Smardz półwolny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Smardz półwolny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	kustrzebniaki
Rząd	kustrzebkowce
Rodzina	smardzowate
Rodzaj	smardz
Gatunek	smardz półwolny
Nazwa systematyczna
Morchella semilibera DC. Fl. Franç., Edn 3 (Paris) 2: 212 (1805)
Multimedia w Wikimedia Commons

Smardz półwolny (Morchella semilibera DC.) – gatunek grzybów należący do rodziny smardzowatych (Morchellaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Morchella, Morchellaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Synonimy:

W piśmiennictwie mykologicznym często zaliczany był do rodzaju Mitrophora jako mitrówka półwolna (Mitrophora semilibera)^[3]. Na podstawie najnowszych badań włączony został do rodzaju Morchella (smardz)^[4].

Główka

O kształcie od dzwonkowatego do dzwonkowato-stożkowatego, u różnych okazów znacznie różni się rozmiarami. Wysokość 2–8 cm, średnica 1,4 cm. Przyrasta do trzonu górną częścią dolna 1/3 do 1/2 jest wolna. Powierzchnia żeberkowana, pomiędzy wysokimi i cienkimi pionowymi żebrami znajdują się alweole tworzące pionowe rzędy oddzielone niskimi listewkami. Alweole mają barwę od żółtobrązowej przez jasnobrązową do oliwkowobrązowej, żebra i listewki od ciemnobrązowej do czarnobrązowej^[5].

Trzon

Wysoki w stosunku do główki (5–12 cm) i gruby (1–3 cm), wewnątrz pusty, bardzo kruchy. Powierzchnia gładka, naga, u dojrzałych okazów karbowana, początkowo biaława, potem żółtawa lub ochrowa^[6].

Miąższ

O grubości 2–3 mm, woskowaty, kruchy, biały. Zapach przyjemny, korzenny, dość silny^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników oliwkowożółty do bladoochrowego. Zarodniki elipsoidalne, szkliste, gładkie, bez gutuli, 20-30 × 12-18 µm^[5].

Gatunki podobne

Smardz wyniosły (Morchella elata) odróżnia się oprószonym trzonem. Naparstniczka czeska (Verpa bohemica) ma główkę przyrośniętą tylko na szczycie^[6].

Znane jest występowanie smardza półwolnego w Europie i Ameryce Północnej^[7]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, ale jest rzadki. Podano około 100 jego stanowisk^[8]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9]. Od 2014 r. w Polsce jest objęty ochroną częściową grzybów (chronione są okazy rosnące poza terenem ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek leśnych oraz poza terenami zieleni)^[10]. W latach 1983–2014 podlegał ochronie ścisłej^[8]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[5].

Grzyb naziemny, prawdopodobnie saprotrof. Występuje w żyznych, wilgotnych i cienistych lasach, zaroślach nadrzecznych, różnego typu zadrzewieniach, parkach, ogrodach. Często spotykany jest pod jesionami^[8]. Owocniki pojawiają się wiosną^[11].

Jest doskonałym grzybem jadalnym. Może być uprawiany w ogrodzie na żyznej ziemi z dodatkiem materiału drzewnego, np. trocin lub słomy i około 1–2 cm warstwą kompostu. Tak przygotowane podłoże z zasianymi zarodnikami zabezpiecza się przed wysychaniem przykrywając je warstwą słomy lub liści. Owocniki zaczynają wyrastać zwykle w następnym roku i rosną przez kilka lat^[11].