Rzut karny (rugby union) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Rzut karny (ang. penalty) – stały fragment gry w rugby union przyznawany jednej z drużyn w przypadku przewinienia drużyny przeciwnej. Jedna z metod wykonania rzutu karnego, bezpośredni kop na bramkę, stanowi jeden ze sposobów zdobywania punktów w meczu.

Rzut karny przyznawany jest przez sędziego jednej z drużyn w przypadku popełnienia przez zawodników drużyny przeciwnej przewinienia, niezależnie od położenia na boisku. Przewinieniami takimi są m.in.:

• przeszkadzanie w grze przez zawodnika znajdującego się na pozycji spalonej,
• niebezpieczna szarża, w szczególności szarża powyżej linii barków przeciwnika,
• atakowanie lub przeszkadzanie graczowi, który nie ma piłki (z wyjątkiem gry w formacji młyna, rucka lub maula),
• atak na przeciwnika niosącego piłkę bez próby chwycenia go,
• chwycenie lub atak na przeciwnika, którego stopy znajdują się nad ziemią,
• podniesienie przeciwnika i takie nim kierowanie lub upuszczenie, że górna część jego ciała jako pierwsza dotknie ziemi,
• niebezpieczna gra w formacji młyna, w tym ciągnięcie, podnoszenie, wynoszenie przeciwników przez graczy pierwszej linii lub zawalanie młyna,
• niebezpieczna gra w formacji rucka lub maula, w tym atakowanie przeciwnika bez uprzedniego chwycenia go, celowe zawalanie rucka lub maula,
• celowe zagranie piłki do przodu ręką,
• trzymanie piłki po upadku na ziemię (zamiast niezwłocznego wstania, podania piłki lub jej odłożenia), przeszkadzanie w podniesieniu piłki przez przeciwnika,
• niepuszczenie przez szarżującego zawodnika przeciwnika, który upadł na ziemię, niepozwolenie przewróconemu przeciwnikowi na odłożenie piłki, walka o piłkę w pozycji leżącej,
• dołączenie do rucka lub maula z innej strony niż od strony własnego pola punktowego^[1].

Ponadto rzutem karnym są też karane inne zagrania przeciwników, które stanowią celowe naruszenie przepisów gry, są niebezpieczne dla przeciwnika lub mają charakter powtarzający się. Rzut karny jest także dyktowany w przypadku podważania autorytetu sędziego, kwestionowania lub dyskutowania z jego decyzjami, niezaprzestania gry po gwizdku^[2].

Sędzia nie jest zobowiązany do natychmiastowego odgwizdania rzutu karnego po przewinieniu, jeśli drużyna, na rzecz której rzut karny byłby przyznany, pozostaje w posiadaniu piłki. Sędzia może w takim wypadku odgwizdać rzut karny po pewnym czasie (np. gdy ta drużyna utraci piłkę, w przypadku kolejnego naruszenia przepisów, wyjścia piłki poza boisko itp.), o ile drużyna, której ten rzut karny się należał nie odniosła w tym czasie korzyści (taktycznej lub terytorialnej)^[3].

Rzut karny sygnalizowany jest przez ustawionego równolegle do linii autowej sędziego podniesieniem w górę wyprostowanej ręki, skierowanej ukośnie w kierunku pola punktowego drużyny, której rzut karny został przyznany. Następnie sędzia odpowiednim gestem pokazuje rodzaj przewinienia. Udany kop z rzutu karnego na bramkę jest sygnalizowany przez sędziego bocznego podniesieniem w górę wyprostowanej ręki z chorągiewką. W przypadku stosowania przywileju korzyści sędzia sygnalizuje ten fakt wyprostowaną ręką skierowaną poziomo w kierunku pola punktowego drużyny, która z niego korzysta^[4].

