Szponiastonóg ciemny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Szponiastonóg ciemny
	Pternistis nobilis
	(Reichenow, 1908)
	; Zdjęcie wykonane w Ishasha, Uganda
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Coturnicini
Rodzaj	Pternistis
Gatunek	szponiastonóg ciemny
Synonimy
	Francolinus nobilis Reichenow, 1908;
	Francolinus nobilis Reichenow, 1908;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szponiastonóg ciemny^[3] (Pternistis nobilis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae), podrodziny bażantów (Phasianinae). Występuje w centralno-wschodniej Afryce. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Anton Reichenow w 1908. Przydzielił mu nazwę Francolinus nobilis. Holotyp pochodził z gór Wirunga, a dokładniej z ich części leżącej we współczesnej Demokratycznej Republice Konga^[4]. Obecnie (2015) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza gatunek w rodzaju Pternistis^[5]. Ptak wydaje się być najbliżej spokrewniony ze szponiastonogiem kenijskim (Pternistis jacksoni), etiopskim (P. castaneicollis), brązowogłowym (P. erckelii) i jałowcowym (P. ochropectus). Ptaki z gór Ruwenzori zostały opisane jako podgatunek chapini, ale odmienność upierzenia tych ptaków mieści się w zakresie zmienności osobniczej; podobnie ma się z podgatunkiem ruandae^[4]. IOC uznaje gatunek za monotypowy^[5], podobnie jak i autorzy Handbook of the Birds of the World^[4].

Morfologia

Długość ciała wynosi od 33 do 35 cm. Samce większe; ich wymiary: długość skrzydła 191–210 mm, skoku 62–66 mm, masa ciała dwóch osobników 862 i 896 g. Wymiary samic: długość skrzydła 172–186 mm, skoku 53–57 mm, masa ciała (3 osobniki) 600–670 g^[6]. Dziób jednego samca (opisanego jako P. n. chapini) mierzył 27 mm^[7].

W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy. Pióra na głowie szare z ciemniejszymi środkami oraz bardziej brązowym odcieniem z wierzchu głowy i na szyi. Gardło płowoszare. Pióra z boków ciała rdzawe, posiadają szare krawędzie. Spód ciała szary, na pokrywach podogonowych czernieje. Wierzch ciała pokrywy skrzydłowe rdzawe, z wierzchu ciała mają szarawe brzegi, zaś barkówki są bardziej kasztanowe. Kuper i pokrywy nadogonowe szarobrązowe. Lotki I rzędu i najbardziej zewnętrzne lotki II rzędu przybierają barwę szarobrązową, pozostałe rdzawą. Dziób czerwony, tęczówka brązowa, nogi i naga skóra wokół oczu czerwone^[6]; w okolicy ucha występuje żółtopomarańczowa plama nagiej skóry^[8]. Osobniki młodociane mają podobny wzór upierzenia, wyróżniają je jednak jaśniejsze barwy, szarawy środek piersi i brzuch oraz szerokie płowoszare lub brązowawe krawędzie piór z wierzchu ciała^[6].

Zasięg występowania

Szponiastonóg ciemny występuje w górach Demokratycznej Republiki Konga (Góry Błękitne po góry Itombwe), w południowo-zachodniej Ugandzie (góry Ruwenzori, Nieprzenikniony Las Bwindi, okolice Kisoro i Kibale), w Rwandzie i Burundi^[4]. BirdLife International szacuje ten obszar na 17,1 tys. km²^[9].

Ekologia

P. nobilis to gatunek skryty i trudny do zauważenia, zwykle pozostający w gęstej roślinności w parach lub małych grupach. Jego środowiskiem życia są zarośla bambusów i gęsty podszyt w górskich lasach, szczególnie w okolicach wody lub bagien. Spotykany na wysokości 1850–3700 m n.p.m. Zwykle obserwowany bardzo wczesnym rankiem lub po południu, kiedy zdarza się, że ptaki żerują na leśnych traktach^[6]; żywią się ziarnem^[4]. Spłoszony odbiega, jeśli podfruwa – niechętnie i po krótkim locie znów skrywa się w roślinności. Szponiastonoga ciemnego najlepiej zidentyfikować po głosie, odzywa się szczególnie głośno, gdy szykuje się do odpoczynku w krzewach lub niskich drzewach. Odzywa się głośnym, szorstkim pianiem, zapisywanym jako powtarzane 4–5 razy czak-a-rik lub powtarzane 6–8 razy kok-rak (także kre-kar-kre-kar-kre-kor). O rozrodzie bardzo niewiele wiadomo, brak opisu gniazda czy jaj. Prawdopodobnie gniazduje od końca kwietnia do sierpnia lub września^[6].

Status zagrożenia

Przez IUCN szponiastonóg ciemny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność populacji nieznana, trend szacowany przez BirdLife International na stabilny. Organizacja wymienia 13 ostoi ptaków IBA, w których występuje gatunek. Należą do nich m.in. Park Narodowy Kibira (Burundi), góry Itombwe, Park Narodowy Wirunga (D. R. Konga)^[9].

Przypisy

↑ Pternistis nobilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Pternistis nobilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e McGowan, P.J.K. & Kirwan, G.M.: Handsome Francolin (Pternistis nobilis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (9 marca 2015)].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-30]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Steve Madge & Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 225. ISBN 978-0-691-08908-9.
↑ C.H.B. Grant & C.W. Mackwortk-Praed. On a new subspecies of Francolin (Francolinus nobilis chapini) from Eastern Africa. „Bulletin of British Ornithologists' Club”, s. 62-63, 1935.
↑ Till Töpfer, Lars Podsiadlowski & Kai Gedeon. Rediscovery of the Black-fronted Francolin Pternistis (castaneicollis) atrifrons (Conover, 1930)(Aves: Galliformes: Phasianidae) with notes on biology, taxonomy and conservation. „Vertebrate Zoology”. 64 (2), s. 269, 2014. ISSN 1864-5755.
↑ ^a ^b Handsome Francolin Pternistis nobilis. BirdLife International. [dostęp 2015-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2015)].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów gatunku w serwisie xeno-canto

[itis-1] Pternistis nobilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Pternistis nobilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-30].

[hbwa-4] McGowan, P.J.K. & Kirwan, G.M.: Handsome Francolin (Pternistis nobilis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (9 marca 2015)].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-30]. (ang.).

[rupdf-6] Steve Madge & Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 225. ISBN 978-0-691-08908-9.

[dz-7] C.H.B. Grant & C.W. Mackwortk-Praed. On a new subspecies of Francolin (Francolinus nobilis chapini) from Eastern Africa. „Bulletin of British Ornithologists' Club”, s. 62-63, 1935.

[pla-8] Till Töpfer, Lars Podsiadlowski & Kai Gedeon. Rediscovery of the Black-fronted Francolin Pternistis (castaneicollis) atrifrons (Conover, 1930)(Aves: Galliformes: Phasianidae) with notes on biology, taxonomy and conservation. „Vertebrate Zoology”. 64 (2), s. 269, 2014. ISSN 1864-5755.

[birdlife-9] Handsome Francolin Pternistis nobilis. BirdLife International. [dostęp 2015-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2015)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]