Ro Cassiopeiae – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ro Cassiopeiae

ρ Cas
Położenie gwiazdy w gwiazdozbiorze Kasjopei
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Kasjopeja
Rektascensja	23h 54m 23s
Deklinacja	+57° 29′ 57″
Paralaksa (π)	0,00028 ± 0,00021″[1]
Odległość	8150 ly 2500 pc[2]
Wielkość obserwowana	4,1–6,2m[3]
Ruch własny (RA)	−4,48 ± 0,22 mas/rok[1]
Ruch własny (DEC)	−3,73 ± 0,19 mas/rok[1]
Prędkość radialna	−54,30 ± 0,4 km/s[1]
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	hiperolbrzym
Typ widmowy	G2Ia0e[1]
Promień	400–500 R☉[4]
Metaliczność [Fe/H]	0,3[5]
Wielkość absolutna	−9,5m[4]
Jasność	~500 000 L☉[4]
Temperatura	5777–7200 K[6][4]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 7 Cas 2MASS: J23542302+5729578 Bonner Durchmusterung: BD+56 3111 Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 899 Boss General Catalogue: GC 33160 Katalog Henry’ego Drapera: HD 224014 Katalog Hipparcosa: HIP 117863 Katalog jasnych gwiazd: HR 9045 SAO Star Catalog: SAO 35879
Multimedia w Wikimedia Commons

Ro Cassiopeiae (ρ Cas) – gwiazda w gwiazdozbiorze Kasjopei, jedna z najjaśniejszych gwiazd według jasności absolutnej w naszej Galaktyce. Jej absolutna wielkość gwiazdowa to ok. −9,5^m.

Ro Cassiopeiae jest jedną z najjaśniejszych znanych żółtych gwiazd. Jest blisko granicy Jasności Eddingtona i zazwyczaj traci masę o wartości 10⁻⁶ M_☉/rok, co jest czynnikiem kilkaset milionów razy większym niż w przypadku wiatru słonecznego. Przez większość czasu temperatura gwiazdy przekracza 7000 K, a jej promień to ok. 400 R_☉, ponadto obiekt ten pulsuje nieregularnie powodując niewielkie zmiany w jasności. Średnio raz na 50 lat dochodzi do większego rozbłysku, przez co odparowuje znaczna część jej atmosfery, powodując spadek temperatury o około 1500 K i spadek jasności o ok. 1,5 mag. W latach 2000–2001 wskaźnik utraty masy wzrósł do wartości 5×10⁻² M_☉/rok, wyrzucając w sumie równowartość ok. 3% masy Słońca lub 10 000 mas Ziemi^[7][8]. Podczas rozbłysku jasność ma stałą wartość rzędu L_☉, ale promieniowanie osiąga wartości w podczerwieni.

Obecność wielu ciężkich pierwiastków na tej gwieździe jest stosunkowo duża w porównaniu do Słońca, ale węgiel i tlen występują w śladowych ilościach. Jest to oczekiwane zjawisko w przypadku masywnej gwiazdy, gdzie fuzja wodoru odbywa się przeważnie w cyklu CNO. Oprócz spodziewanej konwekcji helu i azotu na powierzchnię, sód jest silnie wzbogacony; oznacza to, iż gwiazda – będąc w stadium czerwonego nadolbrzyma – doświadczyła zjawiska zwanego „Dredge-up”. Z tego powodu przewiduje się, że Ro Cas będzie w miarę rozwoju osiągać wyższe temperatury. Obecnie w jądrze gwiazdy (które składa się z helu) następuje Proces 3-α^[5].

Stosunkowo mała masa i wysoka jasność gwiazdy, która odbyła stadium czerwonego nadolbrzyma, jest źródłem niestabilności, przez co zbliża się ona do granicy Jasności Eddingtona. Jednak żółte hiperolbrzymy „znajdują się” w zakresie temperatur, w których zmienność nieprzezroczystości w strefach częściowej jonizacji wodoru i helu powoduje pulsacje, co jest podobnym zjawiskiem do tego, które przyczynia się do pulsacji Cefeid. W hiperolbrzymach pulsacje te są zazwyczaj nieregularne i małe, ale w połączeniu z całkowitą niestabilnością zewnętrznych warstw gwiazdy mogą powodować większe wybuchy. To wszystko może stanowić część ewolucyjnego trendu w kierunku wyższych temperatur przez stopniową utratę atmosfery gwiazdy^[5].

Jest to pojedyncza gwiazda, zaklasyfikowana jako gwiazda zmienna półregularna. Jako żółty hiperolbrzym, jest jednym z najrzadszych typów gwiazd. W Drodze Mlecznej wiadomo o istnieniu zaledwie kilkunastu obiektów o tym typie widmowym, lecz w gwiadzozbiorze Kasjopei istnieje również inna gwiazda tego typu: V509 Cassiopeiae^[9]. W ciągu ostatniego stulecia trzykrotnie zarejestrowano gwałtowne spadki obserwowanej wielkości gwiazdowej Ro Cassiopeiae: w latach 1945–1947, 1985-86 i 2000-01. Obserwacje przeprowadzone podczas trzeciego zdarzenia wskazują, że wiązało się ono z wybuchowym odrzuceniem znacznej ilości materii gwiazdy w postaci powłoki sferycznej o masie 3% M_☉^[10].

ρ Cassiopeiae jest gwiazdą wchodzącą w skład chińskiego asteryzmu zwanego „Latającym Wężem” (chiń. 螣蛇; pinyin Téng Shé), należącego do konstelacji Domu. Kolejnymi 22 gwiazdami z tej konstelacji są:

• α Lacertae
• 4 Lacertae;
• π² Cygni;
• π¹ Cygni;
• gwiazda nr 5 (bez nazwy)
• gwiazda nr 6 (bez nazwy)
• HD 206267;
• 13 Cephei;
• ε Cephei;
• β Lacertae;
• σ Cassiopeiae,
• ρ Cassiopeiae
• τ Cassiopeiae,
• AR Cassiopeiae,
• 9 Lacertae;
• 3 Andromedae;
• 7 Andromedae;
• 8 Andromedae;
• λ Andromedae;
• ψ Andromedae;
• κ Andromedae;
• ι Andromedae.

Zgodnie z wykazem, ρ Cassiopeiae jest znana jako 螣蛇十二 (Téng Shé shíèr, czyli „dwunasta gwiazda latającego węża”)^[11].

• Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Kasjopei

• SolStation – Rho Cassiopeiae (ang.)