucono fortepian kompozytora, co opisał Cyprian Kamil Norwid w wierszu Fortepian Szopena[3]. Zniszczeniu uległa też cenna biblioteka i przygotowane do druku prace mieszkającego w domu Zamoyskich orientalisty Józefa Szczepana Kowalewskiego[4].

Od 1867 w pałacu mieściła się siedziba Zarządu Inżynierii Warszawskiego Wojennego Okręgu.

W dwudziestoleciu międzywojennym w pałacu mieściło się Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (nr 69) oraz Główna Komenda Policji Państwowej (nr 67)[5].

Podczas obrony Warszawy w 1939, od 8 do 17 września[6], w budynku miało swoją siedzibę Dowództwo Obrony Warszawy, co upamiętnia tablica pamiątkowa z piaskowca wmurowana w 1950[7][8]. Pałac został uszkodzony w czasie nalotów Luftwaffe[9]. 17 września siedzibę dowództwa przeniesiono do gmachu Centrali PKO na rogu ulic Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej[7].

Pałac ucierpiał również podczas powstania warszawskiego. Stanowił umocniony ośrodek oporu Niemców[10]. 23 sierpnia 1944 został zdobyty przez powstańców[11].

Pałac odbudowano w latach 1948–1950 ze zmianami według projektu Mieczysława Kuzmy[1]. Mieszczą się tam m.in. Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii i Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego[12].

W 2001, w 180. rocznicę urodzin Cypriana Kamila Norwida, na budynku umieszczono tablice pamiątkowe upamiętniające poetę i zniszczenie fortepianu Chopina.

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 175.
  2. ↑ Marian Marek Drozdowski, Andrzej Zahorski: Historia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2004, s. 177. ISBN 83-89632-04-7.
  3. ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: Namiestnicy Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Abrys, 2009, s. 103. ISBN 978-83-929880-0-7.
  4. ↑ Władysław Kotwicz, Józef Kowalewski: orientalista, 1801-1878, 1948.
  5. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 16, 70. ISBN 978-83-61253-51-8.
  6. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 126.
  7. ↑ a b Lech Królikowski: Warszawa – dzieje fortyfikacji. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011, s. 208. ISBN 978-83-7436-269-6.
  8. ↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 158. ISBN 83-01-06109-X.
  9. ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 151, 220.
  10. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1969, s. 303.
  11. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1969, s. 306.
  12. ↑ Mapa budynków jednostki Uniwersytet Warszawski, Jednostki organizacyjne UW [dostęp 2 sierpnia 2020.]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_Zamoyskich_w_Warszawie_(ul._Nowy_Świat)&oldid=75213457”