Witoszów Górny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Witoszów Górny

wieś
Dwór w Witoszowie Górnym
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Świdnica
Liczba ludności (2019)	311[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-100[3]
Tablice rejestracyjne	DSW
SIMC	0856327
Położenie na mapie gminy wiejskiej Świdnica Witoszów Górny
Położenie na mapie Polski Witoszów Górny
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Witoszów Górny
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Witoszów Górny
50°49′12″N 16°23′38″E/50,820000 16,393889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Witoszów Górny – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Świdnica.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Dawne nazwy miejscowości i etymologia nazwy wsi: Bougendorf - 1318 r., Ober Bögendorf (nazwa dzierżawcza od imienia Bogdan).

Jest to bardzo stara i bardzo długa wieś opadająca wielokilometrowym ciągiem zabudowań z wąskiej doliny Witoszówki między zalesionymi stokami pogórza aż po przedmieścia Świdnicy. Witoszów Górny jest wsią ulicową, ciągnącą się wzdłuż drogi ze Świdnicy do Wałbrzycha, od wschodu bezpośrednio granicząc z zabudowaniami Witoszowa Dolnego. Przez miejscowość przepływa Witoszówka, niewielka rzeka dorzecza Odry, dopływ Bystrzycy. O dawnym bogactwie Witoszowa świadczą wielkie zabudowania gospodarcze, duży gotycko-renesansowy kościół w środku wsi i renesansowy (przebudowywany kilkakrotnie i zubożały stylistycznie) pałac pośród parku w górnej części.

Kursują tu autobusy miejskie ze Świdnicy (linia nr 10 do Pogorzały) i przebiegają szlaki: czerwony od cisa Bolko, przez Świebodzice do Bystrzycy Górnej oraz Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej wiodący przez cały Witoszów do Świdnicy.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1268 r. W wiekach średnich mieszkali tu m.in. łucznicy produkujący broń na potrzeby książęcego grodu. Historia dóbr w Witoszowie Górnym znana jest od 1440 roku, kiedy to w źródłach wzmiankowany był Kaspar von Schindel. W następnym stuleciu spośród przedstawicieli rodu znani są; Balzer von Schindel wymieniony w 1550 roku oraz Samuel von Schindel wymieniony w 1568 roku. Budowa siedziby w Witoszowie Górnym związana jest z Leonardem von Geilhorn, do którego wieś należała w 1595 roku. Po nim właścicielem dóbr został Ernest Fryderyk von Sedlitz, później do roku 1694 dobra należały do jego syna Fryderyka. W 1724 roku dobra przejął Walenty Dierich von Sedlitz, po nim od 1745 roku Krystyna Dorotha von Hochberg z Książa z domu von Reuss und Plauen. Po 1783 roku właścicielem dóbr był Krystian Gottlieb von Dobschitz und Plauen, który zmarł w 1786 roku. W 1870 roku dobra w Witoszowie Górnym należały do księcia pszczyńskiego, hrabiego Hochberga z Książa. W latach 1866–1898 dobra przejął ich wcześniejszy dzierżawca Hugo Baucke z Górnego Mokrzeszowa (w roku 1898 wraz z częścią leśnictwa w Pogorzałej). W latach 1902–1905 majątkiem zarządzała Mana Baucke, w latach 1909-1912 Rich Rojahn, w latach 1917-1926 Hans Hemnch XV Hochberg książę pszczyński, po 1930 roku majątek przejęło miasto Świdnica.

W 1785 roku była to wieś z trzema folwarkami i młynem wodnym, liczyła 16 zagrodników i 19 chałupników. W 1830 roku istniała we wsi ewangelicka szkoła i browar, w 1845 roku 16 domowych tkalni oraz kamieniołom należący do dominium, a w 1885 roku wieś posiadała wiatrak i fabrykę cygar.

W zachodniej części wsi, na niewielkim stoku po południowej stronie drogi znajduje się założenie dworskie. Dwór wzniesiony został w 1624 roku przez rodzinę von Geilhorn. Najprawdopodobniej w miejscu wcześniejszej, średniowiecznej siedziby (na zachowanej tablicy inskrypcyjnej znajduje się przekaz jakoby w 1337 roku książę Bolko wzniósł siedzibę, a dobra miałyby zostać powiększone przez księżnę Agnieszkę). Dwór został przebudowany w 1827 roku przez Friedricha Wilhelma Wegera z Pomorza i jego żonę Wilhelminę. Kolejna przebudowa dworu nastąpiła około 1910 roku, budynek restaurowany był w 1968 roku. Od 2005 roku jest w rękach prywatnego inwestora. Dzisiaj zabytek prezentuje się bardzo okazale. Dwór założony został na planie prostokąta, dwutraktowy, trzykondygnacyjny, kryty dachem czterospadowym, łamanym.

Zabudowania folwarczne pierwotnie tworzyły czworobok. Od wschodu i południa do pałacu przylega park, który obejmuje niewielki, pofalowany teren wokół pałacu z potokiem płynącym obok zabudowań gospodarczych. Po drugiej stronie rzeczki znajduje się sad. Park zajmuje rozległą polanę naprzeciw wejścia głównego do pałacu, ciągnie się w kierunku wschodnim wzdłuż głównej drogi wsi. Przed wejściem do pałacu rośnie pomnikowa. 200-letnia lipa.

Przy siatce otaczającej pałacowy park, od strony szosy stoi kamienny krzyż pokutny. Kolejne dwa są w ogrodzeniu domu nr 39. Powyżej polany, na zalesionym stoku, znajdował się, obecnie splądrowany, rodowy cmentarz. W pewnym oddaleniu od drogi głównej na północ od zabudowań wsi znajduje się nieczynny cmentarz ewangelicki, na rzucie prostokąta, z aleją kasztanowców pośrodku. Zabudowę wsi stanowią w większości niewielkie obejścia zagrodnicze, niektóre domy (nr 12, nr 45) architekturą nawiązują do architektury miejskiej Świdnicy.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[4]:

• zespół dworski:
  • dwór, z przełomu XVI/XVII w., koniec XVIII w., początek XX w., pierwotnie około 1337 r. dwór myśliwski ks. Bolka
  • park, z XIX w.

• Witoszów Dolny

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 86.
• Serwis Turystyczny Dolnego Śląska: http://dolnyslask.org/palace/obiekty/witoszowgorny/