Hilton Istanbul Bosphorus - Vikipedi

Hilton Istanbul Bosphorus, Harbiye, Şişli, Cumhuriyet Caddesinde yer alan, Türkiye’nin ve İstanbul’un ilk 5 yıldızlı otelidir. İstanbul Hilton olarak açılan otel, 1955’ten beri Hilton zincirin bir parçasıdır. Yapımına 20 Ekim 1952 yılında başlanmış ve 21 Nisan 1955 tarihinde tamamlanmıştır.

Avrupa'da II. Dünya Savaşı sonrası tamamen yeniden inşa edilen ilk modern oteldir. Aynı zamanda, Amerika Birleşik Devletleri dışında, Hilton zincirin en uzun hizmet veren üyesidir.

Hilton Oteli, 1952’de tanınmış ABD mimarlık firması Skidmore, Owings, Merrill tarafından tasarlanmıştır. SOM Grubu olarak bilinen bu firmanın yerel danışmanı Sedat Hakkı Eldem’di. Cumhuriyet dönemi mimarlığında II. Milli Mimari Dönem’in kapanışını örnekleyen yapılar arasında yer alan Hilton Oteli’nin projesine Sedat Hakkı Eldem’in, SOM Grubu’nun Türkiye’deki partneri olarak, Hilton Oteli ile ilgili çalışmaları yıllar sonra da sürmüştür.

21 metreye 100 metre boyutunda bir dikdörtgenler prizması biçimindeki Hilton Oteli, döneminde yapım kalitesi, yalın geometrisi, yüzeylerinin sadeliği, yapıldığı yıllardaki abartısız dekorasyonu ve işlevsel öncelikleri ile Türkiye’de Uluslararası üslup’un karakteristliği olarak algılanmış ve uluslararası otel zincirlerinin işletmecilik kurallarının da tanıtıcısı olmuştur.

2.Dünya Savaşı sonrası Akdeniz Ülkeleri Turizm endüstrisinden ekonomik olarak fayda sağlamaya başlamıştı. Türkiye, turizmin önemini 1950'li yıllarda fark etmiştir. İstanbul'da artan turist sayısı bir otel ihtiyacını doğurmuştu. 1950'li yıllarda Türkiye'de dünya çapında yarışabilecek bir otel yapmak için gerekli teknik bilgi ve tecrübe yoktu. O yıllarda Dışişlerinde diplomat olarak çalışan Fatin Rüştü Zorlu New york'ta Conrad Hilton'un oğlu ile tesadüfen tanışmış ve dünya çapında 27 otel sahibi olan bu insanları, Türkiye'de bir otel yapması için ikna etmişti. İlk olarak yapılacak bu otelle Maliye Bakanlığının ilgilenilmesinde karar kılınmış, ancak daha sonra Başbakan Adnan Menderes bu görevi Emekli Sandığına vermiştir. Hilton Otel için özel bir bakanlık kanunu çıkarılmıştır ve Hilton otel'in yapılmasında gereken malzemeler gümrüksüz olarak ülkeye alınmıştır. Hatta Dolmabahçe'den Deniz suyu bile getirilmiştir. Devletin sağladığı kolaylıklar ve projenin önemi otelin her bir katının 14 gün gibi kısa bir sürede inşa edilmesini sağlamıştır. Otelin inşaat teknolojisi daha sonra yapılan diğer inşaatlarda bir örnek oluşturmuştur. Emekli sandığının bu projeyi yürütme başarısı bu girişimlerin devamını ve Emekli Sandığı Otelleri olarak bilinen İstanbul, İzmir ve Ankara"da bulunan 5 otelin daha yapılmasına sağlamıştır.^[1]

294 odası olan otel talepleri karşılayamayınca, uzunlamasına bir ek yapılmıştır. 1965'ten itibaren ek odalar yavaş yavaş işletmeye açılmış ve otel 417 odaya sahip olmuştur.^[1]

Binanın Tasarımı Skidmore Owings, Merrill (SOM) isimli mimarlık ofisidir. Projenin yerel danışmanı ise Türk mimar Sedad Hakkı Eldem'dir. Eldem'in projeye katkısı uçan halı olarak tabir edilen giriş saçağı, Divanhane plan şekline sahip restoran, bahçe köşkleri ve bazı Türk evi dekoratif öğeleridir.^[2] 1984 yılında Eldem'in diğer önerileri olan ek odaların, şadırvanın ve oditoryumun inşasına başlanmıştır.^[1]

Otel İnönü gezisi, Taksim gezisi gibi adlarla adlandırılan ve plancı Henri Prost'un çizdiği prost planında "iki no'lu park" olarak adlandırılmış bölgenin üst kısmıdır. Yani halka ait bir arazi devlet kararıyla özel bir girişim için kullanılmıştır. Taksim'den başlayan ve Sergi Sarayı'na kadar devam eden Park 2'ye ayrılmıştır.^[3] Daha sonra da gezi parkında benzer müdahaleler olmuştur. Gezi Parkı'nın halk için olan açık alanlarının azalmasının ilk örneği denebilir.

Hilton otelin karakteristik, rasyonel ve gridal olan cephe çözümü, kendisinden sonraki birçok oteli etkilemiş, teşvik edilmiştir. Bu mimari dil anlamında bir standartlaşmayı beraberinde getirmiştir. Bu sadece otellerle sınırlı kalmamış, konutlar ve hükûmet binaları da bu estetikten etkilenmiştir. Mimar Şevki Vanlı bu durumu mimarların yaratıcılıktan kaçarak, hazır olan bu dili kabul edip kullanması olarak yormuş ve ona göre "Vasat yerli yapı tipoloji" olan bu dili "Hiltonculuk" diyerek eleştirmiştir. Daha sonraki yıllar Sedad Hakkı Eldem de bu dilin Anadolu'da hızlı yayılmasına olan eleştirisini dile getirmiştir.^[4]

Hilton otelin etkileri sadece strüktürel ve cephe dili olarak kalmamış, getirdiği Amerikanlaşma etkisiyle de birçok değişikliğe sebep olmuştur. Örneğin Hilton'dan yayılan "Amerikan Bar" ilk diğer otellerde daha sonra da yüksek gelirli insanların evlerine girmiştir.

1950'li yıllarda Türkiye'de kaliteli ve yenilikçi mobilya üretimi yoktur. İthal getirilen İngiliz ve Fransız mobilyaları pahalı ve eski bulunuyor ilgi çekmiyordu. Yerel ve zenginlere iş yapan birkaç mobilya üreticisi, müşterilerinin yurt dışında beğendiği mobilyaların replikasını yapmakla uğraşmaktadır. Sedad Hakkı Eldem'e göre Hilton Otel'in mobilyaları Türk mobilya sektörü için büyük önem taşımaktadır. Yüksek gelirli aileler evlerinin iç mimarisi hakkında, dekorasyonu hakkında fikir sahibi olmuşlardır. Artık eski ve ağır mobilyalara olan talep azalmış, Hilton Oteli'nde kullanılan daha hafif ve modern mobilyalar yerli tasarımcılardan talep edilip kullanılmıştır.^[5]

• 
  Otelin güney cephesinden görüntüsü. Ana binanın yanında; tenis kortları, havuz ve bahçe de görülebilir.
• 
  Otelin 1959 yılında çekilmiş bir fotoğrafı