Babil Bölünmesi - Vikipedi

Diodorus Siculus'a göre Babil Bölünmesinde satraplıkların tahsisi

Babil Bölünmesi veya Babil Taksimi, Büyük İskender'in ölümü sonrasında topraklarını bölüştüren konferansların ve ardından yapılan paylaşım anlaşmaların ilkidir. MÖ 323 yılının Haziran ayında Babil'de yapılmıştır. İskender'in 32 yaşında ölümüyle, Yunanistan'dan Hindistan'a kadar uzanan geniş bir imparatorluk kalmıştı. Veraset meselesi, aralarında İskender'in üvey kardeşi Philip Arrhidaeus ve o sırada henüz doğmamış olan İskender ve Roksana'nın çocuğunun da bulunduğu çeşitli taraftarların iddialarından kaynaklanmıştır Anlaşmaya göre Arrhidaeus ve İskender'in çocuğu ortak kral olarak ilan edilirler ve İskender'in generallerinden Perdikkas da naip olarak atanır. İmparatorluğun toprakları, Makedonya ordusunun üst düzey subayları ile bazı yerel valiler ve yöneticiler arasında paylaşılarak satraplıklar haline getirilir. Bölünme, sonraki yıllarda Triparadisus ve Persepolis'te[1] gerçekleşen diğer anlaşmalarla sağlamlaştırılır ve halefler arasında çıkan Diadochi Savaşları'nı oluşturan bir dizi çatışmanın başlangıcı olur. "Babil Bölünmesi" terimi modern bir adlandırmadır.

Bölünmenin tanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Babil'in kalıntıları, 21. yüzyılın başları

Toprak sınırları, MÖ 300 yılına kadar tartışmalı kalmaya devam etti. "Babil Bölünmesi" üzerine yazılan iki ana kaynak, bu konuda belirsiz bir dil kullanır. Diodorus Siculus’a göre, ordu içindeki bir koalisyon, Arrhidaios’un, Filip’in oğlu olarak kral olması gerektiğine karar verir ve adı Filip olarak değiştirilir.[2] Perdikkas, "ölmekte olan kralın parmağındaki yüzüğünü verdiği kişi", "bakıcı" (epimeletes) olur. En değerli arkadaşlar, satraplıklara "atanır" (paralabein) ve kral ile Perdikkas’a itaat ederler. İskender ve ondan önce Filip yalnızca kral değillerdi, onlar aynı zamanda Korinthos Birliği'nde "liderler" (hegemones)di. Perdikkas yalnızca kralın yöneticisi olmayacaktı, aynı zamanda Hegemonya’ya da sahip olacaktı, ki bu, kralın sahip olmadığı bir şeydi. "Bir meclis topladı" (sunedreusas) Hegemon olarak, çeşitli satraplıkları dağıttı.

Ardından, bir görev dağılımı kataloğu oluşturulur. Bu noktaya kadar görünen, bir ardıllık veya terfi listesi gibidir. Ancak Diodoros şöyle der: “Satraplıklar bu şekilde paylaştırıldı (emeristhesan).” Bu kelime, “parça” (meros) kökünden gelir. Burada Satraplıklara terfi eden yoldaşlardan değil, satraplıkların bölünüp yoldaşlara dağıtılmasından söz edilmektedir ki bu, farklı bir yaklaşımdır. Satraplıklarına sahip olan Satrapların bir krala ihtiyacı yoktur. Geçiş sürecini daha ayrıntılı anlatan Romalı tarihçi Quintus Curtius Rufus da benzer şeyler söyler.[3] “Önde gelen adamların konseyi”ni (consilium principum virorum), yani sunedrion’u toplayan Perdikkas, imperiumu ya da “İmparatorluk”u, kralın elinde bulunan en yüksek yetki (summa) ile satrapların yetkileri arasında bölüştürür. Şöyle açıklar: “İmparatorluk, parçalara ayrılarak” (divisis imperii partibus), bireyler arasında paylaştırılmıştır; bu bireyler, kendilerine düşen payları savunabilir ya da genişletmeyi tercih edebilirler. Kısa süre önce kralın emrinde hizmetkâr (ministri) olanların, şimdi kendi ‘krallıklarını’ (regna) genişletme mücadelesine, imparatorluk uğruna savaşıyor görüntüsü altında giriştiğine dikkat çeker.

Helenistik Dönem’i ikiye ayıran tarihsel kavramların öncüsü olan Alman tarihçi Johann Gustav Droysen, bu dönemi Diadokhoi Dönemi ve Epigonlar Dönemi olarak ikiye ayırmış ve Babil’deki sunedrion’un sonucunu bir paylaşım olarak değerlendiren Curtius’un görüşünü benimsemiştir. Droysen, bu olaya “Satraplıkların İlk Paylaşımı” (Erste Verteilung der Satrapien) adını verir.[4] Droysen’in görüşüne göre, Perdikkas satraplıkları, olay yerinde bulunan Yoldaşlar arasından muhaliflerini uzaklaştırmak amacıyla dağıtmıştır; dolayısıyla yapılan bu değişiklikler, İmparatorluk içinde terfi bekleyen Diadokhoi için meşru bir yükselme niteliği taşımıyordu. Britanya İmparatorluğu’nda parlamenterlikten tarihçiliğe geçen George Grote ise, en azından Babil’deki görev dağılımları açısından bu kuşkucu görüşü paylaşmaz. Şöyle der: “Yukarıda adı geçen tüm subaylar, Arrhidaios’un yönetimi altında, bölünemez ve tek bir imparatorluğun çeşitli kısımlarını yöneten yerel valiler olarak kabul edildiler. ... O anda imparatorluğu bölmekten söz eden yoktu.”[5] Ancak Droysen’in görüşü genel kabul görür. Aynı dönemde, başka bir parlamenter ve tarihçi olan Edward Bunbury, William Smith’in başkanlık ettiği standart referans eserlerinde, Grote’un değil, Droysen’in kavramlarını kullanıyordu.[6]

