Unapologetic – Wikipedia, wolna encyklopedia

Unapologetic
Wykonawca albumu studyjnego
Rihanna
Wydany

19 listopada 2012

Nagrywany

2012: czerwiec – listopad

Gatunek

pop, R&B, EDM, dubstep

Długość

55:06

Wydawnictwo

Def Jam

Producent

Benny Blanco, Nathan Cassells, The-Dream, Mikky Ekko, Robyn Fenty (producent wykonawczy), Future, David Guetta, Parker Ighile, J-Bo, Brian Kennedy, Labrinth, Elof Loelv, Carlos McKinney, Mike WiLL Made-It, No I.D., Justin Parker, Roc Nation (producent wykonawczy), Evan Rogers (producent wykonawczy), Nicky Romero, StarGate, Status, Carl Sturken, Giorgio Tuinfort[1]

Oceny
Album po albumie
Talk That Talk
(2011)
Unapologetic
(2012)
Anti
(2016)
Single z albumu Unapologetic
  1. Diamonds
    Wydany: 27 września 2012
  2. Stay
    Wydany: 7 stycznia 2013
  3. Pour It Up
    Wydany: 8 stycznia 2013
  4. Loveeeeeee song
    Wydany: 3 kwietnia 2013
  5. Right Now
    Wydany: 28 maja 2013
  6. What Now
    Wydany: 29 sierpnia 2013
  7. Jump
    Wydany: 24 stycznia 2014

Unapologetic – siódmy album studyjny barbadoskiej piosenkarki Rihanny, wydany po raz pierwszy 19 listopada 2012 roku przez wytwórnię Def Jam Recordings. Płyta została nagrana w przeciągu sześciu miesięcy w 2012, od czerwca do listopada. Rihanna jako producent wykonawczy zaangażowała w projekt wielu wcześniejszych współpracowników, między innymi zespoły producenckie StarGate i Chase & Status, francuskiego DJ-a Davida Guetta, piosenkarza R&B Ne-Yo oraz The-Dreama, współtwórcę przeboju „Umbrella” (2007). Podczas prac nad albumem, artystka po raz pierwszy w swojej karierze nagrała utwory autorstwa Sii, Emeli Sandé i Olivii Waithe. Pod względem muzycznym Unapologetic łączy w sobie przede wszystkim muzykę pop i R&B. Charakteryzuje się również elementami innych gatunków muzycznych, takimi jak muzyka klubowa, hip-hop, dubstep czy reggae. Brzmienie to jest podobne do wcześniejszych albumów studyjnych Rihanny, Rated R (2009) oraz Talk That Talk (2011). Na liście utworów płyty znajdują się współprace z Eminemem, Future, Davidem Guetta, Mikky Ekko i Chrisem Brownem.

Opinie krytyków muzycznych na temat albumu były podzielone. Część recenzentów oceniała go pozytywnie, określając zawartą na nim muzykę jako świeżą i interesującą. Inni dziennikarze krytykowali teksty piosenek oraz ogólny brak spójności materiału, do którego przyczynił się według nich niepotrzebny pośpiech Rihanny w jego selekcji, związany ze ściśle określoną premierą albumu. Płyta zdobyła w 2014 roku nagrodę Grammy w kategorii Best Urban Contemporary Album. Unapologetic zadebiutował na szczycie amerykańskiego zestawienia Billboard 200, stając się pierwszym albumem Rihanny na pierwszym miejscu tej listy. Osiągnął także pierwsze pozycje innych oficjalnych notowań: brytyjskiego UK Albums Chart, kanadyjskiego Canadian Albums Chart, norweskiego VG-lista i szwajcarskiego Schweizer Hitparade, a jego światową sprzedaż szacuje się na ponad cztery miliony egzemplarzy.

