Spłukiwanie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Spłukiwanie, ablacja (łac. ablatio = odejście) – proces rzeźbotwórczy polegający na wymywaniu zwietrzeliny i gleby oraz ich przemieszczeniu w dół stoku przez wodę deszczową (ablacja deszczowa) lub roztopową (ablacja roztopowa)^[1]. Spłukiwanie jest rodzajem erozji^[2][3], choć według niektórych źródeł określanie go jako erozji wodnej gleby jest niezupełnie prawidłowe^[4].

Spłukiwanie jest typowe dla stoków bardziej stromych, na łagodniejszych często przechodzi w spełzywanie^[5]. Wielkość spłukiwania zależy od wielkości opadów lub roztopów – czym więcej wody, tym spłukiwanie jest silniejsze oraz szaty roślinnej, która przez system korzeniowy blokuje ruchy masowe. Spory wpływ ma również geomorfologia i geologia terenu, gdyż stoki bardziej strome oraz mało spójne są bardziej podatne na spłukiwanie^[5]. Najczęściej występuje na stokach lessowych, a także gliniastych o ubogiej pokrywie roślinnej; podatne na ablację są też stoki zaorane (ponieważ są pozbawione roślinności). Intensywność procesu jest zależna od ilości i natężenia opadów, a także od nachylenia stoku i rodzaju występującej na nim pokrywy roślinnej^[6].

Wielkość spłukiwania nie zależy od strefy klimatycznej, gdyż występuje ono zarówno w strefie ciepłej jak i zimnej. Może jednak różnić się rodzajem. W strefie gorącej, w której nie występuje zamarzanie, dochodzi do spłukiwania deszczowego, szczególnie podczas gwałtownych burz. Z kolei w strefie zimnej dochodzi do spłukiwania roztopowego, kiedy to część ziemi jest jeszcze zamarznięta, a warstwa wierzchnia nie^[5].

Spłukiwanie i inne procesy mogą prowadzić do powstania różnych form terenu – zarówno wklęsłych, np. rozłogów^[7], jak i płaskich, np. równin denudacyjnych^[8]. Podczas spłukiwania mogą powstać liczne strugi, które z czasem mogą przekształcić się w wąwozy^[5].

Spłukiwanie można podzielić na^[5]:

• liniowe (linijne, bruzdowe) – woda wraz z materiałem spłukiwanym płynie widocznymi bruzdami;
• powierzchniowe (warstwowe, pokrywowe) – woda wraz z materiałem spłukiwanym płynie całą powierzchnią;
• rozproszone – pośrednie pomiędzy powyższymi, woda płynie licznymi kanałami, które nie mają widocznych brzegów.

• ablacja (topnienie)