Bakış açılarındaki farklılıklar, antik tarihçilerin kendilerinden kaynaklanmaktadır. Onlar da çatışmayı, bildikleri veya okudukları şekilde kategorize etmişlerdir. Örneğin, I. Ptolemaios Soter, Perdikkas’tan Hegemon sıfatıyla Mısır Satraplığı’na terfi talep eder ve bu görevi alır. Mısır’da, İskender tarafından atanmış olan İskenderiye Nomarkı’nı görevden alır. Sonrasında, yaklaşık 20 yıl boyunca, artık bir imparatorluk kalmamış olmasına rağmen kendisinden Satrap olarak söz eder. Nihayet MÖ 305 yılında, imparatorluk ümidi tamamen sona erdiğinde, kendini Mısır Firavunu ilan eder. Bu süreçte, İskender’in kültürel mirasını sürdürür; özellikle müze ve kütüphane kurarak ve İskenderiye’ye birçok farklı halktan nüfus toplayarak bunu açıkça ortaya koyar. Ptolemaios’un biyografisi tarihçiler tarafından “Satrap Ptolemaios” ve “Basileus Ptolemaios” olarak ikiye ayrılır. Daha öncesinde ise “Hetairos Ptolemaios” (Yoldaş Ptolemaios) olarak anılmıştır. Tarihçiler, “Diadokhos” terimini bu statülerin her biri için kullanmışlardır.

İskender, MÖ 11 Haziran 323’te, sabaha karşı saatlerde hayatını kaybetti. Ondan bir gün önce, başkomutanı Perdikkas’a mühür yüzüğünü verdiği, başlıca kaynak olan Quintus Curtius Rufus’un “İskender Tarihi” adlı eserine göre aktarılmaktadır. Bu anlatım burada özetlenmiştir. Curtius, İskender’in kendi ölümünü ve ardından doğacak kargaşayı önceden öngördüğünü iddia eder. Modern otoriteler bu bilginin doğruluğu konusunda hemfikir değildir; ancak doğruysa, İskender’in bu kehaneti yapmak için doğaüstü bir yeteneğe sahip olması gerekmezdi; büyük ölçüde bariz olan bir durumu dile getirmiş olurdu. Zira Hindistan seferinden önce bile Makedon ordusu içinde isyanla uğraşmak zorunda kalmıştı. O dönemde, Epigonlar olarak bilinen genç Perslerden oluşan özel bir birlik kurmuş, bu askerleri Makedon usullerine göre silahlandırıp eğitmişti. Hindistan’dan dönüşte ise onları yalnızca kendi muhafızları olarak görevlendirmişti. Sayıca az olan ve resmi olarak “muhafız” unvanı taşıyan Makedon generallerini ise kıdemli kurmay subay olarak kullanıyordu. Vücudu baştan ayağa eski yaraların izleriyle kaplıydı. Ölümünden günler önce ciddi şekilde hastalanmıştı.

Babil'deki Konsey

[değiştir | kaynağı değiştir]

İskender’in öldüğü gün, Somatophylakes (Kraliyet Muhafızları), başlıca Hetairoi’yi (süvari subayları) ve piyadenin kademe subaylarını kraliyet karargâhında düzenlenecek bir kurula davet ettiklerini duyurdular. Ancak emirleri hiçe sayan ve davet listesine aldırış etmeyen sıradan askerler, subayların çoğunu yerlerinden ederek içeriye zorla girdiler. Kaçınılmaz olana boyun eğen somatophylakes, askerlerin içeride kalmasına ve kuruldaki oylamaya katılmalarına izin verdi. Oylama sesle yapılıyordu; ancak mızrakla kalkana vurmak ‘hayır’ anlamına geliyordu.

Perdikkas, İskender’in “resmi kararlarını verdiği tahtını” (bunun nasıl sergilendiği belirtilmez) ortaya çıkararak konuşmasına başlar. Tahtın üzerinde onun tacı, cübbesi, zırhı ve mühür yüzüğü duruyordu; bunları genellikle ex cathedra (tahtından resmî konuşma yaparken) giyerdi. Bu manzara karşısında kalabalık yüksek sesle yas tutar. Perdikkas bu yas haline hitap ederek, tanrıların İskender’i belirli bir zaman için kendilerine verdiğini, ancak bu sürenin sona ermesiyle onu geri aldıklarını söyler. Onların, fethedilenler arasında fethedenler olduğunu hatırlatır. Varlıklarını sürdürebilmeleri için bir “baş”a sahip olmalarının hayati önem taşıdığını belirtir. Bu başın tek mi yoksa çok mu olacağı ise “sizin elinizde” der. Böylece ana meseleyi, yani “bir mi, çok mu?” sorusunu ortaya koyar. İskender’in Baktriyalı eşi Roksana, hamileliğinin altıncı ayındadır. Perdikkas, birini hükümdar olarak seçmelerini önerir. Müzakere için söz hakkı açılır.

Donanma komutanı Nearkhos, İskender’in Pers cariyesi Barsine’den doğan gayrimeşru oğlu Herakles’in kral yapılmasını önerir.[7] Oylama sonucu “hayır” olur. Bu kez sahneye çıkan Ptolemaios, Herakles’in seçilmesinin utanç verici (piget) olacağını söyler; zira annesi bir “esirdi” (captivi) ve "eğer fethedilenler, fethedenlere hükmedecekse, fetihlerin ne anlamı kalırdı" diye sorar. Pellalı Aristonous, yüzüğün İskender’in tercihi olarak Perdikkas’a geri verilmesini önerir. Oylama sonucu “evet” olur. Her ne sebepleyse, Perdikkas bir süre boyunca yanıt vermeden ayakta bekler. Ardından somatophylakes’in (kral muhafızları) arkasına geçti. Curtius’a göre Perdikkas, bu görevi kabul etmesi için kendisine yalvarılmasını bekliyordu. Ancak bu tavrı bir reddediş olarak yorumlandı. Düşmanları ise bu fırsatı değerlendirdi.

