Pałczak – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pałczak
	; Morfologia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	kaktusowate
Rodzaj	pałczak
	Nazwa systematyczna
	Cereus Mill.; Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pałczak, otąg^[3] (Cereus Mill.) – rodzaj obejmujący 48 gatunków sukulentów z rodziny kaktusowatych. Występują w Ameryce Południowej i Ameryce Północnej. Nazwa pochodzi o łacińskiego wyrazu cereus (świeca). W Polsce niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny doniczkowe. Gatunkiem typowym jest C. hexagonus (L.) Mill.^[4]

Rozmieszczenie geograficzne

Pałczak występuje na terenie obu Ameryk. Zasięg Cereus giganteus (kaktus Saguaro) obejmuje Arizonę, Kalifornię i południowo-wschodnią część pustyni Sonora w Meksyku. Przyczyną takiego rozmieszczenia rodzaju Cereus jest ich przystosowanie do kserofitycznych warunków życia. Dotyczy to przede wszystkim niewielkiej ilości opadów oraz wysokiej temperatury^[5].

Morfologia

Pokrój: Rośliny z kolumnowym, w przypadku niektórych gatunków (np. Cereus peruvianus) rozgałęziającym się pędem i długimi cierniami. Największe okazy mogą osiągnąć nawet 18 metrów wysokości.
Pęd: Zwykle kolumnowa łodyga z wyraźnie widocznymi żebrami, która może się rozgałęziać. Największe rozmiary wśród kaktusowatych osiąga gatunek Cereus giganteus. Dorasta do 18 metrów wysokości, 65 cm średnicy i może żyć 200 lat^[5]^[6].
Liście: Przekształcone w ciernie. Funkcje asymilacyjne pełni wyłącznie łodyga. Barwa, kształt, ilość oraz wielkość cierni są charakterystyczne dla różnych gatunków. Ciernie środkowe mogą osiągać nawet 10 cm długości^[6].
Kwiaty: Kwiaty nocne (otwarte nocą a zamknięte w dzień), o różnych kształtach i rozmiarach^[6].

Biologia i ekologia

Naturalnym środowiskiem cereusów są półpustynie regionów Ameryki Północnej. W fazie diploidalnej pałczaki mają 22 chromosomy w każdej komórce somatycznej^[7]. Wyjątkami są niektóre formy poliploidalne spotykane wśród tych roślin^[8].

Systematyka

Synonimy^[9].

Mirabella F. Ritter, Piptanthocereus (A. Berger) Riccob., Subpilocereus Backeb.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny kaktusowatych (Cactaceae) Juss., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu goździkowców (Caryophyllales) i klasy roślin okrytonasiennych^[2]. W obrębie kaktusowatych należy do plemienia Cereae, podrodziny Cactoideae^[9].

Pozycja w systemie Reveala 1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Caryophyllanae Takht., rząd goździkowce (Caryophyllales Perleb), podrząd Cactineae Bessey in C.K. Adams, rodzina kaktusowate (Cactaceae Juss.), podrodzina Cereoideae Drude in Mart., plemię Cereeae Salm-Dyck, rodzaj Cereus Mill.^[10].

Lista gatunków^[11]

Cereus aethiops Haw.
Cereus albicaulis (Britton & Rose) Luetzelb.
Cereus amazonicus K. Schum.
Cereus apoloensis (Cárdenas) P.J.Braun & Esteves
Cereus ballivianii (Cárdenas) P.J.Braun & Esteves
Cereus braunii Cárdenas
Cereus caesius Salm-Dyck ex Pfeiff.
Cereus childsii Blanc
Cereus cochabambensis Cárdenas
Cereus colosseus F. Ritter
Cereus comarapanus Cárdenas
Cereus diffusus (Britton & Rose) Werderm.
Cereus estevesii P.J.Braun
Cereus fernambucensis Lem.
Cereus forbesii C.F.Först.
Cereus fricii Backeb.
Cereus glaucus Salm-Dyck
Cereus grandicostatus Werderm.
Cereus haageanus (Backeb.) N.P.Taylor
Cereus hankeanus F.A.C.Weber ex K.Schum.
Cereus hertrichianus Werderm.
Cereus hexagonus (L.) Mill.
Cereus hildmannianus K.Schum.
Cereus horrispinus Backeb.

Cereus houlletii (Lem.) A. Berger
Cereus huilunchu Cárdenas
Cereus insularis Hemsl.
Cereus jamacaru DC.
Cereus kroeneinii (R. Kiesling) P.J. Braun & Esteves
Cereus lamprospermus K.Schum.
Cereus lanosus (F.Ritter) P.J.Braun
Cereus lauterbachii K.Schum. ex Chodat & Hassl.
Cereus macrostibas K. Schum.
Cereus mirabella N.P.Taylor
Cereus mortensenii (Croizat) D.R.Hunt & N.P.Taylor
Cereus neotetragonus Backeb.
Cereus pachyrrhizus K.Schum.
Cereus phatnospermus K.Schum.
Cereus pierrebraunianus Esteves
Cereus repandus (L.) Mill.
Cereus saddianus (Rizzini & A.Mattos) P.J.Braun
Cereus spegazzinii F.A.C.Weber
Cereus stenogonus K.Schum.
Cereus tacuaralensis Cárdenas
Cereus trigonodendron K.Schum. ex Vaupel
Cereus uruguayanus R. Kiesling
Cereus vargasianus Cárdenas
Cereus yungasensis A.Fuentes & Quispe

