Biber - Vikipedi

Biber
Capsicum annuum
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Plantae
Şube: Tracheophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Solanales
Familya: Solanaceae
Cins: Capsicum
L.
Türler
Metne bakınız

Capsicum (/ˈkæpsɪkəm/[1]) ya da biber, patlıcangillerden (Solanaceae) bir cins. Bu cinsin türleri, binlerce yıldır yetiştirildikleri Amerika kıtasına özgüdür. Capsicum dünya çapında yetiştirilmekte ve birçok mutfakta kullanılmaktadır.

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biberin anayurdu Amerika kıtasıdır. Tarihte ilk biber yetiştiriciliğinin M.Ö. 7500 yıllarında yapıldığı ve Amerika'da ilk yetiştirilen bitki türleri arasında yer aldığı, biber ekininin Amerika'dan Avrupa'ya buradan ise Çin ve Hindistan'a hızlı bir şekilde yayıldığı bildirilmektedir.[2] Sivri biber, sulak yerde yetiştiği zaman tatlı olsa da genellikle acıdır.[kaynak belirtilmeli] Taze iken yeşildir. Çok olgunlaşırsa veya güneşte kurutulursa kızarır. Çarliston biber, sivri biberden daha kalın, daha etli ve genellikle tatlıdır. Domates biberi, domatese benzer, yayvan yapılıdır. Rengi kızıldır, acı değildir ama ayrı bölgelerde ona benzeyen acı kırmızı biber de vardır. Dolmalık biberin yeşil ve sarı cinsleri vardır. Dolmalık biber de çok olgunlaşınca ya da güneşte kurutulunca kızarır. Türkiye'de, Avrupa'da Paprika diye anılan cins biber ise taze iken bile kızıldır ve genellikle çok acıdır. Macarların ünlü [gulaş] ve benzeri yemeklerinde kullandıkları biber budur. Bütün biberler kurutulup kızıl bir renk aldıktan sonra toz durumuna getirilir, buna "kızıl biber" adı verilir ve "çok acı", "acı", "az acı" ve "tatlı" olarak ayrı ayrı satılır. Kızıl renkli domates biberinden "biber salçası" yapılır. Biber salçası Anadolu'da çok kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde güneşte kızarmış tatlı biberlerden de biber salçası yapılmaktadır.

Yetişme koşulları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biber için ideal yetişme koşulları sıcak güneşli bir pozisyon, ideal olarak 21 ila 29 °C (70 ila 84 °F) sıcaklıkta tınlı toprak içerir. Toprağın nemli ancak su ile tıkanmamış olması gerekir.[3] Aşırı nemli topraklar, fidelerin "nemlenmesine" ve çimlenmenin azalmasına neden olabilir.

Bitkiler 12 °C (54 °F) civarı olan sıcaklıkları tolere edebilir (ancak sevmez) ve soğuğa duyarlıdırlar.[4][5] Çiçeklenme için fotoperiyot yoktur.[6] Çiçekler kendi kendine tozlaşabilir. Bununla birlikte, son derece yüksek sıcaklıkta, 33 ila 38 °C (91 ila 100 °F), polen canlılığını kaybeder ve çiçeklerin başarılı bir şekilde tozlaşma olasılığı çok daha düşer.

Türler ve çeşitleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Arjantin Cachi'de kırmızı biber toz haline getirilmeden önce havada kurutulur.
Şili biberi, jalapeno, muz biber, cayenne biberi ve habanero biberi

Biber cinsi 20-27 türlerden oluşmaktadır[7] Evcilleştirilmiş beş türü: C annuum, C baccatum, C chinense, C frutescens ve C pubescens' dir.[8] Türler arasındaki filogenetik ilişkiler biyocoğrafik, morfolojik,[9] kemosistematik,[10] hibridizasyon,[11] ve genetik veriler kullanılarak araştırılmıştır. Biber meyveleri, türler arasında ve içinde renk, şekil ve boyut bakımından muazzam ölçüde değişiklik gösterebilir ve bu da taksonlar arasındaki ilişkiler konusunda kafa karışıklığına yol açmıştır.[12] Kemosistematik çalışmalar, çeşitler ve türler arasındaki farkı ayırt etmeye yardımcı oldu. Örneğin, C. baccatum var. baccatum çeşidinin C. baccatum var pendulum ile aynı flavonoidlere sahip olması araştırmacıları iki grubun aynı türe ait olduğuna inanmaya yönlendirdi.