Meleagros, kargaşada Perdikkas’a saldırmak için bir fırsat görür. Ona göre, Perdikkas ya da Herakles lehine oy vermenin bir farkı yoktur; zira nasıl olsa Perdikkas “vasi” (tutela) olarak yönetecekti. Bu, Perdikkas’ın İskender’in çocukları üzerinde yasal bir vasilik hakkına sahip olduğu ve bu hakkın, onlar kral ilan edilse bile geçerli olacağı anlamına geliyordu. "Eğer gerçekten karar mercii askerlerse", der, "o halde neden hazineden yağma yaparak kendilerini zenginleştirmesinler?" Ortalık karışırken, silahlı bir grup hazinenin üzerine yürütüyormuş gibi bir izlenim verir; “meclis artık ayaklanma ve kargaşaya dönmüştü”.[8]

Sıradan bir asker, ileri atılarak Arrhidaios’un, İskender’in üvey kardeşi olarak yasal varis olduğunu haykırıp günü kurtarır. İç savaş çıkmasına gerek yoktur. Bir başka İskender bulamayacaklardı; o halde varisi neden mirasından mahrum bırakılsındı? Kalabalık aniden sessizleşir ve ardından güçlü bir ‘olumlu’ sesli oylama gelir. Ancak artık çok geçtir; Peithon muhalefet etmek üzere konuşmaya başlar – Arrhidaios’un zihinsel engelli olduğunu belirtir[9] – fakat kalabalık tarafından susturulur.[10]

Fraksiyonların gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerlere oy hakkı tanınmış olsa da, resmi olarak konseyin bir parçası değillerdi. Peithon, konseyin Perdikkas ve Leonnatus'u Herakles'in "Koruyucuları" olarak atamasını, Krateros ve Antipatros'un ise Avrupa'yı "yönetmesini" önerir. Atamalar Arrhidaeus'a danışılmadan kabul edilir.

Meleagros ayrılır ve askerlerden yardım isteyerek Arrhidaeus ile geri döner. Artık iki grup oluşmuştu: biri Perdikkas taraftarı, diğeri ise Meleagros'un desteklediği Arrhidaeus taraftarı. Kargaşada Arrhidaeus korku içinde kaçar. Kalabalık onu geri çağırır ve İskender'in cübbesini üzerine örter. Meleagros halkın önünde zırhını giyerek Arrhidaeus'u savunmaya hazırlanır. Askerler, Kraliyet Muhafızlarını fiziksel olarak zarar vermekle tehdit etti. "İmparatorluğun" aynı ailede kalacak olmasına sevindiler. Peter Green'e göre, "burada yabancı düşmanlığı rol oynadı: Makedon ordusunun sıradan askerleri, yarı Doğulu bir hükümdara boyun eğmekten hoşlanmamışlardı."

Meleagros'un grubu o kadar çok taraftar toplar ki, Perdikkas "dehşete kapılarak", 600 seçkin askeri, "genç adamların kraliyet muhafızlarını"; yani İskender'in adamlarından korunmak için Ptolemaios komutasında oluşturduğu Pers Epigonları birliğini çağırır ve İskender'in cesedinin henüz bulunduğu bölgenin etrafında savunma pozisyonu alır. Anneleri Pers olduğu için İskender'in çocuklarını reddeden bir gruptan yana olmayacaklardı.

Askeri harekat başlar. Savunanların üzerine oklar ve mızraklar yağar. Durum kontrolden çıkınca, Meleagros'un yanındaki kıdemli subaylar tanınabilmek ve Perdikkas'a teslim olduklarını bildirmek için kasklarını çıkarırlar. Başka çaresi yoktur. Önce o silahlarını bırakır, ardından Epigonlar da silahlarını bırakırlar.

Meleagros, Perdikkas'ı ararken onlara yerlerinde kalmalarını emreder. Ancak Perdikkas, Fırat Nehri'ne kaçar ve orada Leonnatos komutasındaki Hetairoi süvarileri tarafından takviye edilir. Anlaşılan o ki, İskender'in en güvendiği adamlar Perdikkas'ı destekliyordu.

Meleagros, Perdikkas'ı geri çağırmak için bir suikast timi gönderir ve tereddüt etmesi halinde onu öldürmeleri için gizli emirler verir. Perdikkas, 16 Epigon'dan oluşan bir koruma birliğiyle onları karşılar ve yaklaşırken onlara hakaret eder. Hiçbir şey başaramadan geri dönerler. Gün sona erer.

Ertesi gün, kendi taraflarında kimlerin olmadığını gören Meleagros'un fraksiyonundaki askerler şüpheye düşerler. Bir isyan çıkar. Temsilciler, Arrhidaios'u Perdikkas'ın tutuklanmasını emredip etmediği konusunda sorgulamaya başlarlar. Emri kendisinin verdiğini, ancak bunun Meleagros'un kışkırtmasıyla olduğunu söyler. Perdikkas'a karşı herhangi bir işlem yapmayı reddeder. Bir önceki gün toplanan konsey resmi olarak feshedilir.

Perdikkas'ın adamlarını dağıtacağını umuyorlardı, ancak o dağıtmaz. Bunun yerine ikmal hatlarına karşı harekete geçer ve tahıl tedarikini keser. Şansının çok az olması nedeniyle şehre saldırmaya cesaret edemez. Yetenekli generallerin komutasında, şehirdeki güçler ablukayı yarmak ve kışkırtıcıları ezmek için dışarı çıkabilirlerdi, ancak savunmacılar hiçbir eylemde bulunmazlar. Şehirde kıtlık başlar.

