Włóczydło polne – Wikipedia, wolna encyklopedia

Włóczydło polne
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

włóczydło

Gatunek

włóczydło polne

Nazwa systematyczna
Caucalis platycarpos L.
Sp. pl. 1:241. 1753
Synonimy
  • Caucalis lappula (Weber) Grande
  • Orlaya platycarpos (L.) W. D. J. Koch[3]

Włóczydło polne (Caucalis platycarpos L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Jedyny przedstawiciel rodzaju włóczydło Caucalis L. Rośnie dziko w środkowej i południowej Europie oraz w Azji Zachodniej, na Kaukazie i w Kirgistanie[3]. W Polsce występuje głównie w pasie wyżyn[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Kwiaty
Owoc
Pokrój
Roślina zielna z białawym, cienkim i wrzecionowatym korzeniem. Łodyga wzniesiona lub podnosząca się jest od dołu gałęzista i osiąga od 8 do 30 cm wysokości. Jest pokryta rzadkimi, odstającymi, szorstkimi włoskami lub bywa naga, poza tym w górnej części bruzdowana[5].
Liście
Dolne ogonkowe, górne siedzące. Pochwy liściowe błoniaste i owłosione na brzegu. Blaszki słabo owłosione, 2–3-krotnie pierzaste, odcinki I rzędu w zarysie jajowate, odcinki ostatniego rzędu wydłużone, nacinane, z łatkami równowąskimi lub lancetowatymi[5].
Kwiaty
Poligamiczne – częściowo obupłciowe, częściowo tylko męskie. Zebrane w skąpokwiatowe baldaszki, te z kolei w liczbie 2–5 w baldach złożony. Pokryw zwykle brak lub są nieliczne, drobne i zielone. Pokrywki w liczbie 2–5 są lancetowate, krótsze od szypułek kwiatowych. Płatki korony są białe lub różowawe, mają do 2 mm długości i 2,5 mm szerokości, mają kształt szeroko odwrotnie jajowaty z głębokim wycięciem na szczycie i tu z łatką. Ząbki kielicha są jajowatolancetowate i osiągają do 1,5 mm długości[5].
Owoce
Jajowate, z boku spłaszczone rozłupnie o długości 6–13 mm i szerokości do 5 mm, pokryte haczykowatymi wyrostkami[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do września. Rośnie w uprawach zbożowych, na odłogach, przydrożach i przytorzach[5]. Gatunek charakterystyczny zespołu Caucalido-Scandicetum[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek typowy monotypowego rodzaju Caucalis L., Sp. Pl. 240. 1 Mai 1753 (synonimy: Muitis Rafinesque, Nigera Bubani)[7]. Rodzaj w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Scandiceae i podplemienia Torilidinae[3].

Zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E)[8]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię CR (krytycznie zagrożony)[9]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii EN (zagrożony)[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. a b c Genus: Caucalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-03].
  4. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. a b c d e Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 41.
  6. Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 100, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
  7. Caucalis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-03].
  8. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  9. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  10. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.