Aynı türün birçok çeşidi, birçok farklı şekilde kullanılabilir; örneğin, C. annuum, hem olgunlaşmamış yeşil durumunda hem de kırmızı, sarı veya turuncu olgun durumunda satılan "dolmalık biber" çeşidini içerir.

Peru' nun kırmızı biber çeşitliliğinin en yüksek olduğu ülke olduğu düşünülmektedir. Çünkü beş evcilleştirilmiş biber çeşidi de diğer ülkelerin aksine pazarlarda yaygın olarak satılmaktadır. Bolivya, en fazla yabani biber çeşidinin tüketildiği ülke olarak kabul edilmektedir.[13]

Acı biberlerdeki kapsaisin miktarı, çeşitler arasında önemli ölçüde değişir ve Scoville Acılık Ölçeğinde (SHU) ölçülür. SHU'da derecelendirilen dünyanın en acı bilinen biberi, 2.200.000'in üzerinde SHU'a sahip 'Carolina Reaper'dır.

Tür listesi[14][15]

[değiştir | kaynağı değiştir]

Önceden bu cinse dahil edilmiş türler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genetik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu Capsicum türü 2n = 2x = 24'tür. Evcilleştirilmemiş türlerin birkaçı 2n = 2x = 32'dir.[16] Hepsi diploiddir. Capsicum annuum ve Capsicum chinense genomları 2014 yılında tamamlandı. Capsicum annuum genomu yaklaşık 3.48 Gb'dir ve bu onu insan genomundan daha büyük yapar. Biber genomunun% 75'inden fazlası, genom boyunca geniş bir şekilde dağılmış, çoğunlukla Çingene unsurları olan yer değiştirebilir unsurlardan (Transpozon) oluşur.Transpozonların dağılımı, gen yoğunluğu ile ters orantılıdır. Biberin, Solanaceae familyasındaki iki alakalı tür olan hem domates hem de patatesle yaklaşık olarak aynı sayıdaki 34.903 gene sahip olduğu tahmin edilmektedir.[17]

Biberde kapsaisin

[değiştir | kaynağı değiştir]
Franz Eugen Köhler'e ait Köhler'in Tıbbi Bitkileri el kitabındaki Capsicum annuum çizimi

Capsicum türlerinin çoğunun meyvesi, alışık olmayan birinin ağzında güçlü bir yanma hissi (keskinlik veya acılık) oluşturabilen lipofilik bir kimyasal olan kapsaisini (metil-n-vanilil nonenamid) içerir. Çoğu memeli bunu nahoş bulurken kuşlar etkilenmez. Kapsaisin salgısı meyveyi böcekler ve memeliler tarafından tüketilmekten korurken, parlak renkler tohumları dağıtacak kuşları çeker.[18][19][20]

Kapsaisin, plasental dokuda (tohumları tutan), iç zarlarda büyük miktarlarda ve daha az ölçüde, bu cinsteki bitkilerin meyvelerinin diğer etli kısımlarında bulunur. Tohumların kendileri herhangi bir kapsaisin üretmez, ancak en yüksek kapsaisin konsantrasyonu tohumların etrafındaki beyaz özde bulunabilir.[21] Keskin (acı) bir biberdeki kapsaisinin çoğu, tohumların tutunduğu meyvenin odacıklarını veya loküllerini bölen iç kaburgaların (septa) epidermisi üzerinde kabarcıklar halinde yoğunlaşır.[22] C. chinense meyvelerinde kapsaisin üretimi üzerine yapılan bir araştırma, kapsaisinoidlerin yalnızca keskin meyvelerin interloküler septasının epidermal hücrelerinde üretildiğini, kabarcık oluşumunun yalnızca kapsaisinoid birikiminin bir sonucu olarak gerçekleştiğini gösterdi.[23]