Şehirdeki Makedonlar başka bir konsey toplayarak, kralın Perdikkas'a barış şartlarını sormak üzere elçiler göndermesine karar verirler. Güç dengesi açısından tam tersi geçerli olmalıydı, ancak Perdikkas tüm generallerin kendi yanında olduğunu biliyordu. Dahası, Plutarkhos'un Eumenes'in Hayatı adlı eserine göre, Hetairoi'den biri olan Eumenes geride kalmış ve askerleri uzlaşmaya ikna etmeye çalışıyordu. Perdikkas, "isyancılık" olarak adlandırdığı olayın soruşturulmasını ve liderlerin kendisine teslim edilmesini talep etti. Arrhidaeus bile onun Meleagros'un peşinde olduğunu görebiliyordu. Gözleri yaşlarla dolu Arrhidaeus meclise hitap ederek, daha fazla kan dökülmemesi için tahttan vazgeçeceğini belirtti. Tahtı almaya yeterli olduğunu iddia eden herkese tacı teklif etti. Bu doğal iyilik, meclisi onun konumunu yeniden teyit etmeye yöneltti.

Eumenes, Meleagros'un birliklerini daha ılımlı bir konuma getirmeyi başardı ve Arrhidaeus'un kral yapılacağı, Roxane'nin çocuğunun erkek olması halinde ise Arrhidaeus ile ortak kral ilan edileceği bir uzlaşma önerdi.[11] Curtius'a göre, meclis "krallık anlayışının eski biçimini" feda etti. Perdikkas'a, Arrhidaeus, Perdikkas ve Meleagros'tan oluşan üçlü bir liderlik kurmasını istemek üzere elçiler gönderdiler. Curtius, Perdikkas'ın Meleagros'u Arrhidaeus'tan ayırmayı umarak kabul ettiğini açıklıyor. Arrhidaeus kral yapıldı ve III. Filip olarak yeniden adlandırıldı, İskender ve Roxane'nin gerçekten de erkek olacak çocuğu ise IV. Aleksandros oldu.[11]

Perdikkas fraksiyonunun zaferi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Meleagros, bir ateşkes ilan etmek için güçlerinin başında atına binip dışarı çıkar. Adamlar bir araya gelirken, Perdikkas'ın birlikleri Meleagros'u ortak naip olarak kabul etmek zorunda kalmaktan şikayet etmeye başlarlar. Curtius, Perdikkas'ın onları buna kışkırttığını söyler. Meleagros öfkesini bastırır. İki lider kucaklaşır. Meleagros, duyduklarından dolayı Perdikkas'a şikayet eder. İkisi de ordunun bölücü unsurlardan temizlenmesi konusunda anlaşır.

Makedon geleneğine dayanan uzlaşma töreni, her iki tarafın da silahlı olarak, kurban edilmiş bir köpeğin bağırsakları arasında bulunan bir alanda toplanmasını gerektiriyordu. İki taraf daha sonra birbirine doğru ilerleyecek ve karışacaktı. Meleagros'un savaş düzenindeki piyadeleri, fillerle takviye edilmiş Hetairoi süvarileriyle karşılaşır. Süvariler onlara doğru hareket etmeye başladığında piyadeler irkilir, yine de yerlerinde sağlam dururlar. Ancak kral, Perdikkas ile fitne hakkında görüşmüştü. Mesafe daralırken, hat boyunca atını sürerek Meleagros'la birlikte Perdikkas'a karşı duran liderleri tek tek gösterir. Perdikkas'ın niyetinden haberi yoktur. İki taraf birbirine yaklaştığında, Perdikkas'ın adamları, belki de Epigonlar, bilinen 300 fitne liderini tutuklayarak derhal idam edilmek üzere sürüklerler; bir anlatıya göre, bu amaçla kışkırtılan savaş filleri tarafından çiğnenerek öldürülürler.[12]

Başlangıçta Meleagros bağışlanır ve Perdikkas'ın yardımcısı (hyparchos) olarak atanır, ancak kriz geçtikten ve durum tekrar kontrol altına alındıktan sonra, kendisi için geldiklerini gören Meleagros bir tapınağa sığınır ve orada öldürülür.[13] Ordu bu arada birleştirilir ve ayrılık giderilir.

Babil'de başka bir konsey

[değiştir | kaynağı değiştir]

Perdikkas, epimelētēs (vasi veya naip) olarak ve İskender'in yüzük mührünün verdiği yetkiyle, antik yasa koyucuların deyimiyle "imparatorluğun bölünmesinden memnun kalacakları" yeni bir konsey toplar. Büyük mareşallerin üçü hariç çoğu orada yer alır. Makedonya'dan sorumlu olan Antipatros, Pella şehrindeydi. İskender, ölümünden birkaç ay önce Antipatros'u Babil'e çağırmıştı, ancak Antipatros, gitmesi halinde öldürüleceğinden şüphelenerek yerine oğlu Kassandros'u göndermişti. İskender'in Antipatros'un yerine atadığı Krateros, Poliperhon ve on bin gaziyle Avrupa yolundaydı. İskender'in ölüm haberini aldıklarında Kilikya'ya ulaşmışlardı ve daha fazla haber alana kadar orada kalmaya karar verirler. Orta Frigya komutanı ve Avrupa'ya giden yolu açık tutmakla görevli olan Tek Gözlü Antigonos ise Kelainai kalesinde, bulunduğu yerde kalır.