Promocję Unapologetic rozpoczęto we wrześniu 2012, wraz z premierą pierwszego promującego singla, „Diamonds”. Utwór ten znalazł się na szczycie notowań najpopularniejszych singli w ponad dwudziestu krajach, w tym jako dwunasty w karierze Rihanny na pierwszym miejscu listy Billboard Hot 100. W listopadzie 2012, wciąż przed wydaniem albumu, piosenkarka promowała nowy materiał siedmiodniową trasą koncertową, 777 Tour, która składała się z siedmiu koncertów w siedmiu różnych miastach Ameryki Północnej i Europy. Drugim singlem i kolejnym międzynarodowym przebojem została ballada „Stay”, duet nagrany z Mikky Ekko. W latach 2013–2014 wytwórnia Def Jam wydała pięć następnych utworów promujących płytę, jednakże żaden z nich nie cieszył się tak dużą popularnością jak dwa pierwsze single. Również w celu popularyzacji Unapologetic, w marcu 2013 roku Rihanna rozpoczęła w Buffalo swoją czwartą światową trasę koncertową, Diamonds World Tour, która trwała przez dziewięć kolejnych miesięcy.

Rihanna podczas australijskiej premiery filmu Battleship: Bitwa o Ziemię

W listopadzie 2011 roku Rihanna opublikowała swój szósty studyjny album, zatytułowany Talk That Talk, łączący w sobie wiele gatunków muzycznych, przede wszystkim pop, dance-pop i R&B, a także elementy dancehallu, hip-hopu, czy muzyki house. Płyta została na ogół pozytywnie oceniona przez krytyków, ponadto okazała się być kolejnym sukcesem komercyjnym w karierze piosenkarki. Zadebiutowała w pierwszej dziesiątce tygodniowych list najpopularniejszych albumów w ponad dwudziestu krajach, między innymi na pozycji pierwszej w Wielkiej Brytanii oraz trzeciej w Stanach Zjednoczonych. Światową sprzedaż Talk That Talk szacuje się na ponad cztery miliony egzemplarzy. Album promowano sześcioma singlami, w tym dwoma ogólnoświatowymi hitami, „We Found Love” i „Where Have You Been”.

Początek roku 2012 był dla Rihanny równie głośny, głównie za sprawą premiery filmu Battleship: Bitwa o Ziemię, w którym zadebiutowała jako aktorka. Poruszenie wśród mediów i fanów piosenkarki wywołało opublikowanie 6 marca 2012 remiksu utworu „Birthday Cake”, współpracy z jej byłym partnerem, Chrisem Brownem. W tym samym miesiącu, Rihanna ujawniła, że pracuje nad „nowym brzmieniem”. Pierwsze informacje na temat rozpoczęcia nagrywania nowego materiału przez artystkę pojawiły się dwa miesiące później. 12 września 2012 francuski oddział wytwórni Def Jam ogłosił za pomocą Twittera, że za tydzień Rihanna opublikuje nowy singel, a promowany przez niego album ukaże się w listopadzie 2012 roku. Wkrótce komunikat został usunięty i zastąpiony innym: „Więcej informacji zostanie udostępnionych jutro, w czwartek, 13 września”.

Nagrywanie i produkcja

[edytuj | edytuj kod]

20 czerwca 2012 roku, Rihanna zaczęła nagrywać swój siódmy album studyjny, współpracując z Nickiem Romero i Burns. Razem zarezerwowali trzy dni w studio Londynie, w ten sam weekend Rihanna wystąpiła podczas Radio 1's Big Weekend. Ujawniono także, że Rihanna współpracuje z Erikiem Bellingerem, Seanem Garettem i ze Swedish House Mafia. 6 lipca 2012 roku, jeden z producentów Def Jam, No I.D. ujawnił, że zaczyna pracować z barbadoską piosenkarką, komentując: „zaczynamy w przyszłym tygodniu, przez około tydzień”. 10 lipca 2012 roku brytyjski wokalista i producent Labrinth ujawnił w wywiadzie dla Capitol FM, że zaczyna pracę z Rihanną, mówiąc: „myślę, że będę pracował z nią, mam nadzieję, że to się uda, bo rozmawiałem już z jej menedżerami i powiedzieli, że Rihanna obecnie pracuje nad czymś i bywa w różnych studiach nagraniowych w Londynie. W moim studio nie była jeszcze, ale byłbym podekscytowany gdyby trafiła, mam na jej album kilka gorących utworów”. 17 lipca 2012 roku zakomunikowano, że piosenkarka rozpoczęła pracę z Ne-Yo i jednym z członków zespołu N-Dubz, Fazerem. W wywiadzie dla Capitol FM Ne-Yo wyjawił, że: „niedawno zrobiliśmy kilka piosenek, wiesz ona jest najbardziej pracowitą kobietą w show-biznesie teraz. Ona wprowadza teraz poprawki do albumu, a ja jej w tym pomagam razem ze StarGate, Davidem Guettą i innymi producentami”.