Co do zasady rzuty karne wykonywane są z miejsca przewinienia lub z miejsca bardziej oddalonego od pola punktowego przeciwnika, znajdującego się na linii prostopadłej do linii pola punktowego i przecinającej miejsce przewinienia. Od tej zasady istnieją wyjątki: na przykład rzut karny nie może być wykonywany bliżej niż 5 metrów od pola punktowego przeciwnika, a z kolei w przypadku kolejnego przewinienia po sygnalizacji rzutu karnego (np. przeszkodzenia w jego wykonaniu) miejsce rzutu karnego może być przesunięte o 10 metrów w stronę pola punktowego przeciwnika^[5].

Sposób wykonania rzutu karnego wybiera drużyna, której go przyznano. Rzut karny odbywa się poprzez kop z ręki (z powietrza), kop po koźle (drop), kop z ziemi (ta forma nie jest dozwolona w odmianie rugby 7), młyn lub wrzut z autu (jeśli przewinienie dotyczyło autu). W przypadku wykopania piłki w aut (po kopie z ręki lub po koźle), aut zostaje przyznany drużynie, która wykonywała rzut karny. Podczas kopa inni zawodnicy drużyny, której przyznano rzut karny, muszą znajdować się za graczem kopiącym, a zawodnicy drużyny przeciwnej powinni znajdować się co najmniej 10 metrów przed nim (chyba że rzut karny zostanie wykonany tak szybko, że nie mieli szansy wrócić – jednak i w tej sytuacji przed włączeniem się do gry muszą znaleźć się przed linią 10 metrów od miejsca, z którego wykonano kop)^[6].

Kop z ziemi może być wykonany tylko w przypadku próby bezpośredniego uderzenia na bramkę przeciwnika. W takim wypadku drużyna, której rzut karny został przyznany, musi poinformować sędziego o podjęciu decyzji o wykonaniu takiej próby oraz wykonać kop na bramkę w ciągu minuty od przekazania decyzji sędziemu. Rzut na bramkę wykonuje się kopiąc piłkę położoną na murawie lub na specjalnej podstawce; egzekutorowi rzutu karnego może asystować inny zawodnik tej samej drużyny podtrzymujący piłkę. Natomiast w wariancie rugby 7 piłkę na bramkę kopie się po koźle, a na podjęcie próby przysługuje pół minuty. W przeciwieństwie do podwyższenia zawodnicy drużyny przeciwnej nie mogą w żaden sposób utrudniać ani przeszkadzać w rzucie karnym aż do momentu kopnięcia piłki. Jeśli przy wykonywaniu rzutu karnego dojdzie do przewinienia ze strony zawodników drużyny przeciwnej, a kop będzie nieskuteczny, rzut karny zostaje powtórzony z miejsca bliższego o 10 metrów do pola punktowego drużyny przeciwnej^[7].

Zdobycie punktów przez kop z rzutu karnego następuje w przypadku, gdy piłka kopnięta przez zawodnika przeleci ponad poprzeczką oraz pomiędzy słupkami (lub pomiędzy liniami stanowiącymi przedłużenie słupków w górę) bramki przeciwnika (analogicznie jak w przypadku zdobywania punktów z drop goala i podwyższenia)^[8]. Skuteczny kop z rzutu karnego daje drużynie, która go wykonała, trzy punkty^[9].

Wybór sposobu rozegrania karnego w dużej mierze uzależniony jest od miejsca, w którym jest on podyktowany, oraz sytuacji na boisku, pozostałego czasu i aktualnego wyniku:

• kop na bramkę (ang. kick at goal) ma na celu bezpośrednie zdobycie punktów. Wybierany jest wyłącznie w sytuacji, gdy bramka znajduje się w zasięgu gracza kopiącego piłkę;
• kop w aut (ang. kick for touch) ma na celu zdobycie terytorium – przesunięcie gry w kierunku pola punktowego przeciwnika. Drużyna wykopująca piłkę wrzuca następnie piłkę z autu. Wybierany jest najczęściej w sytuacji, gdy do bramki jest zbyt daleko na bezpośredni strzał. Jest on wykonywany także w sytuacji, gdy bramka jest w zasięgu gracza kopiącego, ale drużyna potrzebuje zdobyć więcej niż trzy punkty;
• młyn wybierany jest szczególnie w sytuacji, gdy przewinienie ma miejsce blisko pola przyłożeń drużyny przeciwnej – stwarza on dla niej duże zagrożenie;
• szybki rzut karny (ang. quick tap, tap kick) polega na delikatnym kopnięciu piłki i natychmiastowym jej złapaniu oraz kontynuowaniu gry. Wykonywany jest najczęściej natychmiast po sygnale o podyktowaniu rzutu karnego, gdy istnieje szansa na wykorzystanie braku przygotowania drużyny przeciwnej do obrony^[10].

