Alfred Russel Wallace - Vikipedi

Alfred Russel Wallace
Alfred Russel Wallace
Doğum8 Ocak 1823(1823-01-08)
Usk-Monmouthshire
Ölüm7 Kasım 1913 (90 yaşında)
Milliyetİngiliz
Mezun olduğu okul(lar)Birkbeck, Londra Üniversitesi
Tanınma nedeni
DinSpiritizm
EvlilikAnnie Mitten (m. 1866)
Çocuk(lar)Herbert, Violet, William
Ödüller1908 Merit Nişanı, 1908 Copley Madalyası, 1892 İngiliz Kraliyet Coğrafya Topluluğu Kurucu Madalyası, 1892 Linnean Topluluğu Altın Madalyası
Kariyeri
Dalıdoğabilimci, coğrafyacı, Antropolog, Biyolog
İmza

Alfred Russel Wallace OM FRS (8 Ocak 1823 – 7 Kasım 1913), İngiliz[2][3][4] doğabilimci, kâşif, coğrafyacı, antropolog, biyolog ve illüstratördü.[5] Wallace, doğal seçilim aracılığıyla evrim teorisini, Darwin'den bağımsız olarak geliştirmiştir. Bu konudaki 1858 tarihli makalesi, aynı yıl Charles Darwin'in bu konuyla ilgili daha önceki yazılarıyla birlikte yayımlanmıştır.[6][7] Bu durum, Darwin'i üzerinde çalıştığı "büyük türler kitabı"nı (Natural Selection) bir kenara bırakmaya ve hızla bir özet yazmaya sevk etmiştir. Darwin'in bu özeti, 1859'da Türlerin Kökeni (On the Origin of Species) adıyla yayımlanmıştır.

Wallace, geniş sahalarda çalışmalar yapmıştır. İlk olarak Amazon Nehri havzasında çalışmaya başlamış, ardından Malay Takımadaları'nda araştırmalar yapmıştır. Burada, bugün Wallace Çizgisi olarak adlandırılan bir hayvan coğrafyası sınırını tanımlamıştır. Bu çizgi, Endonezya Takımadaları'nı iki farklı bölgeye ayırır: Batı kısmında hayvanlar büyük ölçüde Asya kökenlidir; doğu kısmında ise fauna Avustralasya'yı yansıtır. Wallace, 19. yüzyıldaki hayvan türlerinin coğrafi dağılımı konusunda en önde gelen uzmanlardan birisi olarak kabul edilir ve bazen "biyocoğrafyanın babası" veya daha spesifik bağlamda "zoocoğrafyanın babası" olarak anılır.[8]

Wallace, 19. yüzyılda evrimsel düşüncenin en önemli savunucularından biriydi. Hayvanlarda uyarı sinyali ve doğal seçilimin türleşmeye katkıda bulunabilecek bir yolu olarak melezleşmeye karşı bariyerlerin gelişimini teşvik eden desteklenme (reinforcement, Wallace etkisi olarak da bilinir) üzerine çalışmıştır. Wallace'ın 1904 tarihli İnsanın Evrendeki Yeri adlı kitabı, bir biyoloğun diğer gezegenlerdeki yaşam olasılığını değerlendirdiği ilk ciddi girişimdir. Aynı zamanda Mars'ta yaşam olup olmadığını ciddi şekilde inceleyen ilk bilim insanlarından biriydi.[9]

Wallace, bilimsel çalışmalarının yanı sıra bir toplumsal aktivistti. 19. yüzyıl Britanya'sındaki haksız sosyal ve ekonomik sistemi eleştiriyordu. Spiritüalizmi savunması ve insanın yüksek zihinsel yetilerinin maddi olmayan bir kökene sahip olduğuna inanması, diğer bilim insanlarıyla olan ilişkilerinde zorluklara yol açmıştır. Wallace, insan faaliyetlerinin çevresel etkileri konusunda endişelerini dile getiren ilk önemli bilim insanlarından birisiydi. Hem bilimsel hem de toplumsal konularda çok sayıda yazı kaleme almıştır. Güneydoğu Asya'daki keşifleri sırasında yaşadığı maceralar ve yaptığı gözlemleri anlattığı Malay Takımadaları adlı kitabı, ilk defa 1869'da yayımlanmıştır ve hem popülerliğini hem de itibarını korumaktadır.

Kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Charles Darwin ile aynı zamanlarda evrim kuramı konusunda çalışmıştır[10]. Darwin, dinsel ve muhafazakâr çevrelerden tepki çekeceğini düşünerek çalışmalarını ölümünden sonra yayınlanmak üzere rafa kaldırmışken, benzer bir çalışma hazırlayan Wallace'dan 1858 yılında aldığı bir mektup çalışmalarını yayımlaması için ona cesaret vermiştir. Darwin ile Wallace evrim teorisi ve doğal seçilim üzerine beraberce bir tez yazıp yayımlamışlardır. Sonraları Darwin'le bazı noktalarda görüş ayrılığına düşen Wallace, ruhun varlığına inanan bir kişi olarak Tanrı'nın evrimle yarattığına inanıyordu ve insanın zihinsel faaliyetlerinin doğal seleksiyon ve benzeri mekanizmalarla açıklanamayacağını öne sürüyordu. İnsanın vücut yapısının doğal seçme sonucu oluştuğunu öne sürmekle birlikte, zihinsel gücün gelişmesinde Darwin'den farklı olarak doğal seçmenin dışında biyolojik olmayan etkenlerin rol oynadığını savunmuştur.

Özgeçmiş

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wallace kurbağası.

Birleşik Krallık Galler'de Usk-Monmouthshire da dokuz çocuklu bir ailenin sekizinci çocuğu olarak doğdu. Hertford'da bir dilbilgisi okulunu bitirdi. 1840-1843 yılları arasında harita-kadastrocu ağabeyinin yanında çalıştı. 1844 yılında bir süre Leicester'de bir okulda görev yaptı, 1845 yılında ağabeyi William'ın ölümü ile tekrar harita-kadastro işine geri döndü.

1848 yılında Leicester'dan tanıştığı doğa bilimci Henry Walter Bates ile Amazon yağmur ormanlarından örnekler toplamak üzere Brezilya'ya gitti. Türlerin kökenlerini araştırma fikri kafasında bu gezi sırasında şekillendi. 1852 yılında İngiltere'ye geri döndü.

1854-1862 yılları arasında araştırmalar yapmak ve örnekler toplamak üzere Malay Takımadaları'nda bulundu. Burada yaptığı çalışmaları 1869 yılında yayımlanan "Malay Takımadaları" adlı eserinde topladı.

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Malay Takımadaları (1869)
  • Doğal Seçilim Kuramına Katkılar (1870)
  • Hayvanların Coğrafi Dağılımları (1876)
  • Aşılama (1898)

Aldığı ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Merit Nişanı (1908)
  • İngiliz Kraliyet Topluluğu Copley Madalyası (1908)
  • İngiliz Kraliyet Coğrafya Topluluğu Kurucu Madalyası (1892)
  • Linnean Topluluğu Altın Madalyası (1892)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Smith, Charles H. "Alfred Russel Wallace: Evolution of an Evolutionist Introduction". The Alfred Russel Wallace Page. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022. 
  2. ^ Wallace, Alfred Russel (1905). My Life: A Record of Events and Opinions. Wellcome Library. London: Chapman & Hall, Ld. s. 34. I was the only Englishman who had lived some months alone in that country.... 
  3. ^ Wallace 1869, s. 261, "Now we Englishmen do not like despotism— we hate the name and the thing, and we would rather see people ignorant, lazy, and vicious, than use any but moral force to make them wise, industrious, and good....".
  4. ^ Wallace 1869, s. 552, "and being (as far as I am aware) the only Englishman who has seen these wonderful birds in their native forests, and obtained specimens of many of them, I propose to give here, in a connected form, the result of my observations and inquiries....".
  5. ^ Smith, Charles H. "Responses to Questions Frequently Asked About Alfred Russel Wallace". The Alfred Russel Wallace Page. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022. 
  6. ^ Wallace, Alfred. "On the Tendency of Varieties to Depart Indefinitely From the Original Type". The Alfred Russel Wallace Page hosted by Western Kentucky University. 29 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2007. 
  7. ^ Darwin & Wallace 1858.
  8. ^ Smith, Charles H. "Alfred Russel Wallace: Evolution of an Evolutionist Introduction". The Alfred Russel Wallace Page. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022. 
  9. ^ Smith, Charles H. "Is Mars Habitable?, by Alfred Russel Wallace". The Alfred Russel Wallace Page. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022. 
  10. ^ Hıristiyanlık Tarihi. Colin Brown. Yeni Yaşam Yayınları. 1977. s. 550 ISBN 975-8318-86-1. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfred_Russel_Wallace&oldid=34596975" sayfasından alınmıştır