Dipsocoromorpha |
| ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Enicocephalomorpha |
| ||||||||||||||
Pluskwiaki półwodne |
| ||||||||||||||
Leptopodomorpha |
| ||||||||||||||
Pluskwiaki wodne właściwe |
| ||||||||||||||
Cimicomorpha |
| ||||||||||||||
Pentatomomorpha |
|
czerwce |
| ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
koliszki | |||||||||||||||||
mączliki | |||||||||||||||||
mszyce |
| ||||||||||||||||
incertae sedis |
Oxycarenidae | |||
Stål, 1862 | |||
Okres istnienia: eocen–dziś | |||
Skupieniec lipowy | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Gromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
Nadrodzina | |||
Rodzina | skupieńcowate | ||
Synonimy | |||
|
Skupieńcowate[1] (Oxycarenidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Należy do niej około 150 opisanych gatunków. Są fitofagami, żerującymi na roślinach z różnych rodzin. Zasięg mają kosmopolityczny, ale większość gatunków występuje w krainach: palearktycznej i etiopskiej. W zapisie kopalnym znane są od eocenu.
Pluskwiaki o ciele niewielkich rozmiarów[2][3]; ich długość mieści się w zakresie między 1,2 a 12 mm[3]. Kształt ciała najczęściej jest przypłaszczony, aczkolwiek niektóre gatunki są silnie upodobnione do mrówek[2][3]. Dominuje wśród nich niepozorna, brązowawa do czarnej kolorystyka, jednak zdarzają się gatunki z jaskrawymi, czerwonymi lub żółtymi elementami[3].
Głowa zazwyczaj jest wyciągnięta ku przodowi[3][2][4]. Powierzchnię głowy, przedplecza i tarczki pokrywa punktowanie[2]. Boczne brzegi przedplecza nie są rozpłaszczone czy rozszerzone, lecz zwyczajnie zaokrąglone[3][2]. Płasko rozszerzone krawędzie mają za to zwykle półpokrywy[3][2][4]. Często półpokrywy bywają przezroczyste[3]. Tylna para skrzydeł charakteryzuje się obecnością żyłek interwannalnych[2] i brakiem hamusa (haczykowatej żyłki w komórce dysoidalnej, odchodzącej od żyłki medialnej)[3][2][4].
Odwłok ma przetchlinki drugiej pary umieszczone grzbietowo, a par od trzeciej do siódmej umieszczone brzusznie[3][2][4]. Na sternitach odwłoka trzeciego, czwartego i piątego brak jest bocznych trichobotrii, natomiast piąty sternit zaopatrzony jest w trichobotrium środkowe[4] i co najwyżej jedno trichobotrium tylne[3]. Szwy na odwłoku są całkowite i sięgają jego krawędzi bocznych[2][4]. Laterotergitów brak jest na odwłoku zupełnie[3]. Samce mają na odwłoku poprzeczny rządek szczecinek gruczołowych, zaś samicę cechuje wierzchołek odwłoka ścięty[4]. Genitalia samicy charakteryzują się spermateką całkowicie nieobecną lub zredukowaną do formy niefunkcjonalnej[2].
Owady te są fitofagami, wysysającymi nasiona i soki z roślin. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się przedstawicieli takich rodzin jak: astrowate, czystkowate, jasnotowate, lipowate, ogórecznikowate, nanerczowate, psiankowate, różowate, rutowate, ślazowate czy zatwarowate. Liczne gatunki wykazują polifagizm. Wiele gatunków to kserotermofile. Najczęściej wydają na świat jedno pokolenie w roku[2].
Rodzina rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie, jednak najliczniejsza jest w Starym Świecie[4], a większość gatunków występuje w krainach: palearktycznej i etiopskiej. Na półkuli zachodniej jest słabo reprezentowana[2]. W krainie neotropikalnej występują 22 gatunki z 5 rodzajów[4]. W Australii stwierdzono 4 gatunki, wszystkie z rodzaju Oxycarenus. Po trzy gatunki z tegoż rodzaju wykazano z Nowej Kaledonii i krainy orientalnej[2]. W Polsce do 2020 roku stwierdzono 8 gatunków, w tym 3 nienależące do fauny rodzimej[5] (zobacz: Oxycarenidae Polski).
Takson ten wprowadzony został w 1862 roku przez Carla Ståla pod nazwą Oxycarenida[2]. Rangę rodziny po raz pierwszy nadali mu w 1894 roku Lucien Lethierry i G. Severin[6]. W XX wieku klasyfikowany był jednak głównie jako podrodzina Oxycareninae w obrębie szeroko pojętych zwińcowatych. W pracach z II połowy XX wieku wysnuwane były przypuszczenia co do parafiletyzmu tak rozumianych zwińcowatych[3]; w latach 60. sugerowano ich bliskie pokrewieństwo z Idiostolidae i Henicocoridae[2]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której wniósł niektóre podrodziny zwińcowatych, w tym omawiany takson, do rangi rodzin. Według tejże analizy grupą siostrzaną dla Oxycarenidae są Artheneidae – ich wspólnymi cechami jest brak laterotergitów odwłoka, obecność wyrostka na fallotece i sześciokątne pękanie osłonki jaja przy wylęgu[7]. Siostrzaną relację tych rodzin potwierdzają też wyniki molekularnej analizy Tiana Xiaoxuan i innych z 2011[8].
W zapisie kopalnym znane są od eocenu, dzięki skamieniałościom z północnoamerykańskiej formacji Florissant[9].
Do rodziny tej zalicza się około 150 opisanych gatunków[4]. Klasyfikuje się w 27 rodzajach[10]:
Jako szkodniki bawełny i innych roślin uprawnych z rodziny ślazowatych notowane są niektóre gatunki z rodzaju Oxycarenus, przy czym największe znaczenie na półkuli wschodniej ma Oxycarenus hyalinipennis[2].