Istnieje także możliwość innego rozegrania po kopie, np. kopiąc piłkę do przodu i próbując ją złapać albo rozgrywając wcześniej zaplanowane schematy (to ostatnie – zwykle w pobliżu pola punktowego przeciwnika)^[11].

Szczególne znaczenie ma wybór sposobu rozegrania w pobliżu pola punktowego przeciwnika. Niewielka odległość od niego powoduje w przypadku wybrania młynu lub kopa w aut zwiększenie szansy na zdobycie wartego pięć punktów przyłożenia (a siedmiu punktów, jeśli zostałoby ono podwyższone). Jednak wciąż istnieje większa szansa na zdobycie mniejszej liczby punktów bezpośrednio z kopa na bramkę^[12] .

Znaczenie kopów na bramkę z rzutu karnego w rozgrywce stopniowo malało wraz z podnoszeniem punktacji za przyłożenia – od 1 punktu w XIX w. do 5 punktów od 1992^[13].

W rugby 7 bezpośrednie kopy na bramkę są bardzo rzadko stosowane^[14]. Natomiast krótszy czas rozgrywki oraz znacznie większa ilość miejsca umożliwiającego atak powoduje, że większą popularnością niż w przypadku rugby piętnastoosobowego cieszy się w tej odmianie szybki rzut karny, który pozwala na zachowanie posiadania piłki i natychmiastowy atak^[15].

W okresie kształtowania się zasad rugby w XIX w. długo nie przewidywano żadnej efektywnej metody karania drużyny, która naruszyła przepisy gry. W latach 70. XIX w. część członków Rugby Football Union podniosła pomysł wprowadzenia kopów z rzutu karnego jako kary za spalony. W 1880 pomysł ten został odrzucony, jednak w 1882 włączono go do zasad gry. Wówczas jednak taki kop nie miał wpływu na wynik spotkania^[16]. W 1886 podjęto próbę wprowadzenia systemu liczenia wyniku w oparciu o punkty (w miejsce dotychczasowego liczenia bramek); zaproponowano wówczas również, aby przyznawać punkty za kop na bramkę z rzutu karnego. Zmiany te stopniowo wprowadzono w życie, przy czym liczba przyznawanych punktów pozostawała zmienna do 1893, gdy ustaliła się na dłuższy czas – za kop na bramkę z rzutu karnego były to trzy punkty (według niektórych źródeł do 1891 roku były to dwa punkty^[13]). Wprowadzenie punktowanych kopów z rzutu karnego miało duży wpływ na grę^[17].

• rzut karny w rugby league

• Laws of the game Rugby Union. World Rugby, 2018. [dostęp 2018-10-29].
• Liam McCann: Rugby: Facts, Figures and Fun. Wisley: Facts, Figures & Fun, 2006. ISBN 978-1-904332-54-1.
• Mathew Brown, Patrick Guthrie, Greg Growden: Rugby for Dummies. Wyd. 3. Mississauga: John Wiley & Sons Canada, Ltd., 2011. ISBN 978-1-11804332-5.
• Huw Richards: A Game for Hooligans: The History of Rugby Union. London - Edinburgh: Mainstream Publishing, 2007. ISBN 978-1-84596-255-5.
• J.T.: Why rugby teams should go for penalties not tries. [w:] The Economist [on-line]. 2015-10-16. [dostęp 2018-10-29].
• Rio 2016 Olympic Games. Men’s Rugby Sevens. Game Analysis Report. World Rugby. [dostęp 2018-10-29].
• Lee Smith: Coaching Sevens: A Practical Guide to Coaching Seven-a-Side Rugby. International Rugby Board.