Promocja

[edytuj | edytuj kod]

Album był promowany przez specjalną 7-dniową trasę nazwaną 777 Tour. Rihanna wystąpiła od 14 do 20 listopada w 7 różnych krajach. W trasę zabrała grubo ponad 200 dziennikarzy z całego świata i kilku wybranych fanów.

Unapologetic był promowany także przez światową trasę Diamonds World Tour która ruszyła w marcu 2013 roku w Ameryce Północnej.

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

Krążek zadebiutował na miejscu pierwszym brytyjskiej listy najchętniej kupowanych albumów – UK Albums Charts[24]. Tym samym był czwartym albumem Rihanny nr.1 na szczycie tej listy. Zadebiutował także na pierwszym miejscu w Szwecji i Stanach Zjednoczonych. Tym samym Unapologetic został pierwszym albumem Rihanny, który dotarł do szczytu US Billboard 200. Został też najszybciej sprzedający się albumem Rihanny w pierwszym tygodniu (238 000 sztuk w USA). Płyta dotarła do Top 5 najchętniej kupowanych albumów także m.in. w: Szkocji, Nowej Zelandii, Niemczech, oraz Irlandii. W pierwszym miesiącu po wydaniu płyty osiągnęła ponad 1,2 miliona sprzedanych egzemplarzy na całym świecie[potrzebny przypis].

Single

[edytuj | edytuj kod]
  • Diamonds – pierwszy singiel z albumu wydany 27 września 2012. Utwór wyprodukowali StarGate i Benny Blanco. Piosenkę napisała Sia oraz StarGate i Benny Blanco. Teledysk do singla ukazał się 8 listopada 2012. Singiel dotarł do 1 miejsca w 13 krajach m.in. w Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Francji czy USA. Docierając na szczyt listy Billboard Hot 100 Rihanna wyrównała rekord Madonny, która także ma 12 numerów jeden w USA[25].
  • Stay – drugi singiel z albumu wydany 7 stycznia 2013. W utworze piosenkarce towarzyszy Mikky Ekko. Rihanna zaśpiewała po raz pierwszy piosenkę w programie Saturday Night Live. Premiera teledysku do drugiego singla Rihanny z siódmego albumu studyjnego miała miejsce 11 lutego 2013 roku o godzinie 19 czasu wschodniego.
  • Pour It Up – trzeci singiel z albumu wydany 8 stycznia 2013. Jest to singiel radiowy wydany tylko w Stanach Zjednoczonych. Po wielkim zainteresowaniu fanów i odezwie do wokalistki, Rihanna postanowiła nagrać teledysk do singla. Premiera długo oczekiwanego teledysku odbyła się 2 października 2013 roku.
  • Right Now – czwarty singiel z albumu wydany 28 maja 2013. W piosence wokalistce towarzyszy David Guetta. Singiel ten jest głównie piosenką promocyjną użytą do reklam: piwa Budweiser, czwartego perfumu Rihanny „Rogue” oraz kolekcji ubrań projektowanych przez Rihanne dla marki River Island.
  • What Now – piąty singiel z albumu wydany 17 września 2013. Teledysk ukazał się 15 listopada 2013.

