Rozejm w Sztumskiej Wsi – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rozejm w Sztumskiej Wsi
Fördraget i Stuhmsdorf
	; Głaz upamiętniający podpisanie rozejmu w Sztumskiej Wsi
Data	2?/12 września 1635
Miejsce	Sztumska Wieś
Wynik	przedłużenie rozejmu w Altmarku i zmiana jego postanowień
Strony traktatu
I Rzeczpospolita	Szwecja
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rozejm w Sztumskiej Wsi (szw. Fördraget i Stuhmsdorf) – rozejm pomiędzy Rzecząpospolitą a Szwecją, przedłużający rozejm w Altmarku i zmieniający jego postanowienia. Rozejm ten został zawarty po tzw. „wojnie o ujście Wisły” i podpisany 12 września 1635 w Sztumskiej Wsi. Zawarty został na 26 lat, termin ten upływał w 1661. Rokowania rozpoczęto w Pasłęku, gdzie trwały od stycznia do połowy lutego, po czym w maju rozpoczęto je ponownie w Sztumskiej Wsi.

Postanowienia

Szwedzi zatrzymywali Inflanty na północ od Dźwiny oraz Rygę, gwarantując jednocześnie swobodę kultu zamieszkującym te tereny katolikom.
Polska otrzymała z powrotem porty Tolkmicko, Elbląg, Braniewo, Piławę i Kłajpedę.
Szwedzi zrezygnowali z prawa do cła (na 2 lata otrzymał je Władysław IV Waza).
Polacy zatrzymywali tereny na południe od Dźwiny, tj. Kurlandię, Semigalię, Powiat piltyński oraz Inflanty polskie.
Szwedzi obiecali zwrócić statki polskiej floty.
Król Polski Władysław IV zawieszał na okres rozejmu swoje pretensje do szwedzkiej korony (czyli do momentu, w którym miał osiągnąć wiek 66 lat).
Wielkie Księstwo Litewskie miało mieć pełną swobodę w handlu na Dźwinie.

Delegacji polskiej przewodził kanclerz Jakub Zadzik, a towarzyszyli mu Ernest Denhoff, Remigiusz Zaleski, Jakub Sobieski, Krzysztof Radziwiłł, Rafał Leszczyński. Po stronie szwedzkiej rokowania prowadził Per Brahe. Sfinalizowanie rokowań nastąpiło wbrew woli Władysława IV^[1]. Układ został zaaprobowany przez Sejm zebrany 21 listopada tego roku^[2].

Rozejm został zerwany w 1655 przez stronę szwedzką^[3]. Wznowioną wojnę zakończył pokój oliwski, zawarty na rok przed teoretycznym upływem rozejmu^[4].

Przypisy

↑ Władysław IV „…starał się traktaty rozerwać. Gdy jednak widział, że wszystkie jego zabiegi napróżno i pokój niemal zawarty, zawezwał Ossolińskiego z Królewca do siebie, spodziewając się, że może on jakim fortelem ten pokój rozerwać potrafi. Zawezwany przybył do Gdańska wieczorem 11 września, ale już było zapóźno. Nazajutrz podpisano w Sztumdorfie rozejm między Polską a Szwecją na 26 lat. Szwedzi zwracali Prusy – zatrzymywali Inflanty”. Ludwik Kubala Jerzy Ossoliński Wyd. 2 poprawione i uzupełnione przez autora. Warszawa, Ossolineum 1924, s. 72n. „król Władysław zamierzał wystąpić jako pośrednik między stronami wojującymi w wojnie [trzydziestoletniej] i na kongresie [pokojowym] podnieść sprawę swego dziedzictwa. W tym celu podpisując rozejm Sztumdorfski, zastrzegł sobie, że za dwa lata wolno mu będzie odnowić traktaty w sprawie pretensji swojej do korony szwedzkiej. Komisarze Rzpltej namówieni przez króla, wystąpili z takiem samem zastrzeżeniem co do Inflant, t. j. że za dwa lata wolno będzie Rzpltej odnowić traktaty względem restytucji tej prowincji. Szwedzi nie chcieli się wiązać żadnym terminem; zostały więc zastrzeżenia bez terminu. Rewizja zatem, czyli odnowienie traktatów Sztumdorfskich miała się odbyć na kongresie, w czasie rokowań o pokój powszechny. (…) wciągnąwszy Rzpltą (zastrzeżeniem rewizji traktatów w sprawie restytucji Inflant) w swoje plany, miał prawo działać w jej imieniu, a przy sprzyjających okolicznościach mógł liczyć na jej poparcie. Zdaje się, że wojna o Inflanty miała mu wrócić koronę szwedzką”. (tamże s. 75).
↑ Volumina legum t. 3 s. 428.
↑ Ludwik Kubala Wojna szwecka w roku 1655 i 1656 Lwów Ossolineum, 1880, seria: „Szkice Historyczne” cz. 4 (reprint Poznań 2005).
↑ Ludwik Kubala Wojny duńskie i pokój oliwski 1657-1660 Lwów, Wydawnictwo Altenberga, 1922, seria: „Szkice Historyczne” cz. 6 (reprint Poznań 2005).

