Renesans Paleologów – Wikipedia, wolna encyklopedia
Renesans Paleologów – okres rozwoju kultury bizantyńskiej, przypadający na panowanie dynastii Paleologów, czyli lata 1261–1453. Był to czas rozkładu Cesarstwa Bizantyńskiego pod względem politycznym, jednak pod kątem sztuki panował rozkwit[1].
Literatura
[edytuj | edytuj kod]Za panowania Paleologów nastąpił rozwój literatury w tym także tej historycznej. Najważniejszymi historykami byli wówczas Jerzy Pachymeres, Nikefor Gregoras i Jan VI Kantakuzen. Pachymeres jest autorem Historii zakończonej na roku 1308 i dobrze opisującej rządy Michała VIII oraz jego syna Andronika II. Gregoras z kolei napisał dzieło zatytułowane Romaike historia, czyli "Historia rzymska", opisujące lata 1204-1359[2]. Nie dość, że ostatnie czterdzieści lat jest przedstawionych bardzo szczegółowo, to Gregoras dodatkowo wyróżnia się wyjątkową bezstronnością w większości aspektów. Jan Kantakuzen stworzył Historie opiewające czterdzieści lat od 1320 roku. Problem tego dzieła tkwi w tym, iż Kantakuzen jako cesarz w latach 1341-1354 sam był bohaterem jednej trzeciej omawianego przez siebie okresu. To z kolei nadaje Historiom subiektywny charakter, a były władca próbuje w nich postawić siebie w jak najlepszym świetle[3].
Inną wybitną postacią był Nikefor Chumnos, piastujący wysokie urzędy publiczne i powiązany z rodem Paleologów. Chumnos napisał różne traktaty filozoficzne i teologiczne, gdzie przeciwstawił teorię Arystotelesa neoplatonizmowi. Oprócz tego zajmował się astronomią, matematyką, oraz retoryką. W imieniu cesarza Andronika II redagował akty prawne, między innymi edykt o reformie sądownictwa z 1296 oraz złotą bullę z 1313 roku[4]. Liczne traktaty retoryczne, filologiczne i teologiczne pozostawił po sobie filolog Tomasz Magister. Jego dzieła O władzy cesarskiej, oraz O państwie dostarczają istotne informacje o systemie administracyjnym Andronika II. Na dworze w Konstantynopolu u Andronika następcą Chumnosa na stanowisku mesadzona był Teodor Metochita, twórca traktatów filozoficznych, matematycznych, astronomicznych, lecz ponadto udzielający się w poezji i retoryce. Wśród poetów zaznaczyli się również Manuel Holobol, a także Manuel Files. Wybitnym filozofem połowy XIV wieku był neoplatończyk Demetriusz Kydones z Tesaloniki. Brał on udział w żarliwych dysputach religijnych jako przeciwnik mistycznego ruchu hezychazmu, oraz zajmował stanowisko prozachodnie, dążące do zjednania Kościołów prawosławnego i katolickiego. Demetriusz zasłynął jako tłumacz z łaciny na grekę wielu dzieł zachodnich w tym między innymi Summa theologiae świętego Tomasza z Akwinu[5].
