Teatr Lalek Arlekin – Wikipedia, wolna encyklopedia

Teatr Lalek Arlekin

Pełna nazwa	Teatr Lalek „Arlekin” im. Henryka Ryla w Łodzi
Typ teatru	teatr lalek
Założyciel	Henryk Ryl
Kierownictwo artystyczne	Wojciech Brawer
Data powstania	1948
Państwo	Polska
Lokalizacja	90-718 Łódź al. 1 Maja 2/ ul. Wólczańska 5
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Teatr Lalek „Arlekin” im. Henryka Ryla w Łodzi – teatr lalek w Łodzi^[1].

Twórcą i jednocześnie pierwszym dyrektorem Teatru Lalek Arlekin był Henryk Ryl^[2][3][4]. Dzięki decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia 13 lipca 1948, Ryl dostał pozwolenie na założenie teatru lalek w Łodzi^[3]. Pierwszą siedzibą teatru był budynek przy ul. Piotrkowskiej 150^[3]. 28 grudnia 1948 odbyło się tam pierwsze przedstawienie pt. Dwa Michały i świat cały, autorstwa Henryka Ryla^[2][4]. Drugą premierą teatru były Kolorowe piosenki – spektakl przez wiele lat określany jako „wzorcowe przedstawienie dla najmłodszej widowni”^[3]. W sztuce Wesoła maskarada, której premiera odbyła się 23 października 1949, po raz pierwszy na scenie pojawił się aktor w masce^[3]. Teatr zaczął pokazywać również spektakle dla dorosłych widzów (np. Dzielny gród Tamary Gabbe lub Lekarz mimo woli Moliera)^[3].

1 stycznia 1950 teatr został upaństwowiony^[3]. W 1955 zamknięto siedzibę teatru jako niespełniającą wymogów bezpieczeństwa, a przedstawienia odbywały się od tego momentu w budynku przy ul. Wólczańskiej 5^[3]. Od 1962 teatr jest jedynym użytkownikiem tego obiektu^[2]. 24 lipca 1961 w teatrze zorganizowano pierwszy zjazd powstającego Polskiego Ośrodka Lalkarskiego Międzynarodowej Unii Lalkarzy – POLUNIMA (na przewodniczącego wybrano Jana Sztaudyngera)^[3]. Od swego powstania w 1961 POLUNIMA mieści się przy al. 1 Maja 2^[3][5][2].

W 1959 odbyła się prapremiera spektaklu Młynek do kawy Konstantego Gałczyńskiego ze scenografią Stanisława Fijałkowskiego, w którym martwe przedmioty pełniły rolę głównych bohaterów^[4][3]. W 1962 Henryk Ryl na podstawie tekstu Mahabharaty zrealizował spektakl Nal i Damayanti ze scenografią Wacława Kondka^[4].

Henryk Ryl, który był do 1964 dyrektorem i kierownikiem artystycznym teatru, w latach 1964–1974 pełnił funkcję kierownika artystycznego, a do 1978 reżysera i konsultanta programowego. Ostatnim przedstawieniem reżyserowanym przez Henryka Ryla była jego sztuka Marcinek zuch (1982)^[4]. Dyrektorem teatru w 1964 została Regina Elkanowa – w czasie jej kierownictwa teatr otrzymał na własność użytkowany budynek przy ul. Wólczańskiej^[3]. W 1974 dyrektorem mianowano ucznia Ryla, Stanisława Ochmańskiego – debiutował w Teatrze Arlekin w 1951, a przed objęciem teatru w Łodzi kierował Teatrem Lalki i Aktora w Lublinie^[3]. Ochmański tworzył przedstawienia kameralne i przeciwstawne wielkim inscenizacjom Ryla rezygnując przy tym z eksperymentów twórczych^[3]. Ochmański tłumaczył swój wybór w podejściu do pracy reżyserskiej postawieniem na „dobre sztuki napisane dla teatru lalkowego”^[3]. Pod koniec lat 70. utworzono tzw. „scenę przedszkolną” – oferowała ona przedstawienia kameralne wystawiane w przedszkolach^[3]. W trzydziestą rocznicę istnienia teatru przeprowadzono generalny remont jego siedziby, a w 1989 teatr Arlekin otrzymał medal „Serce Dziecku”^[3][6].

