Ucho igielne (Staff) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ucho igielne – zbiór wierszy Leopolda Staffa z 1927 r. Został nagrodzony Państwową Nagrodą Literacką w tym samym roku^[1]. Zbiór jest uznany za zwierający wiele z najlepszych wierszy Staffa^[2].

Tomik okazał się wyjątkowy na tle dotychczasowej twórczości poety, przede wszystkim dlatego, że ten w całości poświęcił go głęboko intymnym doświadczeniom religijnym^[3]. Wiersze chrześcijańskie pojawiały się co prawda wcześniej, choćby już w Snach o potędze, jednak nie na taką skalę i nie tak radykalnie, jak w Uchu igielnym. W recenzjach zauważano również powtórzenia istniejących już wcześniej u Staffa problemów, tyle że zwracano uwagę, że tym razem podjęte zostały na szerszą skalę^[4]. Należy przy tym podkreślić, iż przez wielu badaczy Staff postrzegany bywał dotąd jako wzór realisty, co do zasady obcego szaleństwu wiary, czyli poety, u którego „mistyki jest jak na lekarstwo”^[5]. W tej perspektywie zbiór wniósł kolejne istotne novum. Ucho igielne w ocenie krytyków stanowiło niespodziewaną odnowę sił twórczych Staffa, które zdawały już się wyczerpywać^[3].

Wiersze Ucha igielnego wyróżniają się barokowym niemalże ujęciem tematu. Religijność Staffa lokowała się w pobliżu pascalowskiej otchłani: ponadto wizyjność, dynamiczne i żywiołowe ujęcie dramatu wiary, wewnętrzne rozdarcie pomiędzy mrokiem i światłem, wiarą i niewiarą, miłością i rozpaczą, początkowo przywoływało na myśl XVII-wiecznych mistrzów Karmelu^[6].

Obok głosów widzących w Staffie odkrywcę mroków wiary i niewiary pojawiały się również takie, które dostrzegały w Uchu igielnym raczej zapowiedzi pogodnej ufności, jak gdyby pierwszy krok na drodze do religii nadziei i radości^[7]. Dla całokształtu tomu ważna okazało się zaznajomienie z modernizmem katolickim Henry’ego Newmana i Williama Jamesa. Inni byli zdania, że zbiór wyraża raczej tęsknotę za Bogiem, ale zarazem – niewiarę. Demiurg w pojęciu Staffa miałby być wywiedzionym raczej z idei panteistycznych i stoickich bezosobowym absolutem, a nie Bogiem judeochrześcijańskim^[8].