Lista utworów

[edytuj | edytuj kod]
NrTytuł utworuTekstProdukcjaDługość
1.„Phresh Out the Runway”David Guetta, Giorgio Tuinfort, Terius Nash, Robyn FentyDavid Guetta, Giorgio Tuinfort, The-Dream3:42
2.DiamondsSia Furler, Benjamin Levin, Mikkel S. Eriksen, Tor Erik HermansenStarGate, Benny Blanco3:45
3.„Numb” (feat. Eminem)Sam Dew, Warren Felder, Ronald „Flip” Colson, Marshall Mathers, Kanye West, Aldrin Davis, Connie MitchellOak, Flip, Pop Wansel3:25
4.Pour It UpMichael Williams, Theron Thomas, Timothy ThomasMike Will Made-It2:41
5.„Loveeeeeee Song” (feat. Future)Nayvadius Wilburn, Denisea „Blue June” AndrewsFuture4:16
6.„Jump”Kevin Cossum, Eriksen, Hermansen, Williams, Milton, Kennard, Stephen Garrett, Elgin Lumpkin, Timothy MoselyStarGate, Mikey Mike, Chase & Status4:24
7.Right Now(feat. David Guetta)Guetta, Eriksen, Hermansen, Shaffer Smith, Ester Dean, Tuinfort, Nick Rotteveel, NashDavid Guetta, StarGate, Nicky Romero, Giorgio Tuinfort3:01
8.„What Now”Olivia Waithe, Parker Ighile, Nathan CassellsParker Ighile4:03
9.Stay(feat. Mikky Ekko)Mikky Ekko, Justin Parker, Elof LoelvMikky Ekko, Elof Loelv, Justin Parker4:00
10.„Nobody’s Business” (feat. Chris Brown)Nash, Carlos McKinney, Michael JacksonThe-Dream, Carlos McKinney3:36
11.„Love Without Tragedy/Mother Mary”Nash, McKinneyThe-Dream, Carlos McKinney6:58
12.„Get It Over With”James Fauntleroy, Brian SealsBrian Kennedy3:31
13.„No Love Allowed”Sean Fenton, Alexander Izquierdo, Ernest Wilson, Steve WyremanNo ID4:09
14.„Lost in Paradise”Dean, Eriksen, Hermansen, T McKenzieStarGate, Labrinth3:35
55:06
Deluxe Edition
NrTytuł utworuTekstProdukcjaDługość
1.„Phresh Out the Runway”David Guetta, Giorgio Tuinfort, Terius NashDavid Guetta, Giorgio Tuinfort, The-Dream3:42
2.„Diamonds”Sia Furler, Benjamin Levin, Mikkel S. Eriksen, Tor Erik HermansenStarGate, Benny Blanco3:45
3.„Numb” (feat. Eminem)Sam Dew, Warren Felder, Ronald „Flip” Colson, Marshall Mathers, Kanye West, Aldrin Davis, Connie MitchellOak, Flip, Pop Wansel3:25
4.„Pour It Up”Robyn Fenty, Michael Williams, Theron Thomas, Timothy ThomasMike Will Made-It2:41
5.„Loveeeeeee Song” (feat. Future)Nayvadius Wilburn, Denisea „Blue June” AndrewsFuture4:16
6.„Jump”Kevin Cossum, Eriksen, Hermansen, Williams, Milton, Kennard, Stephen Garrett, Elgin Lumpkin, Timothy MoselyStarGate, Mikey Mike, Chase & Status4:24
7.„Right Now” (feat. David Guetta)Guetta, Eriksen, Hermansen, Shaffer Smith, Ester Dean, Tuinfort, Nick Rotteveel, NashDavid Guetta, StarGate, Nicky Romero, Giorgio Tuinfort3:01
8.„What Now”Olivia Waithe, Parker Ighile, Nathan CassellsParker Ighile4:03
9.„Stay” (feat. Mikky Ekko)Mikky Ekko, Justin Parker, Elof LoelvMikky Ekko, Elof Loelv, Justin Parker4:00
10.„Nobody’s Business” (feat. Chris Brown)Nash, Carlos McKinney, Michael JacksonThe-Dream, Carlos McKinney3:36
11.„Love Without Tragedy/Mother Mary”Nash, McKinneyThe-Dream, Carlos McKinney6:58
12.„Get It Over With”James Fauntleroy, Brian SealsBrian Kennedy3:31
13.„No Love Allowed”Sean Fenton, Alexander Izquierdo, Ernest Wilson, Steve WyremanNo ID4:09
14.„Lost in Paradise”Dean, Eriksen, Hermansen, T McKenzieStarGate, Labrinth3:35
15.„Half of Me”Emeli Sandé, Eriksen, Hermansen, Naughty Boy, AdeleStarGate, Naughty Boy3:12
16.„Diamonds” (Dave Audé 100 Extended)Sia Furler, Benjamin Levin, Mikkel S. Eriksen, Tor Erik HermansenStarGate, Benny Blanco, Dave Aude5:03
17.„Diamonds” (Gregor Salto Downtempo Remix)Sia Furler, Benjamin Levin, Mikkel S. Eriksen, Tor Erik HermansenStarGate, Benny Blanco, Gregor Salto4:29
18.„First Look: 2012 LOUD Tour Live At the O2”23:04
1:30:54