Bibliografia

Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene (red.), Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo, Kraštotvarka, Kaunas, 1999, ISBN 9986-892-34-1, s. 42.

Linki zewnętrzne

Skan Traktatu z IEG w Moguncji. ieg-mainz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].
Łaciński tekst traktatu z IEG w Moguncji. ieg-mainz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].
Sztumska Wieś, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-02-29] .

[1] Władysław IV „…starał się traktaty rozerwać. Gdy jednak widział, że wszystkie jego zabiegi napróżno i pokój niemal zawarty, zawezwał Ossolińskiego z Królewca do siebie, spodziewając się, że może on jakim fortelem ten pokój rozerwać potrafi. Zawezwany przybył do Gdańska wieczorem 11 września, ale już było zapóźno. Nazajutrz podpisano w Sztumdorfie rozejm między Polską a Szwecją na 26 lat. Szwedzi zwracali Prusy – zatrzymywali Inflanty”. Ludwik Kubala Jerzy Ossoliński Wyd. 2 poprawione i uzupełnione przez autora. Warszawa, Ossolineum 1924, s. 72n. „król Władysław zamierzał wystąpić jako pośrednik między stronami wojującymi w wojnie [trzydziestoletniej] i na kongresie [pokojowym] podnieść sprawę swego dziedzictwa. W tym celu podpisując rozejm Sztumdorfski, zastrzegł sobie, że za dwa lata wolno mu będzie odnowić traktaty w sprawie pretensji swojej do korony szwedzkiej. Komisarze Rzpltej namówieni przez króla, wystąpili z takiem samem zastrzeżeniem co do Inflant, t. j. że za dwa lata wolno będzie Rzpltej odnowić traktaty względem restytucji tej prowincji. Szwedzi nie chcieli się wiązać żadnym terminem; zostały więc zastrzeżenia bez terminu. Rewizja zatem, czyli odnowienie traktatów Sztumdorfskich miała się odbyć na kongresie, w czasie rokowań o pokój powszechny. (…) wciągnąwszy Rzpltą (zastrzeżeniem rewizji traktatów w sprawie restytucji Inflant) w swoje plany, miał prawo działać w jej imieniu, a przy sprzyjających okolicznościach mógł liczyć na jej poparcie. Zdaje się, że wojna o Inflanty miała mu wrócić koronę szwedzką”. (tamże s. 75).

[2] Volumina legum t. 3 s. 428.

[3] Ludwik Kubala Wojna szwecka w roku 1655 i 1656 Lwów Ossolineum, 1880, seria: „Szkice Historyczne” cz. 4 (reprint Poznań 2005).

[4] Ludwik Kubala Wojny duńskie i pokój oliwski 1657-1660 Lwów, Wydawnictwo Altenberga, 1922, seria: „Szkice Historyczne” cz. 6 (reprint Poznań 2005).

[1]

[2]

[3]

[4]