Özalp - Vikipedi

Özalp
İlçe
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlVan
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamRahmi Bulut
 • Belediye başkanıSakine Kutpınar (DEM Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1392 km²
Rakım2100 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam65.785
 • Kır
-
 • Şehir
65.495
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu65800
İl alan kodu432
İl plaka kodu65
Özalp ilçesinden bir görünüm

Özalp (Kürtçe: Qelqeli, Türkiye'nin Van ilinin ilçesidir. Türkiye ile İran sınır kapısının bulunduğu Saray ilçesi ile Van il merkezi arasında bulunur. demiryolu bu ilçeden geçmektedir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe topraklarında Gürpınar sınırına yakın Akgöl bulunur.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özalp İlçesi 1869 yılında Mahmudiye adıyla bugünkü Saray ilçe merkezinde kurulmuştur.

İlçe merkezi 1948 yılında bugünkü Özalp merkezine taşınmış ve burası İlçe merkezi hâline dönüştürülmüştür. Kazım Paşa İlçe merkezinin ismi ise Saray olarak değiştirilerek Nahiye teşkilatına dönüştürülmüştür.

Özalp İlçe Merkezinin ismi ise şimdiki mahalle olan Kargalı'nın adı ile anılmaktaydı. Bu mahalle o tarihlerde köy teşkilatı durumundaydı.

Bölgede Urartular Persler, Bizanslılar, Emeviler, Selçuklular, Sökmenler, Moğollar, Karakoyunlular ve Akkoyunlular değişik zamanlarda hakimiyet kurmuşlardır. Özalp ilçe sınırları içinde halk arasında "gort" diye anılan harabelerde yapılacak kazılarla: tarihte bu yörede hüküm sürmüş medeniyetler hakkında daha gerçekçi bilgiler elde edilebilir. Tarihî eser kaçakçılarının define aramak amacı ile yaptıkları kazılarda mezarların gün doğusu yönünde görülmesi, halk arasında burada yaşayanların güneşe taptıkları kanaatini doğurmuştur. 1071 yılında Selçuklu sultanı Alparslan'ın Malazgirt meydan muharebesinden sonra Anadolu'ya girmesi ile birlikte Bizanslılardan kurtulup bir müddet Selçukluların kontrolünde kalan bölge, daha sonra Safevilerin eline geçmiştir. 1555 yılında kanuni sultan Süleyman'ın Safevilerin yenmesi ile bölge Osmanlıların hakimiyetine girmiştir. Eski ismi ``Mahmudiye ``olan sonra ``Saray``olarak adlandırılan Özalp, 1869 yılında Hakkâri sancağına bağlanarak "Kaza" yapıldı.

1948 yılında ilçe merkezi Saray'dan Kargalı ya taşındı ve yeni ilçe merkezine Özalp ismi verildi. İlçe merkezi taşınmadan önce köy hüviyetinde olan Kargalı bugün ilçe merkezinin güneyinde ve küçük Özalp çayının ayırdığı (Eskiden beri bu ad ile anılan) mahalleye isim olmuştur.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe 58 mahalleden oluşmaktadır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1935[1] 11.201 1.041 10.160
1940[2] 13.834 1.115 12.719
1945[3] 15.440 1.903 13.537
1950[4] 18.245 705 17.540
1955[5] 22.421 1.278 21.143
1960[6] 25.595 1.930 23.665
1965[7] 30.417 2.232 28.185
1970[8] 36.370 3.142 33.228
1975[9] 43.177 4.188 38.989
1980[10] 48.571 3.660 44.911
1985[11] 55.856 4.240 51.616
1990[12][a] 46.453 4.920 41.533
2000[13] 59.892 6.997 52.895
2007[14] 72.343 9.402 62.941
2008[15] 74.088 10.596 63.492
2009[16] 73.569 10.166 63.403
2010[17] 74.661 10.687 63.974
2011[18] 75.324 11.476 63.848
2012[19] 73.778 11.069 62.709
2013[20] 73.013 73.013 veri yok
2014[21] 71.265 71.265 veri yok
2015[22] 70.057 70.057 veri yok
2016[22] 68.491 68.491 veri yok
2017[22] 66.495 66.495 veri yok
2018[22] 65.785 65.785 veri yok
2019[22] 65.296 65.296 veri yok
2020[22] 65.495 65.495 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Yerel yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül 2016'da "PKK-KCK'ya yardım ve destek verdiği gerekçesiyle, haklarında yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar kapsamında" kanun hükmünde kararname ile görevinden uzaklaştırılan eş belediye başkanları Handan Bağcı ve Şerefettin Özalp'ın yerine kaymakam Serdar Karal atandı.[23]