Notowania i certyfikaty

[edytuj | edytuj kod]

Historia wydania

[edytuj | edytuj kod]
Kraj Data Format Wytwórnia Edycja
Cały świat 19 listopada 2012 Digital download The Island Def Jam Standard/Deluxe edition
Australia[48][49] CD/CD+DVD Universal
Francja[50][51] Def Jam
Niemcy[52][53]
USA[54][55] Island/Def Jam
Wielka Brytania[56][57] Mercury
Holandia[58][59] 20 listopada 2012 Def Jam
Polska[60][61] Universal
Włochy[62][63] Def Jam
Szwecja[64][65] 21 listopada 2012
  1. Zapisane jako NN.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Andy Kellman: Unapologetic – Rihanna. AllMusic. [dostęp 2022-01-20]. (ang.).
  2. Rihanna – Unapologetic. Album of the Year. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  3. AnyDecentMusic?: Rihanna: Unapologetic. AnyDecentMusic?. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  4. Metacritic: Unapologetic by Rihanna. Metacritic. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  5. Genevieve Koski: Rihanna: Unapologetic. The A.V. Club. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  6. Billboard Staff: Rihanna, ‘Unapologetic’: Track-By-Track Review. Billboard.com. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  7. Sarah H. Grant: Album Review: Rihanna – Unapologetic. Consequence of Sound. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  8. Robert Leedham: Rihanna – Unapologetic. Drowned in Sound. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  9. Melissa Maerz: Rihanna 'Unapologetic' Album Review. Entertainment Weekly. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  10. John Aizlewood: CDS OF THE WEEK: Rihanna, Unapologetic. Evening Standard. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  11. Alexis Petridis: Rihanna: Unapologetic – review. The Guardian. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  12. JonReyes: Rihanna - Unapologetic. HipHopDX. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  13. Simon Price: Album: Rihanna, Unapologetic (Mercury/Def Jam). The Independent. [dostęp 2024-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-24)]. (ang.).
  14. David Hilzendegen: Rihanna – Unapologetic. laut.de. [dostęp 2024-01-19]. (niem.).
  15. Paul Bridgewater: Rihanna – "Unapologetic". The Line of Best Fit. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  16. Philip Matusavage: Rihanna – Unapologetic. musicOMH. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  17. NME: Rihanna – ‘Unapologetic’. NME. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  18. Rihanna – Unapologetic. nowtoronto.com. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  19. Jude Rodgers: Rihanna: Unapologetic – review. The Guardian. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  20. Jessica Hopper: Unapologetic: Rihanna. Pitchfork. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  21. Jon Dolan: Unapologetic. Rolling Stone. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  22. Eric Henderson: Review: Rihanna, Unapologetic. Slant Magazine. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  23. Caryn Ganz: Rihanna, ‘Unapologetic’ (Def Jam). Spin. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  24. UK Charts: Olly Murs i Rihanna debiutują na miejscach pierwszych!. allaboutmusic.pl. [dostęp 2012-11-27].
  25. Łukasz Mantiuk, „Rihanna zdobyła swój dwunasty numer jeden na szczycie Billboardu”, All About Music.pl, 2021-11-12.
