Prehistoria Walii – Wikipedia, wolna encyklopedia

Prehistoria Walii – terminem tym określa się okres zaczynający się od początków osadnictwa i znalezisk najwcześniejszych ludzkich szczątków na terenie dzisiejszej Walii (około 230 000 lat temu), a kończy na roku 48 n.e., kiedy to rzymska armia rozpoczęła działania militarne skierowane przeciw walijskim plemionom. Historycy twierdzą, iż kolejne fale imigrantów, wnosząc swoją kulturę do regionu, wypychały swoich poprzedników, z czego ostatnią falą byli Celtowie. Mimo to, ostatnie^[kiedy?] badania genetyczne sugerują, że wyglądało to zupełnie inaczej i imigracja przebiegała na mniejszą skalę.

Najstarsze znane szczątki ludzkie odkryte we współczesnej Walii pochodzą sprzed 230 000 lat. Fragment wczesno-neandertalskiej górnej szczęki zawierający dwa zęby, której właściciel prawdopodobnie żył w okresie interglacjalnym dolnego paleolitu, został znaleziony w jaskini w dolinie rzeki Elwy, w stanowisku paleolitycznym Pontnewydd Cave, niedaleko miasta St Asaph (wal. Llanelwy) w hrabstwie Denbighshire^[1][2]. Wykopaliska na tym terenie w latach 1978-1995 ujawniły następne 17 zębów należących do pięciu osobników, łącznie siedem pięściaków oraz trochę kości zwierzęcych, z których część wykazywała znaki rzeźnictwa^[3]. Stanowisko to jest najbardziej wysuniętym na północny zachód Eurazji terenem, na którym zostały znalezione szczątki wczesnych człowiekowatych, dzięki czemu zyskało międzynarodowe znaczenie. Późno-neandertalskie pięściaki były także znalezione w jaskini Coygan w hrabstwie Carmarthenshire. Ich wiek szacuje się na około 60 000 – 35 000 lat.^[4][5]

Wapienne jaskinie Paviland na półwyspie Gower w południowej Walii są najbogatszym w Wielkiej Brytanii źródłem materiałów dotyczących kultury oryniackiej, włączając rylce i drapacze datowane na około 28 500 lat.^[6] Pierwszymi znalezionymi w Walii szczątkami współczesnych ludzi, Homo sapiens sapiens, była Czerwona Dama z Paviland. Był to ludzki szkielet zabarwiony czerwoną ochrą (tlenkiem żelaza (III)), odkryty w 1823 roku w jednej z jaskiń Paviland^[7]. Mimo swojej nazwy, w rzeczywistości szkielet należał do młodego mężczyzny, który żył około 33 000 lat temu pod koniec okresu górnego paleolitu^[8]. Uważany jest za najstarszy znany ceremonialny pochówek w zachodniej Europie. Szkielet znaleziony został wraz z fragmentami małych cylindrycznych prętów z kości słoniowej, które stanowiły kawałki bransoletek z kości słoniowej i muszelek^[9].

Zasiedlanie Walii było najprawdopodobniej przerywane, jako że okresy ochłodzenia i ocieplenia doprowadziły do postępowania i cofania pokryw lodowych. Zdaje się, że Walia była opuszczona w okresie od około 21 000 lat temu do 13 000 lat temu, na co wskazuje miejsce pochówku znalezione w Jaskini Kendricka na cyplu Great Orme, datowane na okres sprzed 12 000 lat.^[10]

W następstwie epoki lodowcowej około 7000 p.n.e., Walia, zamieszkana przez mezolityczne ludy zbieracko-łowieckie, nabrała kształtu, który utrzymuje się po dziś dzień. Walia obfituje w miejsca, gdzie można napotkać materiał pochodzący z okresu mezolitu, lecz zabezpieczone formy warstwowe są rzadkie^[11]. Najstarszym z takich miejsc jest Nab Head, Pembrokeshire, datowane na około 9 200 lat^[12]. Wiele stanowisk niosących informacje o mezolicie, które 9 000 lat temu były położone w pewnej odległości od morza, teraz przez zmiany ukształtowania terenu umiejscowione są na samym wybrzeżu. Pembrokeshire jest terenem wyjątkowo bogatym w ślady osadnictwa mezolitu. Występują one również na terenach wyżynnych — zazwyczaj jako sezonowe tereny polowań, tak jak wokół Llyn Brenig^[13]. Niektóre zdobione kamyki znalezione w Rhuddlan są okazami najwcześniejszych form sztuki występujących w Walii^[14].

Badania odwiertów z późnego neolitu — wczesnej epoki brązu grobowca Bryn Celli Ddu na wyspie Anglesey, opublikowane w 2006 roku, dały możliwość badania radiowęglowego, które datowało osady z dwóch otworów na okres mezolitu^[15].

Najstarsze społeczności rolnicze pojawiły się około 4000 p.n.e., oznaczając początek neolitu. Występowanie pyłku kwiatowego wskazuje na coraz szerzej zakrojone karczowanie lasów. Podczas tego okresu powstało wiele grobowców, w tym najlepiej znane: Bryn Celli Ddu i Barclodiad y Gawres na wyspie Anglesey^[16]. Trzy najważniejsze typy megalitycznych grobowców można odnaleźć w Walii: "Severn-Cotswold" w południowo-wschodniej części, "Portal dolmen" i "Passage graves" charakterystyczne dla okolic Morza Irlandzkiego, jak i Oceanu Atlantyckiego w rejonach zachodniej Europy i Maroka. Megalityczne grobowce są najpopularniejsze na zachodnich nizinach^[17]. Istnieją również dowody na więzy kulturowe z Irlandią, szczególnie w okresie wczesnego neolitu^[17].

Kilka siedlisk z okresu neolitu zostało odkrytych w Walii, z których najważniejsza to osada w Clegyr Boia w pobliżu St David's w Pembrokeshire. Zostało również znalezionych wiele artefaktów, w tym głównie kamienne głowice siekier. Na terenie Walii znajdowało się kilka manufaktur specjalizujących się w produkcji tych właśnie głowic z największą "Graig Lwyd" w Penmaenmawr na północnym wybrzeżu, która eksportowała swoje wyroby aż do Yorkshire i środkowej Anglii^[17]. Znaleziska wyrobów ceramicznych wskazują na powiązania z Irlandią.

• Frances Lynch, Stephen Aldhouse-Green, Jeffrey L. Davies: Prehistoric Wales. Sutton Publishing, 2000. ISBN 0-7509-2165-X.
• Frances Lynch: Prehistoric Anglesey: The archaeology of the island to the Roman conquest. Anglesey Antiquarian Society, 1970.
• M. Pitts. Sensational new discoveries at Bryn Celli Ddu. „British Archaeology”, 2006. (ang.).