Szczeciniak żółtobrzegi – Wikipedia, wolna encyklopedia

Szczeciniak żółtobrzegi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	szczeciniakowce
Rodzina	szczeciniakowate
Rodzaj	szczeciniak
Gatunek	szczeciniak żółtobrzegi
	Nazwa systematyczna
	Hydnoporia tabacina (Sowerby) Spirin, Miettinen & K.H. Larss.; Fungal Systematics and Evolution 4: 93 (2019)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczeciniak żółtobrzegi (Hydnoporia tabacina (Sowerby) Spirin, Miettinen & K.H. Larss.) – gatunek grzybów z rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnoporia, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Takson ten w 1796 r. opisał James Sowerby nadając mu nazwę Auricularia tabacina. Później zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu Wjatcheslav A. Spirin, Otto Miettinen i Karl-Henrik Larsson w 2019 r.^[1]

Ma 26 synonimów. Niektóre z nich:

Hymenochaete tabacina var. badioferruginea (Mont.) Pilát 1940
Hymenochaete tabacina var. crassa Pilát 1930
Hymenochaetopsis tabacina (Sowerby) S.H. He & Jiao Yang 2016
Pseudochaete tabacina (Sowerby) T. Wagner & M. Fisch. 2002^[2].

Polskie nazwy: pleśniak tabaczkowy (Józef Jundziłł 1830), szczecinkowiec tabaczkowy (Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda 1983), skórnik tabaczkowy (Franciszek Błoński 1889), szczeciniak żółtobrzegi (W. Wojewoda 1999)^[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Hydnoporia wszystkie te nazwy stały się niespójne z nazwą naukową.

Morfologia

Owocniki

Jednoroczne, ale trwałe; w następnym roku często zostają przerośnięte przez nowe owocniki. Na poziomych powierzchniach są rozpostarte, na pionowych rozpostarto odgięte z niewielkimi kapelusikami o szerokości do 1 cm. Początkowo są okrągłe, potem zlewając się z sąsiednimi tworzą płaty o długości do kilkunastu cm. Do podłoża przylegają ściśle, jednak łatwo je oderwać. Powierzchnia górna szorstka, początkowo pomarańczowobrązowa, potem szaropomarańczowa. Brzeg ostry, odstający, pofalowany i powcinany i wyraźnie jaśniejszy – biały, białoochrowy lub złotawobrązowy. Hymenofor matowy, szorstki, nierówny, pokryty włoskami, gruzełkami lub brodawkami, koncentrycznie pofałdowany i bruzdowany, w starszych okazach promieniście popękany, rdzawobrązowy, tabaczkowy lub kawowobrązowy. Miąższ jednorodny, początkowo galaretowaty i miękki, potem elastyczny, żółtopomarańczowy, bez wyraźnego zapachu i smaku^[4].

Cechy mikroskopowe

W hymenium występują brązowe, proste, grubościenne i szydłowate szczecinki o inkrustowanych szczytach. Bazydiospory cylindryczne z zaostrzoną podstawą, przecinkowate, gładkie, szkliste, o wymiarach 5–6,5 × 1,5–2 μm^[4].

Występowanie i siedlisko

Szczeciniak żółtobrzegi występuje na wszystkich kontynentach oprócz Afryki i Australii, także na niektórych wyspach^[5]. W. Wojewoda w 2003 r. przytacza liczne jego stanowiska na terenie Polski^[3]. Liczne i bardziej aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów^[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[7].

Grzyb nadrzewny, saprotrof i pasożyt. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza nadrzecznych. Rozwija się na martwym drewnie różnych gatunków drzew liściastych, zwłaszcza należących do rodzajów: leszczyna, wierzba, olcha, dąb, notowany także na drewnie topoli osiki, róży dzikiej, jarzębu pospolitego, śliwy tarniny^[3]. Rzadziej jako tzw. pasożyt słabości spotykany na żywych drzewach. Owocniki przy sprzyjającej pogodzie rozwijają się przez cały rok. Występuje na pniakach, oraz leżących na ziemi pniach i konarach drzew i krzewów, zazwyczaj na ich dolnej stronie. Powoduje białą zgniliznę drewna^[4].

Gatunki podobne

Podobny jest szczeciniak rdzawy Hymenochaete rubiginosa występujący głównie na dębach i szczeciniak cynamonowy Hymenochaete cinnamomea. Ten ostatni jednak tworzy owocniki wyłącznie rozpostarte, o brzegach ściśle przylegających i jego górna powierzchnia ma barwę pomarańczowordzawą szczeciniak chropawy Hydnoporia corrugata ma owocniki także tylko rozpostarte, o szarobrązowej górnej powierzchni, u starszych okazów silnie popękane. Podobne są niektóre gatunki skórnika Stereum, ale nie mają szczecinek^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04] .
↑ ^a ^b ^c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d PiotrP. Łakomy PiotrP., Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7 .
↑ Mapa występowania szczeciniaka żółtobrzegiego na świecie [online], gbif.org. [dostęp 2022-01-04] .
↑ Aktualne stanowiska szczeciniaka żółtobrzegiego w Polsce [online] [dostęp 2022-01-04] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[ah-4] PiotrP. Łakomy PiotrP., Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7 .

[gbif-5] Mapa występowania szczeciniaka żółtobrzegiego na świecie [online], gbif.org. [dostęp 2022-01-04] .

[atlas-6] Aktualne stanowiska szczeciniaka żółtobrzegiego w Polsce [online] [dostęp 2022-01-04] .

[mirek-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]