Teorie geotektoniczne – Wikipedia, wolna encyklopedia

Teorie geotektoniczne mają na celu wyjaśnienie obecnej budowy Ziemi – w szczególności rozmieszczenia lądów i oceanów, oraz mechanizmów powstawania gór. Ogólnie podzielić je można na fiksycyzm i mobilizm. Teorie fiksycystyczne (lub inaczej permanencji) zakładają stałe położenie kontynentów, z kolei teorie mobilistyczne zakładają ciągły ich ruch.

Obecnie dominującą teorią jest teoria tektoniki płyt, inne teorie zostały obalone lub są popierane przez bardzo nielicznych naukowców^[1]. Do tej ostatniej grupy należy przede wszystkim hipoteza ekspandującej Ziemi.

• hipoteza kontrakcji – Ziemia ochładza się, wskutek czego kurczy się, co powoduje zaburzenia tektoniczne – historyczna.
• hipoteza izostazji – przyczyny napięć w skorupie ziemskiej to wyrównywanie się mas – w zasadzie aktualna.
• hipoteza permanencji – kontynenty i oceany istnieją od początku Ziemi – włączona w teorię ekspandującej Ziemi.
• hipoteza epejrogenezy – regresje i transgresje morskie spowodowane są pionowymi ruchami skorupy ziemskiej – lokalnie aktualna.
• hipoteza pomostowa – początkowo całą powierzchnię Ziemi zajmowały kontynenty, część z nich zapadła się jednak na przełomie mezozoiku i kenozoiku – historyczna.
• teoria Wegenera – kontynenty przemieszczają się pod wpływem ruchu obrotowego Ziemi – włączona w teorię tektoniki płyt oraz ekspandującej Ziemi.
• hipoteza oscylacji – podłoże cyklicznie podnosi się i opada z powodu prądów konwekcyjnych magmy – niszowa.
• hipoteza undacji – materia płaszcza Ziemi różnicuje się, co powoduje przemieszczenia warstw i wypiętrzanie łańcuchów górskich – niszowa.
• teoria tektoniki płyt – powstała na podstawie hipotezy Wegenera, płyty skorupy ziemskiej bez ustanku zderzają się (łączą) i rozchodzą – aktualna i dominująca.
• hipoteza ekspandującej Ziemi – Ziemia od pewnego momentu czasu stale się powiększa, co spowodowało rozerwanie superkontynentu i powstanie oceanów – aktualna i niszowa,
• hipoteza katastroficzno-planetoidalna – początkowy superkontynent (Pangea) został kilkakrotnie podzielony na współcześnie istniejące drogą kolizji z dużymi planetoidami, których średnica w momencie uderzenia w skorupę ziemską wynosiła 100-2000 km.