2024 Türkiye yerel seçimleri sonucunda Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi adayı Sakine Kutpınar seçimi kazandı ve belediye başkanı oldu.[24]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Van'ın hayvancılık potansiyeli en yüksek ilçelerden biri olan Özalptır. Özalp'ta en fazla küçükbaş hayvan yetiştirilir. Akkaraman ve Morkaraman koyun ırkları en fazla yetiştirilmektedir.[25] Van piyasasında en fazla satılan üç peynirden biri Özalp otlu peyniridir.[26]

Özalp mutfağı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:
Özalp otlu peyniri
Özalp'da yapılan Van pastası
Özalp'da yapılan üzümlü Van pastası
Özalp'da yapılan Van Kürt köftesi
Kırdık

En çok tüketilen yemekler çiriş pilavı, tandırda Van balığı, kurut aşı, Kürt köftesi, keledoş, Acem köftesi, ayran aşı çorbasıdır. Tatlı olarak Van pastası, Özalp pastası, kaşık tatlısı, eğdek tatlısı, çatal tatlısı yapılır. Özalp otlu peyniri tüketilen peynir çeşididir. Özalp otlu peyniri hem taze hem de küplerde bekletilmiş olarak tüketilir. Kahvaltılarda Van çöreği yenir. Koyun ve inek yoğurdu yapılmakta ve tüketilmektedir. Koyun yoğurdu taze tüketildiği gibi Van otlu peyniri gibi toprak altına gömülerek ve 5 ay toprak altında bırakılarak tüketilir. Otlu peynir gibi ticari amaçla değil sadece kendi aileleri için yapılır. Yoğurdu toprağın altına bırakılması hem bozulmamasını önler hem de tadının güzel olmasını sağlanır.Köylerde ekmek tandırlarda yapılır. Lavaş ekmeği ve tandır ekmeği yapılan ekmek çeşitlerindendir. Özalp çöreği tandırda yapılır. Bu çörek ekmek hamuruna koyun tereyağı eklenerek, üzerine yumurta akı ile karıştırılmış susam serpilerek tandırda pişirilmesi ile yapılır.

Kırdık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özalp'ta yapılan yöresel bir yemektir. Hazırlanışı bir soğan küp küp şeklinde doğranır. Salça baharat sıvı yağ ile kavrulur kavrulduktan sonra doğranmış patates, mürdüm eriği, kayısı, siyah mercimek bulgur eklenir. Üstünü geçecek kadar su eklenir pişirilmeye bırakılır. Mercimekler daha önceden haşlanır öyle eklenir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Saray ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  2. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  3. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  7. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  20. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  21. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  22. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Özalp Nüfusu - Van". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Van Özalp Nüfusu". nufusune.com. 
  23. ^ "28 belediyeye kayyum atandı" 12 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Birgün. 11 Eylül 2016. En son 11 Eylül 2016 tarihinde erişildi.
  24. ^ "DEM Parti Van İlçe Eşbaşkanları mazbata alıyor". Serhat News. 6 Nisan 2024. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2024. 
  25. ^ AA. "Van'dan Katar'a küçükbaş hayvan ihracatı sektör temsilcilerini sevindirdi". Hürriyet. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021. 
  26. ^ "Van'ın Meşhur Otlu Peyniri Kışa Hazır - Van iline bağlı Özalp ilçesi". Beyazgazete. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Özalp ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Özalp&oldid=34125600" sayfasından alınmıştır