Zastosowanie

Cereusy są uprawiane jako rośliny ozdobne, podobnie jak wiele innych kaktusów.
Roślina lecznicza. Część gatunków pałczaków jest wykorzystywana jako rośliny lecznicze. Przykładowo, niektóre części Cereus repandus są jedzone w celu zwalczenia biegunki^[12].
Roślina jadalna. Wśród niektórych plemion południowoamerykańskich, np. zamieszkujących wyspę Aruba Cereus repandus bywa wykorzystywany do przyrządzania gęstej zupy nazywanej „cadada”^[12]. Cereus peruvianus został introdukowany w Izraelu jako roślina uprawna ze względu na owoce^[8]. Korzenie Cereus greggi osiągają czasami wagę ponad 100 kg i są wykorzystywane przez Indian jako źródło pożywienia^[13].
Inne:Zielone części łodygi Cereus repandus wykorzystuje się także do mycia naczyń i ciała^[12]. Cereus peruwiański był klonowany przez biologów^[14].

Uprawa

Wymagania: Cereus wymaga dobrej wentylacji i dużego nasłonecznienia. Rano można je spryskiwać wodą, a gdy obeschną przenieść do zacienionego miejsca. Dodatkowo każdej wiosny należy je nawozić nawozem bogatym w potas. Latem najlepszą temperaturą jest 14-25 °C, natomiast zimą w okresie spoczynku nie więcej niż 20 °C^[15].
Choroby i szkodniki: Pałczaki są dosyć często atakowane przez szkodniki i choroby. Gdy zaczynają gnić u podstawy, oznacza to, że roślinę zaatakowała pleśń, wywołująca chorobę zwaną potocznie czarnym korzeniem. Roślinę atakują również wełnowce i roztocze^[15].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).
↑ otąg – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2021-05-11] (pol.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
↑ ^a ^b Alexandria Gross; San Francisco State University Department of Geography: The Biogeography of Cereus giganteus. 1999. [dostęp 2010-06-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Clive Innes, Charles Glass: Ilustrowana Encyklopedia Kaktusów. Elipsa, 2006.
↑ The Families of Flowering Plants. [dostęp 2008-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Uniwersytet wU. Jukatan Uniwersytet wU., GENETIC DIVERSITY IN F1 DESCENDENTS OF CEREUS PERUVIANUS MILL. (CACTACEAE) SOMACLONES REGENERATED IN SOUTH REGION OF BRAZIL, ISSN 1870-0462 [dostęp 2010-07-05] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-02-24].
↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Cereus według Reveala.
↑ Cereus. The Plant List. [dostęp 2017-07-08]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Aaron M. Socha: From Areoles to Zygocactus: An Evolutionary Masterpiece. The New York Botanical Garden. [dostęp 2008-08-10]. (ang.).
↑ A.R. Royo: Night-Blooming Cereus. [dostęp 2010-07-05]. (ang.).
↑ Maria de Fátima P. S. Machado, Alberto José Prioli: Micropropagation of Cereus peruvianus Mill. (Cactaceae) by areole activation. lipiec 1996. [dostęp 2010-08-06]. (ang.).
↑ ^a ^b „Magia Roślin”. 1990/93. Robert Jabłoński, Aleksandra Borysławska – redaktorzy. Wrocław: GE Fabbri Pchoenix Sp. z o.o.. ISSN 1429-8996. (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).

[3] otąg – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2021-05-11] (pol.).

[4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].

[Biogeografia-5] Alexandria Gross; San Francisco State University Department of Geography: The Biogeography of Cereus giganteus. 1999. [dostęp 2010-06-21]. (ang.).

[encyk-6] Clive Innes, Charles Glass: Ilustrowana Encyklopedia Kaktusów. Elipsa, 2006.

[7] The Families of Flowering Plants. [dostęp 2008-08-13]. (ang.).

[genetyka-8] Uniwersytet wU. Jukatan Uniwersytet wU., GENETIC DIVERSITY IN F1 DESCENDENTS OF CEREUS PERUVIANUS MILL. (CACTACEAE) SOMACLONES REGENERATED IN SOUTH REGION OF BRAZIL, ISSN 1870-0462 [dostęp 2010-07-05] (ang.).

[grin-9] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-02-24].

[10] Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Cereus według Reveala.

[TPL-11] Cereus. The Plant List. [dostęp 2017-07-08]. (ang.).

[Socha-12] Aaron M. Socha: From Areoles to Zygocactus: An Evolutionary Masterpiece. The New York Botanical Garden. [dostęp 2008-08-10]. (ang.).

[13] A.R. Royo: Night-Blooming Cereus. [dostęp 2010-07-05]. (ang.).

[14] Maria de Fátima P. S. Machado, Alberto José Prioli: Micropropagation of Cereus peruvianus Mill. (Cactaceae) by areole activation. lipiec 1996. [dostęp 2010-08-06]. (ang.).

[Magia-15] „Magia Roślin”. 1990/93. Robert Jabłoński, Aleksandra Borysławska – redaktorzy. Wrocław: GE Fabbri Pchoenix Sp. z o.o.. ISSN 1429-8996. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]