Buna rağmen, bölümleme derhal gerçekleşir; görünüşe göre bölümler o anda müzakere ediliyordu, zira Ptolemaios Mısır satraplığını ister ve alır. "Ptolemaios, hırslarını sınırlamanın uzun vadede aslında onu daha ileriye götüreceğini fark eden az sayıdaki kişiden biridir."[14] Avrupa henüz satraplıklara bölünmemişti. Doğu satraplarından herhangi birini değiştirmeye gerek yoktu. Perdikkas, değiştirilmiş Pers İmparatorluğu'nu Yunanistan, Batı Asya ve Afrika'ya genişleterek İskender'in planlarını uyguladığına inanıyordu. Kral adına en yüksek otorite konusunda ısrarcıydı. Kısa süre sonra bu kurgu saldırıya uğrayacak ve açıkça herkesin gözü önünde gerçekleşen üç bölümlemenin ikincisiyle sonuçlanacaktır. Bölümlemeden sonra konsey, yedi gündür gömülmemiş olan İskender'in cesedinin ne yapılacağı konusuna yönelir. Bu nedenle bölümlemenin tarihi muhtemelen MÖ 18 Haziran 323 veya civarıdır.

Antik kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Curtius, İskender'in ölümünü izleyen olayların ana kaynağıdır. Başka hiç kimse aynı derinlikte ayrıntı sunmaz. Satraplıkların bölüşümdeki dağılımı aktaran birkaç kaynak daha vardır, ancak hepsi aynı değerde değildir.

Tek eksiksiz açıklama, MÖ 40 civarında yazılmış olan ve aynı zamanda ilk yazılan Diodorus Siculus'un Bibliotheca historica adlı eseridir ve bu nedenle daha güvenilir bir kaynak olarak kabul edilmelidir.[15]

Bizanslı piskopos Photius (yaklaşık 820–893), Bibliotheca adlı eserinde 279 kitabın bir özetini hazırladı ve bu eser iki ilgili (ancak çok kısaltılmış) anlatı içermektedir.[16] Bunlardan ilki Arrianus'un Continuation veya İskender'den Sonra (codex 92) adlı eseridir.[16] İkincisi ise Deksippos'un İskender'den Sonraki Olayların Tarihi (codex 82) adlı eseridir,[16] ki bu eserin kendisi de Arrianus'un anlatısına dayanıyor gibi görünmektedir; Arrianus anlatımında:

Kapadokya, Paflagonya ve Sinop'tan gelen bir Yunan kolonisi olan Trapezus'a kadar uzanan Euxine kıyılarındaki ülke, Eumenes'e

Deksippos anlatımında ise:

Eumenes'e, Kapadokya, Paflagonya ve Trapezus'a (Trabzon) kadar Karadeniz kıyıları.

Ancak Deksippos'un kısaltımı, muhtemelen Arrian'ın özetinden faydalanmış olması nedeniyledir.

Son kaynak, muhtemelen en son kaynak olan ve diğer kaynaklardan farklılaşarak birkaç bariz hata içerdiği görülen Pompeius Trogus'a ait Philippos Tarihleri (Historiae Philippicae et Totius Mundi Origines et Terrae Situs) adlı çalışmanın Justinus tarafından özetlenmiş halidir.[17]

Sonraki kaynakların tamamı, görünüşe göre Diodorus'u (veya Diodorus'un listesinin en olası kaynağı olan Kardiyalı Hieronymus'u) okumuş (ve bir ölçüde kopyalamış) gibidir. Özellikle bir pasaj (aşağıya bakınız), tüm anlatılarda çok benzer şekilde ifade edilmiştir, ancak ironik bir şekilde aynı pasaj, bulunan belirsizliklerin çoğunu içermektedir.

Justin'in eserinde bir kopyalama hatası olması mümkündür; bir satrapın adı genellikle Diodorus'un onlara atadığı satraplığın yanında yer alır (ancak doğrudan onunla bağlantılı değildir). Pelasgia'nın gerçek bir Pers veya Yunan satraplığının adı olmadığı görülmektedir ve bu kelimenin eklenmesi, listedeki satrapların yerini bir kaydırarak onların sıralamasını bozmuş olabilir. Ek olarak, (başka hiçbir anlatıda satraplık olarak geçmeyen) Ermenistan, (Diodorus'un listesinde aynı yerde geçen) Karmania'nın bir hatalı yazımı olabilir. Pasajın olası bir yorumu şöyle olabilir:

Amyntas'a Baktriya, Scythaeus'a Soğdiana verildi. Nicanor Partların, Philippus Hirkanların, Phrataphernes Ermenilerin (Karmanların), Tleptolemus Perslerin, Peucestes Babillerin ve Archon Pelasgların satrapı oldu. Arkesilaos'a ise Mezopotamya verildi.

Bir (görünüşte anlamsız) kelime çıkarılarak ve noktalama işaretleri hafifçe değiştirilerek, beş satrap şimdi Diodorus'un onlara atadığı satraplıkla eşleşir. Ancak, bu pasajdaki sorunların daha kapsamlı olduğu ve kolayca çözülemeyeceği açıktır.