Następcą Stanisława Ochmańskiego został w 1992 Waldemar Wolański – absolwent wydziału lalkarskiego warszawskiej PWST, a od 1981 aktor i reżyser w łódzkim Arlekinie^[3][7]. Od 1999 teatr Arlekin organizował Międzynarodowy Festiwal Solistów Lalkarzy, który odbywał się co dwa lata^[3][2][8], a od 2006 Międzynarodowy Festiwal Sztuki Ulicznej „TrotuArt”^[3][9]. W 2015 zrezygnowano z tych dwóch imprez i zastąpiono je nowym festiwalem AnimArt, którego pierwsza edycja odbyła się od 19 do 24 września^[10].

W 2014 zakończono kompleksowy remont budynków teatralnych^[11]. 27 grudnia 2014 teatrowi nadano imię Henryka Ryla^[12].

W czerwcu 2018 roku odwołanego ze stanowiska dyrektora Waldemara Wolańskiego^[13], zastąpił Wojciech Brawer^[14][15].

Od 1981 w ramach teatru działa Pracownia Dokumentacyjna, która gromadzi materiały na temat polskiego lalkarstwa^[3][2]. W Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Dziale Widowisk Lalkowych wśród wielu zbiorów dotyczących scenografii teatrów lalkowych można obejrzeć też lalki zaprojektowane dla przedstawień w Arlekinie^[16].

Teatr prowadzi wspólnie z Muzeum Kinematografii program dla widzów umożliwiający połączenie odwiedzin w teatrze oraz zwiedzania muzeum^[17]. W strukturach Teatru Arlekin działa Zespół Tańca Ludowego „Harnam”^[18].

• 1948 – 1964: Henryk Ryl
• 1964 – 1974: Regina Elkan
• 1974 – 1992: Stanisław Ochmański
• 1992 – 2018: Waldemar Wolański
• od 2018: Wojciech Brawer

W 2009 Zarząd Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP utworzył Nagrodę „Henryka” za osiągnięcia twórcze związane z teatrem lalek. Laureaci otrzymują statuetki „Henryka”. Patronem tej nagrody jest twórca Teatru Arlekin Henryk Ryl^[19][20].

budynek Teatru Lalek Arlekin (dawny dom redutowo-weselny)

nr rej. A-356 z 8 grudnia 1994[21]
Państwo	Polska
Miejscowość	Łódź
Adres	ul. Wólczańska 5
Styl architektoniczny	secesja
Architekt	Gustaw Landau-Gutenteger[22]
Kondygnacje	2
Ukończenie budowy	1902[22]
Położenie na mapie Polski Teatr Arlekin
Położenie na mapie województwa łódzkiego Teatr Arlekin
Położenie na mapie Łodzi Teatr Arlekin
51,773200°N 19,450800°E/51,773200 19,450800
Multimedia w Wikimedia Commons

 Osobny artykuł: Dawny dom redutowo-weselny w Łodzi.

Budynek będący siedzibą teatru przy ul. Wólczańskiej 5 powstał w 1902 jako Dom Tańca Offenbachów – było to miejsce organizacji koncertów i różnego rodzaju imprez towarzyskich. W okresie dwudziestolecia międzywojennego znajdował się w nim Żydowski Dom Ludowy^[23]. „Arlekin” użytkuje ten budynek od 1955^[3].

W 1978 wykonano remont gmachu „Arlekina” – wnętrza zaprojektowali Stanisław Cuchra-Cukrowski i Wiesław Błażewski^[3]. Budynek teatru 8 grudnia 1994 został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-356^[21].

W latach 2012–2014 teatr został ponownie przebudowany i wyremontowany^[24][25][26]. Z powodu robót budowlanych od lutego 2013 przedstawienia odbywały się w budynku należącym do kompleksu Białej Fabryki przy ul. Piotrkowskiej 282a^[27].

Po remoncie – zakończonym pod koniec roku 2014 – w dawnym domu redutowym umieszczono administrację, pracownie i scenę kameralną, a w sąsiednim gmachu przy al. 1 Maja 2 główną scenę teatru i pomieszczenia hotelowe^[11].

• Arlekin
• lalka teatralna
• Teatr „Pinokio” w Łodzi
• teatry w Łodzi

• Strona w bazie e-teatr.pl
• BIP. teatrarlekin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-22)]. – Biuletyn Informacji Publicznej Teatru Lalek Arlekin
• Łódź. Arlekinlandia na Światowy Dzień Teatru Lalek
• Łódź. Dzień Książki z Arlekinem