Sardela japońska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sardela japońska

Engraulis japonicus[1]
Temminck & Schlegel, 1846
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Nadrząd	śledziopodobne
Rząd	śledziokształtne
Podrząd	Clupeoidei
Rodzina	sardelowate
Podrodzina	Engraulinae
Rodzaj	Engraulis
Gatunek	sardela japońska
Synonimy
Engraulis japonica Temminck & Schlegel, 1846 Engraulus japonicus Temminck & Schlegel, 1846 Atherina japonica Houttuyn, 1782 Engraulis zollingeri Bleeker, 1849 Stolephorus zollingeri (Bleeker, 1849) Stolephorus celebicus Hardenberg, 1933 Engraulis capensis (non Gilchrist, 1913)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Sardela japońska^[3] (Engraulis japonicus) – gatunek morskiej ryby śledziokształtnej z rodziny sardelowatych (Engraulidae)^[4][5].

Nazwy Engraulis japonicus na określenie tego gatunku po raz pierwszy naukowo użyli zoolodzy Coenraad Jacob Temminck (1778–1858) i Hermann Schlegel (1804–1884) w 1846. Obecnie sardela ta klasyfikowana jest w rodzaju Engraulis w rodzinie ryb sardelowatych (2019)^[4]. Nazwa rodzajowa pochodzi z języka greckiego – engraulís (ἐγγραυλίς) – i oznacza sardelę^[5].

Sardela japońska występuje w zachodnim Oceanie Spokojnym, od południowego wybrzeża Sachalinu (Rosja) poprzez Wyspy Japońskie do Tajwanu i chińskiej prowincji Guangdong. Podaje się rzadkie obserwacje z wód wokół Luzonu i zachodniego Mindanao (Filipiny), a także z Celebesu (Indonezja) (49°N–2°N, 105°E–160°E). W literaturze specjalistycznej spotkać można również informacje o obecności sardeli japońskiej w Oceanie Indyjskim, wzdłuż wschodniego wybrzeża Afryki (Kenia, Tanzania, Mozambik, Mauritius, Południowa Afryka), lecz z dużym prawdopodobieństwem zapisy te są wynikiem błędnej identyfikacji taksonomicznej i dotyczą sardeli kapskiej (Engraulis capensis). Co do rekordów z Oceanu Atlantyckiego, a konkretnie z Namibii, pewne jest, że to rezultat nieprawidłowego oznaczenia gatunku. W podziale na regiony rybołówstwa FAO (ang. FAO Major Fishing Areas) sardela ta notowana jest w regionach północno-zachodniego (nr regionu 61), północno-wschodniego (67) i środkowo-zachodniego (71) Pacyfiku. Obecność w zachodnim Oceanie Indyjskim (51) jest mocno kwestionowana, a w południowo-wschodnim Atlantyku (47) zanegowana^[5].

Jest to ryba morska, oceanodromiczna, pelagiczno-nerytyczna. Bytuje na głębokości do 400 m, w wodach o temperaturze od 8 °C do 30 °C^[5].

Sardela japońska osiąga maksymalnie 18 cm długości całkowitej (TL), przeważnie jednak 14 cm TL. Ciało ma wydłużone, owalne w przekroju poprzecznym. Pysk w położeniu dolnym. Ma jedną płetwę grzbietową z 12–14 promieniami miękkimi, także jedną płetwa odbytową z 13–18 promieniami miękkimi. Płetwa ogonowa jest wcięta. Płetwy piersiowe rozpostarte są na 14–17 promieniach miękkich, brzuszne na 7. Podstawa płetwy brzusznej położona jest przed podstawą płetwy grzbietowej. Łuski mają kształt cykloidalny. W linii bocznej jest ich 40–45. W dolnej części pierwszego łuku skrzelowego występuje 27–43 wyrostków filtracyjnych. Spośród innych sardelowatych (Encrasicholina i Stolephorus) występujących w zachodnim Pacyfiku, zwłaszcza w południowej części jej zasięgu, wyróżnia się brakiem ostrych, zgrubiałych, tarczkowatych łusek (łac. scutum) w liczbie od 2 do 7 na ciele w części przed początkiem podstaw płetw brzusznych. Z kolei u Thryssa, charakteryzujących się mocno spłaszczonym ciałem, wzdłuż brzucha biegnie kil, który u sardeli japońskiej nie występuje. Łatwo natomiast, na podstawie podstawowego opisu morfologicznego, odróżnić ją od sardeli europejskiej (E. encrasicolus)^[5].

Sardele japońskie tworzą duże ławice głównie w strefie przybrzeżnej tuż przy powierzchni wody. Niemniej, spotykane są też grupy pływające w odległości do 1000 km od brzegu^[5].

Ryba ta dojrzałość płciową osiąga przy długości około 10–11 cm. W wodach japońskich i tajwańskich trze się cały rok. W wodach chińskich od marca do lipca. W należącej do Rosji zatoce Aniwa, w Morzu Ochockim, okres ten przypada od lipca do października. W rosyjskiej Zatoce Piotra Wielkiego, w Morzu Japońskim, tarło rozpoczyna się miesiąc wcześniej niż w Aniwie i miesiąc lub dwa wcześniej kończy się. Ikra jest jajowatego kształtu. W okresie rozrodczym możliwe różnice w ubarwieniu osobników męskich i żeńskich. Maksymalny odnotowany wiek – 4 lata^[5].

Żywi się głównie małymi skorupiakami i larwami mięczaków, także jajami i larwami ryb oraz okrzemkami i bruzdnicami. Ze skorupiaków w diecie odnotowano przede wszystkim widłonogi, m.in. z rodziny Acartiidae i Calanidae, ale także szczecioszczękie i małżoraczkami. Z okrzemek były to m.in. Asterionella, Asteromphalus i Biddulphia. Sama natomiast stanowi pożywienia dla wielu gatunków ryb, zarówno kostnoszkieletowych, jak i chrzęstnoszkieletowych, oraz ptaków. Z ryb chętnie zjadana jest m.in. przez inne śledziowate, jak sardynka pacyficzna (Sardinops sagax), także przez bramowate – brama japońska (Brama japonica), żarłaczowate – Carcharhinus brachyurus, żarłacz czarnopłetwy (Carcharhinus limbatus), żarłacz ciemnoskóry (Carcharhinus obscurus), głowaczowate – Alcichthys elongatus, Gymnocanthus intermedius, rajowate – Okamejei kenojei, raja nabijana (Raja clavata). Ponadto notowana jako składnik diety niektórych ssaków wodnych, m.in. płetwala karłowatego (Balaenoptera acutorostrata), płetwala Bryde’a (Balaenoptera brydei) i morświńca białopłetwego (Phocoenoides dalli). Znane są również zachowania kanibalistyczne^[5].

Ma duże znaczenie gospodarcze. Przetwarzana jest na mączkę rybną lub olej. Sprzedawana jest świeża lub solona^[5]. W latach 1950–2006 światowe połowy zgłaszane do FAO wynosiły średnio 740 tys. ton rocznie. W pozyskiwaniu zasób tej sardeli dominowały jednostki z Korei Południowej, Japonii i Chin. Szczyt połowów nastąpił w 1998 i 2003 wynosił około 1,9 mln t. Najmniejszy połów – 257 000 t – odnotowano w 1953^[2].

Od 2018 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sardelę japońską za gatunek najmniejszej troski (ang. least concern – LC). Trend populacji jest nieznany^[2].