Makedonya, Epir ve Yunanistan'ın geri kalanı
Bütün kaynaklar Antipatros'un Makedonya ve Yunanistan valisi olduğu konusunda hemfikirdir; Arrian buna Epirus'u da ekler. Arrian ayrıca bu bölgenin Krateros ile paylaşıldığını, Dexippus'un ise "krallığın genel işlerinden sorumlu olduğunu ve krallığın savunmasının Krateros'a emanet edildiğini" ileri sürer.
İlirya
Arrian, İlirya'yı açıkça Antipatros'un yetki alanına dahil eder; Diodorus ise "Makedonya ve çevresindeki halkların Antipatros'a verildiğini" söyler. Ancak Justinus'un İlirya valisi olarak 'Philo'yu gösterdiği; kaynaklarda Philo'dan başka bir yerde bahsedilmediği için bunun Justinus'un bir hatası olması muhtemeldir.
Trakya
Bütün kaynaklar Lysimakhos'un "Trakya ve Hersonesos'un yanı sıra, Euxine'deki Salmydessos'a kadar Trakya'ya komşu olan ülkelerin" valisi olduğu konusunda birleşir.
Büyük Frigya, Küçük/Hellespont Frigyası, Kapadokya ve Paflagonya, Lidya ve Kilikya
Bütün kaynaklar bu satraplıkların sırasıyla Antigonus, Leonnatos, Kardiyalı Eumenes, Menander ve Philotas'a dağıtıldığı konusunda hemfikirdir.
Karya
Diodorus'un satrapı Asander'dir, Arrian ve Justinus'un satrapı ise Kassandros'dur. Asander, Triparadisus'un bölünmesinden sonra kesin olarak Karya satrapı olduğundan, hem Arrian'ın hem de Justinus'un Asander'i daha iyi bilinen Kassandros ile karıştırmış olması (veya ismin daha sonraki kopyalama/çeviri vb. sırasında değişmiş olması) mümkündür.
Likya ve Pamfilya
Hem Diodorus hem de Arrian, Büyük Frigya'ya ek olarak bu satraplıkları Antigonus'un aldığını söylerken, Justinus, her ikisini de Nearhos'un aldığını söyler. Bu muhtemelen Justinus'un bir başka hatasıdır; Nearhos MÖ 334'ten 328'e kadar Likya ve Pamfilya'nın satrapıydı.[18][19]
Mısır, Libya ve Arabistan
Bütün kaynaklar bu bölgelerin ("Mısır, Libya ve Mısır'a komşu olan Arap Yarımadası bölgesi") Lagus'un oğlu Ptolemaios'a verildiği konusunda hemfikirdir.
Suriye, Mezopotamya
Bütün kaynaklar bu bölgelerin sırasıyla Midillili Laomedon ve Arkesilaos'a verildiği konusunda birleşmektedir.

Doğuya doğru ilerleyen bir sonraki satraplıklar çok daha sorunludur; Justinus'un anlatımı hem Diodorus'tan hem de Arrian/Dexippus'tan büyük ölçüde ayrılmaktadır. Aşağıdaki pasaj bu farklılıkların çoğunun kaynağıdır:

Arachosia ve Gedrosya, Sibyrtius'a verildi. Dranka ve Arci'nin satrapı Stasanor oldu. Amyntas Baktriya'nın, Scythaeus Soğdiana'nın, Nicanor Partların, Philippus Hirkanların, Phrataphernes Ermenilerin, Tlepolemus Perslerin, Peucestes Babillerin ve Archon Pelasgların satrapı oldu. Arkesilaos'a ise Mezopotamya verildi.

Bu pasajın doğrudan Diodorus'tan alınmış olduğu anlaşılıyor; satraplıkları az çok aynı sırayla sıralıyor, bkz.

Arachosia ve Gedrosya, Sibyrtius'a, Aria ve Dranginê'yi Solili Stasanor'a, Bactrianê ve Sogdianê'yi Filip'e, Part ve Hyrcania'yı Phrataphernes'e, Persia'yı Peucestes'e, Karmania'yı Tlepolemus'a, Media'yı Atropates'e, Babil'i Arhont'a ve Mezopotamya'yı Arcesilaüs'e verdi.

Pelasgia, başka hiçbir kayıtta geçmemektedir ve gerçek bir satraplık olduğu da görünmemektedir; bu kelimenin eklenmesi, Justin'in pasajının yorumlanmasında bazı satrapların bir yer kaymasına neden olmuş olabilir.Not 1 Ayrıca, başka hiçbir kayıtta satraplık olarak geçmeyen Ermenistan da (Diodorus'un listesinde aynı konumda yer alan) Karmania'nın bir hatası olabilir. Arrian'da eşdeğer bir pasaj eksiktir, ancak Dexippus'ta görünür - kendi hataları olsa da:

Siburtius, Arachoslular ve Gedroslular'ı yönetiyordu; Soli'li Stasanor, Arei ve Drangi; Philip, Sogdiani; Radaphernes, Hyrcanianlar; Neoptolemus, Karmanyalılar; Peucestes, Persler ... Babil Selevkos'a, Mezopotamya ise Arhelaos'a verildi.

Radaphernes'in Phrataphernes olduğu varsayılmaktadır ve Dexippus'un Tlepolemus'u (Arrian, Justin ve Diodorus tarafından açıkça adlandırılmıştır) Neoptolemus'la (İskender'in bir diğer generali) karıştırmış olması büyük ihtimaldir. Seleukos'un Babil'in satrapı olmasının ancak ikinci paylaşım sırasında (Triparadisos Bölünmesi) gerçekleştiği kesin olarak bilinmektedir, dolayısıyla Dexippus bu noktada iki taksimi karıştırmış olabilir.

