Złamany obelisk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Złamany obelisk (ang. Broken Obelisk) – kamienny, czworoboczny obelisk odnaleziony przez Hormuzda Rassama w sierpniu 1853 roku w trakcie wykopalisk w Niniwie^[1]. Wykonany został najprawdopodobniej w czasie panowania asyryjskiego króla Aszur-bel-kala (1073-1056 p.n.e.)^[2]. Jest najwcześniejszym znanym asyryjskim obeliskiem^[1][3]. Obecnie znajduje się w zbiorach British Museum (BM 118898)^[1].

Obelisk odnaleziony został w Niniwie w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych na wzgórzu Kujundżyk, kryjącym ruiny kompleksu pałacowo-świątynnego. Odkrycia dokonano w pobliżu świątyni bogini Isztar, położonej pomiędzy pałacem Aszurbanipala (tzw. Pałac Północny) a pałacem Sennacheryba (tzw. Pałac Południowo-zachodni)^[4][3]. Zabytek nie zachował się w całości – przetrwała jedynie jego górna część (stąd nazwa obelisku). Zachowany fragment ma wysokość ok. 63 centymetrów i szerokość/grubość ok. 41 centymetrów^[1]. Przód, tył i prawą stronę pokrywa inskrypcja klinowa, natomiast lewą stronę pozostawiono niezapisaną^[4][3]. Pośrodku przedniej strony, pomiędzy dwoma kolumnami tekstu, umieszczone zostało przedstawienie reliefowe ukazujące króla asyryjskiego triumfującego nad pokonanymi wrogami. Szczyt obelisku jest niezapisany i zwęża się schodkowo ku górze^[3].

Chociaż żaden z zachowanych fragmentów inskrypcji na obelisku nie wymienia imienia władcy, na którego polecenie został on wykonany, jego powstanie datowane jest zwykle na czasy panowania Aszur-bel-kala, syna Tiglat-Pilesera I, głównie w oparciu o liczne podobieństwa występujące pomiędzy tekstem inskrypcji z obelisku a zachowanymi tekstami tego króla^[3][2].

Centralne miejsce na przedniej stronie obelisku zajmuje przedstawienie reliefowe ukazujące zwycięskiego króla asyryjskiego stojącego naprzeciw czwórki pokonanych i korzących się wrogów. Władca zwrócony jest w prawą stronę, w kierunku umieszczonych przed nim na wysokości jego głowy pięciu symboli bóstw. W lewej ręce trzyma on maczugę i dwa powrozy, których końce zawiązane są wokół szyj pierwszej pary jeńców, noszących charakterystyczne, spiczaste czapki. Prawa ręka króla wyciągnięta jest w stronę łuku trzymanego przez uskrzydlony dysk słoneczny z parą rąk, reprezentujący najprawdopodobniej boga Szamasza. Pozostałe widniejące symbole boskie to tiara wielorożna (symbol boga Aszura), sierp księżyca (symbol boga Sina), piorun (symbol boga Adada) i gwiazda (symbol bogini Isztar). Pod symbolami boskimi znajdują się, jedna za drugą, dwie pary jeńców. Każdy z nich wpatrzony jest w króla i wznosi ręce prosząc go o litość.

Tekst inskrypcji na obelisku składa się z pięciu kolumn. Kolumny I i II znajdują się na przedniej jego stronie (oddzielone od siebie przedstawieniem reliefowym), kolumna III na jego stronie prawej, a kolumny IV i V z tyłu^[4][3]. Zachowane fragmenty kolumny I zawierają inwokację do bogów i tytulaturę królewską. W kolumnach II i III opisane zostały wyprawy wojenne władcy z pierwszych kilku lat jego panowania. Kolumna IV zawiera dokonania króla jako wielkiego myśliwego, a kolumna V jego dokonania jako wielkiego budowniczego. Cały tekst skompilowany został najprawdopodobniej z dwóch lub większej ilości źródeł, o czym świadczyć może chociażby fakt, iż narracja prowadzona jest w kolumnach I-IV w trzeciej osobie, a w kolumnie V w pierwszej osobie^[4]. Wydaje się też, że inskrypcja ta nie została nigdy ukończona, na co wskazuje niezapisana lewa strona obelisku oraz puste miejsca pozostawione w tekście przy opisie polowań^[2].

• Biały obelisk
• Czarny obelisk
• Obelisk Rassama

• Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Early First Millennium B.C. I (1114–859 B.C.), tom 2 z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 2), University of Toronto Press 2002.
• Russell J.M., Obelisk, w: Reallexikon der Assyriologie, tom X (Oannes-Priesterverkleidung), Walter de Gruyter, Berlin – New York 2003–2005, s. 4–6.