Sprawami społecznymi zajmowali się Mikołaj Kabazylas, autor traktatów o lichwiarstwie, czy Aleksy Makrembolita, który napisał Dialog między bogaczem a żebrakiem[6]. Wśród cesarzy obok Jana Kantakuzena w dziedzinie literatury należy postawić Manulea II, autora traktatów teologicznych, pism okolicznościowych, czy też wielu listów. Na temat unii kościołów pisali tacy uczeni jak humanista Jerzy Gemist-Pleton, Marek Eugenik, Gennadiusz II Scholar, albo Jan Eugenik. O życiu dworskim i systemie administracyjnym informuje praca o urzędach pałacowych i kościelnych. Dzieło to powstałe za Jana Kantakuzena informuje o zwyczajach na cesarskim dworze, na przykład koronacji cesarza, oraz przedstawia wykaz urzędów kościelnych i świeckich[7]. W dziedzinie prawa duże znaczenie ma wydany w 1345 Heksabiblos Konstantyna Hermenopula stanowiący kompendium o prawie karnym i cywilnym. Został napisany na podstawie dawnych kodeksów bizantyńskich, między innymi Prochironu a także Eklogi. Heksabiblos szeroko rozpowszechnił się poza Bizancjum.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]- Kościół świętego Zbawiciela w Mykonos
- Plan Chory w Konstantynopolu
- Pałac despoty w Mistrze
- Szczegóły okien pałacu despotów w Mistrze
- Monastyr Pantanassa w Mistrze, widok wejścia od zachodniej strony
- Monastyr Pantanassa, widok od strony południowej
- Dzwonnica Hagia Sophia w Trabzonie
- Wnętrze świątyni Panagia Paragoritissa
- Kościół św. Jana w Ochrydzie
- Monastyr Gračanica w Gračanicy
Malarstwo
[edytuj | edytuj kod]Ikony i freski
[edytuj | edytuj kod]- Maria z Dzieciątkiem z XIV wieku
- Wskrzeszenie Łazarza z XIV wieku
- Wizja piekła z XIV wieku z Konstantynopola
- Zgromadzenie apostołów z początku XIV wieku
- Ikona Chrystusa z Ochrydy z początku XIV wieku
- Ikona Chrystusa z Ochrydy z połowy XIV wieku
- Czternastowieczna ikona przedstawiająca św. Klemensa
- Dwustronna ikona z XIII wieku przedstawiająca Marię Dziewicę
- Zwiastowanie z XIV wieku
- Kopuła konstantynopolitańskiej Chory
- Sąd ostateczny na sklepieniu Chory
- Święty Dymitr Sołuński
- Freski przedstawiające patriarchów z wnętrza Chory
- Freski przedstawiające Bogurodzicę z Chory
- Freski Monastyru Pantanassa
- Freski na kopule Pantokratora w Monastyrze Pantanassa
- Freski z Mistry
- Wyszydzenie Jezusa z Kościoła Świętego Krzyża na Cyprze
Iluminacje
[edytuj | edytuj kod]- Portret Dionizego Areopagity z XV wieku
- Manuel II, cesarz Bizancjum od 1391 do 1425 roku
- Iluminacja z kroniki Jerzego Mnicha
- Menologion despoty Demetriusza II
- Menologion despoty Demetriusza II
- Menologion despoty Demetriusza II
- Historia Aleksandra Wielkiego z XIV wieku
- Historia Aleksandra Wielkiego z XIV wieku
- Manuel II, jego żona Helena Dragasz i dzieci
- Wizerunek megaduksa Aleksego Apokauka w stroju urzędowym
- Jan VI Kantakuzen obecny na synodzie w 1351
- Menologion despoty Demetriusza
- Wizerunek Michała VIII, założyciela dynastii Paleologów autorstwa Jerzego Pachymeresa
Mozaiki
[edytuj | edytuj kod]- Mozaika z Chory
- Mozaika przedstawiająca pobieranie podatków
- Mozaika przedstawiająca Chrystusa z Chory
- Mozaika na kopule kościoła Chora przedstawiająca Theotokos
- Mozaika na kopule Chory przedstawiająca Pantokratora
- Chrystus z Chory
- Maria z Nazaretu z Chory
- Mozaika z Chory przedstawiająca śmierć Marii matki Jezusa
- Paweł Apostoł na mozaice z Chory
- Święty Jerzy na mozaice
- Mozaika przedstawiająca Teodora Metochitę oraz Chrystusa Pantokratora
Wizerunki cesarzy
[edytuj | edytuj kod]- Michał VIII Paleolog
- Andronik II Paleolog
Rzeźba
[edytuj | edytuj kod]- Marmurowe rzeźby przedstawiająca Marię, matkę Jezusa
- Chrystus Pantokrator z XIII lub XIV wieku
- Rzeźba przedstawiająca bizantyńską damę z XIII lub XIV wieku
- Święty Dymitr z Tesaloniki
- Rzeźba Jana Chrzciciela
- Rzeźba przedstawiająca świętego Dymitra z Tesaloniki z XIV wieku
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Upadek Cesarstwa Bizantyńskiego
- Monachomachia w Bizancjum
- Ikonoklazm w Bizancjum
- Kryzys dynastyczny w Bizancjum z przełomu VII i VIII wieku
- Wieki ciemne w Cesarstwie Bizantyńskim
- Stratioci
- Renesans Komnenów
- Laonik Chalkokondyles
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Menologion to w liturgii greckiej księga zawierająca żywoty świętych ułożone w porządku poświęconych im dni.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 447.
- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 436.
- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 437.
- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 441.
- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 442.
- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 443.
- ↑ Gregorij Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 444.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Georgij Ostrogorski : Dzieje Bizancjum, przekład pod redakcją Haliny Evert-Kappesowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.