Babil
Diodorus daha güvenilir bir metin olduğundan ve Justin ile Dexippus'ta bu konuda hatalar olduğu görüldüğünden, büyük olasılıkla Pellalı Archon, Babil satrapıydı.
İran (Pers)
Diodorus ve Dexippus'un her ikisi de Peucestas'ın Pers satrapı olduğu konusunda hemfikir olduklarından, bu olasılıkla doğrudur.
Karmanya
Tlepolemus, ikinci bölümlemeden sonra kesinlikle Karmania satrapıydı ve Diodorus onu ilk bölümlemede de satrap olarak gösteriyor, bu nedenle büyük olasılıkla durum böyleydi.
Hirkanya ve Partlar
Diodorus bu bölgeleri Phrataphernes'e verirken, Dexippus da (Ph)rataphernes'i Hirkaniya satrapı olarak gösteriyor; bu nedenle bu iki komşu bölgenin bu yerli Pers tarafından yönetilmesi olasıdır. Phrataphernes, İskender'in yaşamı boyunca bu bölgelerin satrapıydı[20] ve bu nedenle bu satraplıkları koruması, Arrianus'un şu ifadesiyle örtüşmektedir: "Aynı zamanda, İskender'in yaptığı düzenlemeye göre, birkaç eyalet yerli yöneticilerinin altında kaldı ve dağıtımdan etkilenmedi."
Küçük Medya
Tüm kaynaklar, buranın yerli bir Pers olan ve İskender döneminde Medya satrapı olan Atropat'a verildiği konusunda hemfikirdir.[21]
Daha Büyük Medya
Diodorus ve Dexippus burayı Peithon'a verir. Justin ise şöyle der: "Atropatus Büyük Medya'nın başına getirildi; Perdikkas'ın kayınpederi Küçük (Aşağı) Medya'nın başına." Ancak Atropates Perdikkas'ın kayınpederiydi,[21] bu nedenle Justin bu konuda açıkça kafa karışıklığı yaşamaktadır. Peithon ikinci bölümlemeden sonra kesinlikle Büyük Medya satrapı olduğuna göre, büyük olasılıkla ilk bölümlemede de öyleydi.
Susiana
Ne Diodorus ne de Arrian/Dexippus ilk bölümlemede Susiana'dan bahsetmezken, her ikisi de ikinci bölümlemede bahseder; bu nedenle gerçek bir satraplıktı. Sadece Justin ilk bölümlemede bu satraplık için Scynus adını verir, ancak bu kişi görünüşe göre başka hiçbir yerde geçmemektedir.
Baktriya ve Sogdiana
Diodorus bu iki bölgenin de satrapı olarak Philip'i gösterirken; Dexippus da Philip'i Soğdiana satrapı olarak gösteriyor ancak Baktriya'dan bahsetmiyor. Justinus ise Amyntas ve Scythaeus'u Baktriya ve Soğdiana satrapları olarak adlandırıyor. Bu, Justinus'un anlatısının diğer anlatılarla tamamen çelişen en sorunlu kısmıdır. Amyntas ve Scythaeus, dönemin diğer kayıtlarında görünmemektedir ve buradaki varlıkları kolayca açıklanamaz.
Drangiana ve Aria, Arachosia ve Gedrosia
Tüm anlatılar, bu iki çifte satraplığın sırasıyla Stasanor ve Sibyrtius tarafından yönetildiği konusunda tutarlıdır.
Paropamisi
Diodorus ve Dexippus'un her ikisi de bu bölgenin yöneticisi olarak İskender'in Baktriyalı kayınpederi Oxyartes'i gösteriyor. Justin'de ise Oxyartes'in muhtemelen bozulmuş bir versiyonu olan "Extarches" geçmektedir. Oxyartes, İskender'in atadığı pozisyonda bırakılan bir başka yerli yöneticiydi.

Hint alt kıtası

[değiştir | kaynağı değiştir]
İndus ve Pencap
Diodorus ve Dexippus bu bölgelerin satrapları olarak sırasıyla Porus ve Taxiles'i gösteriyor; bunlar, İskender tarafından kendilerine verilen pozisyonda bırakılan iki yerli yönetici daha. Justin, Punjab'da Taxiles ile aynı fikirdedir ve Indus'tan bahsetmez.
Diğer Hint Kolonileri
Tüm kaynaklar, Taxiles ve Porus'a verilmeyen Hindistan topraklarının geri kalanının yöneticisi olarak Agenor'un oğlu başka bir Peithon'un olduğu konusunda hemfikirdir. Buranın tam olarak neresi olduğu biraz belirsizdir. Diodorus bunu şöyle tanımlar: "Pithon'a, Taxiles ve diğer kralların yanındaki satraplığı verdi", Dexippus ise şöyle der: "Porus ve Taxilus Hindistan'ın yöneticileriydi; Indus ve Hydaspes arasındaki ülke Porus'a, geri kalanı Taxilus'a verildi. Pithon, Paramisades hariç komşu halkların ülkesini aldı" ve Justin şöyle der: "Hindistan'da kurulan kolonilere, Agenor'un oğlu Python gönderildi."