  26. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) australian-charts.com
  27. Rihanna – Unapologetic (album) (niem.) austriancharts.at
  28. Rihanna – Unapologetic (album) (niderl.) ultratop.be
  29. Rihanna – Unapologetic (album) (fr.) ultratop.be
  30. Rihanna – Unapologetic (album). (ang.) danishcharts.com.
  31. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) finnishcharts.com
  32. Rihanna – Unapologetic (album). (fr.) lescharts.com.
  33. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) spanishcharts.com
  34. Rihanna – Unapologetic (album) (niderl.) dutchcharts.nl
  35. Chart Track. (ang.) chart-track.co.uk.
  36. Rihanna Album & Song Chart History (ang.) Billboard.
  37. Single - Rihanna, Unapologetic (niem.) charts.de.
  38. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) norwegiancharts.com
  39. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) charts.org.nz
  40. Oficjalna lista sprzedaży :: OLIS - Official Retail Sales Chart (pol.) olis.onyx.pl.
  41. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) portuguesecharts.com
  42. Rihanna Album & Song Chart History (ang.) Billboard.
  43. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) swisscharts.com.
  44. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) swedishcharts.com
  45. Archive Chart. (ang.) theofficialcharts.com. The Official Charts Company.
  46. Rihanna – Unapologetic (album) (ang.) italiancharts.com
  47. Platynowe płyty CD przyznane w 2014 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-09-30].
  48. Unapologetic: Deluxe Edition. Sanity.com.au. [dostęp 2012-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-16)].
  49. Unapologetic. Sanity.com.au. [dostęp 2012-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-16)].
  50. Unapologetic: Rihanna: Amazon.fr: Musique. Amazon.com (FR). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  51. Unapologetic – Edition Deluxe: Amazon.fr: Musique. Amazon.com (FR). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  52. Unapologetic: Amazon.de: Musik. Amazon.com (DE). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  53. Unapologetic (Limited Deluxe Edition): Amazon.de: Musik. Amazon.com (DE). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  54. Amazon.com: Unapologetic: Rihanna: Music. Amazon.com (US). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  55. Amazon.com: Unapologetic (Deluxe Edition): Rihanna: Music. Amazon.com (US). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  56. Unapologetic: Amazon.co.uk: Music. Amazon.com (UK). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  57. Unapologetic (Deluxe Edition): Amazon.co.uk: Music. Amazon.com (UK). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  58. Unapologetic, Rihanna. bol.com. [dostęp 2012-11-06].
  59. Unapologetic, Rihanna. bol.com. [dostęp 2012-11-06].
  60. Unapologetic. EMPIK. [dostęp 2012-11-06].
  61. Unapologetic (Deluxe Edition). EMPIK. [dostęp 2012-11-06].
  62. Unapologetic: Rihanna: Amazon.it: Musica. Amazon.com (IT). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  63. Unapologetic (CD+DVD): Rihanna: Amazon.it: Musica. Amazon.com (IT). Amazon Inc. [dostęp 2012-11-06].
  64. Unapologetic – Explicit (Album) – Rihanna – Musik. cdon.se. [dostęp 2012-11-07].
  65. Unapologetic – Dlx Explicit Cd+dvd – Rihanna – Musik. cdon.se. [dostęp 2012-11-06].