Özet tablo, Babil ve Triparadisus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Babil Bölünmesi Triparadisos Bölünmesi
Rol veya
Bölge
Diodorus Siculus Justinus Arrian+ /
Dexippus*
Diodorus Siculus Arrian
Makedonya Kralı III. Filip III. Filip III. Filip+ III. Filip ve
IV. Aleksandros
III. Filip ve
IV. Aleksandros
Naip Perdikkas Perdikkas Perdikkas+ Antipatros Antipatros
Yoldaşların Komutanı Seleukos Seleukos n/a Kassandros Kassandros
Muhafızların Komutanı n/a Kassandros n/a n/a n/a
Makedonya Antipatros Antipatros Antipatros+* ve
Krateros+
Antipatros Antipatros
İlirya Antipatros Philo Antipatros+* ve
Krateros+
Antipatros Antipatros
Epirus Antipatros n/a Antipatros+* ve
Krateros+
Antipatros Antipatros
Yunanistan Antipatros Antipatros Antipatros+* ve
Krateros+
Antipatros Antipatros
Trakya Lisimahos Lisimahos Lisimahos+* Lisimahos Lisimahos
Hellespont Frigyası Leonnatos Leonnatos+* Leonnatos Arrhidaeus Arrhidaeus
Büyük Frigya I. Antigonos I. Antigonos I. Antigonos+* I. Antigonos I. Antigonos
Pamfilya I. Antigonos Nearhos I. Antigonos+* I. Antigonos I. Antigonos
Likya I. Antigonos Nearhos I. Antigonos+* I. Antigonos I. Antigonos
Karya Asander Kassandros Kassandros+ Asander Asander
Lidya Menander Menander Menander+* Ak Kleitos Ak Kleitos
Kapadokya Eumenes Eumenes Eumenes+* Nicanor Nicanor
Paflagonya Eumenes Eumenes Eumenes+* Nicanor? Nicanor?
Kilikya Philotas Philotas Philotas+* Philoxenus Philoxenus
Mısır I. Ptolemaios I. Ptolemaios I. Ptolemaios+* I. Ptolemaios I. Ptolemaios
Suriye Laomedon Laomedon Laomedon+* Laomedon Laomedon
Mezopotamya Arkesilaos Arkesilaos Arkesilaos* Amphimachus Amphimachus
Babil Archon Peukestas Seleukos* Seleukos Seleukos
Pelasgia n/a Archon n/a n/a n/a
Büyük Medya Peithon Atropat Peithon* Peithon Peithon
Küçük Medya Atropat Atropat n/a n/a n/a
Susiana n/a Scynus n/a Antigenes Antigenes
Persia Peukestas Tlepolemus Peukestas* Peukestas Peukestas
Carmania Tlepolemus n/a Neoptolemus* Tlepolemus Tlepolemus
Ermenistan n/a Phrataphernes n/a n/a n/a
Hyrcania Phrataphernes Philip Phrataphernes Philip? Philip?
Parthia Phrataphernes Nicanor n/a Philip Philip
Soğdiana Philip Scythaeus Philip* Stasanor Stasanor
Baktriya Philip Amyntas n/a 1 Stasanor Stasanor
Drangiana Stasanor Stasanor Stasanor* Stasander Stasander
Aria Stasanor Stasanor Stasanor* Stasander Stasander
Arachosia Sibyrtius Sibyrtius Sibyrtius* n/a Sibyrtius
Gedrosya Sibyrtius Sibyrtius Sibyrtius* n/a Sibyrtius? 2
Paropamisia Oxyartes Oxyartes? 3 Oxyartes* Oxyartes Oxyartes
Pencap Taksiles Taksiles Taksiles* Taksiles Taksiles
Indus Porus Peithon (Agenor'un oğlu) Porus* Porus Porus
Gandhara Peithon (Agenor'un oğlu) Peithon (Agenor'un oğlu) Peithon (Agenor'un oğlu) Peithon (Agenor'un oğlu) Peithon (Agenor'un oğlu)
Tablo notları 1 = Dexippus ve Arrianus’ta, Oxyartes’in Baktriane satrabı olarak bırakıldığına dair bir ima (veya öneri) vardır
2 = Açıkça belirtilmemiş, ancak muhtemel
3 = Justinus’in “Extarches” ifadesinin Oxyartes olarak okunması
  1. ^ Nöldeke, Theodore (1885). "Persia". The Encyclopædia Britannica: A Dictionary of Arts, Sciences and General Literature. Cilt 18 (9 ed.). Philadelphia: Stoddart Co., Limited. s. 586. The "third partition" consisted of adjustments made in the command of the eastern satrapies by Antigonus after his defeat of Eumenes at the end of the Second Diadochi War. Proceeding to Persepolis to relieve Peucestas of his command, he sets up a tent city around the ruins and makes the reassignments described in Diodorus Siculus, XIX.48. The date is uncertain, either 316 or 315 BC.
  2. ^ XVIII.2–3
  3. ^ X.X. 25.
  4. ^ Droysen, Johann Gustav (1836). Geschichte des Hellenismus (Almanca). 1 Geschichte der Nachfolger Alexanders. Hamburg: Friedrich Perthes. s. 19. 
  5. ^ Grote, George (1899). Greece. 2nd London (Reprint). XII. New York: Peter Fenelon Collier. s. 19. 
  6. ^ Bunberry, Edward Herbert (1849). "Pithon". Smith, William (Ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. III Oarses-Zygia. Londra: John Murray.  For the Partition of Babylon Bunbury offers Droysen’s "First partition of the provinces" with alternatives "division of the provinces" and "distribution of the provinces". There is no mention of any Diadochi.
  7. ^ Green 1990, s. 7.
  8. ^ Diodorus Siculus' versiyonu, Kitap 18.2, Meleagros'un askerlere elçi olarak gönderilmesi ve onları görür görmez taraf değiştirmesi.
  9. ^ "Diodorus 18A". 14 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2025. 
  10. ^ Bu, çaresizlikten atılmış bir adımdı. Arrhidaios’un ismi daha önce önerilmemişti çünkü onun da bir vasîye ihtiyacı vardı. Sinirsel bir rahatsızlığa sahipti; ancak antik dönem insanları bu durumu, günümüzde uygun görülmeyen isimlerle tanıyordu ve elimizde ek bilgi bulunmadığı için modern tıp bu durumu teşhis edemez. Diodoros Siculus (Kitap 18.2), muhtemelen en yumuşak ifadeyle ona ‘akıl hastalığı’ (psychikon pathos) der. Söylendiğine göre bu duruma, İskender’in annesi Olympias’ın onu zehirlemeye çalışması sebep olmuştu. Her ne olursa olsun, İskender onun koruyucusu olmuştu. Kampta iyi muamele görmüş ve sevilmişti; fakat herkes onun kolayca kandırılabileceğinin farkındaydı.
  11. ^ a b Green 1990, s. 8.
  12. ^ Green 1990, s. 8, atıf sahibi Quintus Curtius Rufus, 10.9.11–19.
  13. ^ Green 1990, s. 8, atıf sahibi Quintus Curtius Rufus 10.9.19–21.
  14. ^ Green 1990, s. 9.
  15. ^ "LacusCurtius • Diodorus Siculus — Book XVIII Chapters 1‑25". penelope.uchicago.edu. 14 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2025. 
  16. ^ a b c "Photius, Bibliotheca or Myriobiblion (Cod. 1-165, Tr. Freese)". www.tertullian.org. 21 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2025. 
  17. ^ Justin, Epitome of Philippic History, Book XIII[Usurped]
  18. ^ Arrian. Anabasis Alexandri. III.6. 24 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2025. 
  19. ^ Lendering, Jona (2009). "Nearchus". livius.org. 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 
  20. ^ "HyperActive Error Page". websfor.org. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2025. 
  21. ^ a b "HyperActive Error Page". websfor.org. 6 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2025.