Meyvede bulunan kapsaisin miktarı oldukça değişkendir ve genetiğe ve çevreye bağlıdır ve neredeyse tüm Capsicum türlerine farklı miktarlarda algılanan acılık verir. Kapsaisin içermeyen en çok bilinen Capsicum, Scoville ölçeğinde sıfır değerine sahip olan, bir Capsicum annuum çeşidi olan dolmalık biberdir.[24] Dolmalık biberlerdeki kapsaisin eksikliği, kapsaisini (ve dolayısı ile acı tadı) ortadan kaldıran resesif bir genden kaynaklanır.[25] Tür içindeki kapsaisin olmayan başka biber çeşitleri de vardır; Dev Marconi,[26] Nefis Tatlılar,[27] Jimmy Nardello,[28] ve İtalyan Kızartmalık biberler.[29]

Acı biber, Kızılderili tıbbında büyük önem taşır ve kapsaisin, modern tıpta temel olarak topikal ilaçlarda dolaşım uyarıcı ve analjezik olarak kullanılır. Daha yakın zamanlarda, genellikle biber gazı olarak bilinen kapsaisin aerosol özütü, kolluk kuvvetleri tarafından bir kişiyi etkisiz hale getirmenin ölümcül olmayan bir yolu olarak veya kişisel savunma amaçlı kullanıldı. Bitkisel yağlarda veya bahçecilik ürünü olarak biber, bahçecilikte doğal bir böcek ilacı olarak kullanılabilir.[30]

Karabiber benzer bir yanma hissine neden olsa da, karabiberin sebebiyet verdiği yanma hissi farklı bir madde olan piperinden kaynaklanır.

Türkiye'de çeşitleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaygın biber çeşitlerinin resimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • C. annuum çeşitleri
    C. annuum çeşitleri
  • Çeşitli renkte biberler
    Çeşitli renkte biberler
  • Peperoncini (C. annuum)
    Peperoncini (C. annuum)
  • Kebap restoranında Peperoncini
    Kebap restoranında Peperoncini
  • Cayanne biberi (C. annuum)
    Cayanne biberi (C. annuum)
  • Turuncu biberin kompakt bitkisi
    Turuncu biberin kompakt bitkisi
  • Habanero biberi (C. chinense Jacquin) - çiçek ve meyveli bitki
    Habanero biberi (C. chinense Jacquin) - çiçek ve meyveli bitki
  • Karayip pazarında C. chinense
    Karayip pazarında C. chinense
  • C. chinense
    C. chinense
  • Tay biberleri (C. annuum)
    Tay biberleri (C. annuum)
  • Bangalore pazarında taze Hint yeşil biberleri
    Bangalore pazarında taze Hint yeşil biberleri
  • Piri piri (C. frutescens 'Afrika Şeytanı')
    Piri piri (C. frutescens 'Afrika Şeytanı')
  • Naga jolokia (bhut jolokia) (C. chinense x C. frutescens)
    Naga jolokia (bhut jolokia) (C. chinense x C. frutescens)
  • C. annuum çiçeği
    C. annuum çiçeği
  • C. annum çiçeği (yakın çekim)
    C. annum çiçeği (yakın çekim)
  • Yeşil, sarı ve kırmızı biber
    Yeşil, sarı ve kırmızı biber
  • bangi biberi çiçeği, Malezya
    bangi biberi çiçeği, Malezya
  • Malezya'da küçük ama çok acı bir biber
    Malezya'da küçük ama çok acı bir biber
  • Kurutulmuş ve gevrek kırmızı biber, Basilicata'da
    Kurutulmuş ve gevrek kırmızı biber, Basilicata'da
  • Biber, Bangladeş
    Biber, Bangladeş
  • Bangladeş'te Naga Morich
    Bangladeş'te Naga Morich

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Wells (2008), Longman Pronunciation Dictionary, 3rd, Longman, s. 123, ISBN 9781405881180 
  2. ^ "Biberin anavatanı ve yayılışı". 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Growing Peppers: The Important Facts". GardenersGardening.com. 27 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2013. 
  4. ^ "How to grow chilli pepper / RHS Gardening". 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  5. ^ "Peppers and chillies/RHS Gardening". 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  6. ^ Y. H. Hui, (Ed.) (2005). Handbook of Food Science, Technology, and Engineering - 4 Volume Set. United States: Taylor & Francis Group, LLC (Version date:20131106). ss. 20-13. ISBN 978-1-4665-0787-6. 
  7. ^ Walsh, B.M. (2001). "Phylogenetic Relationships of Capsicum (Solanaceae) Using DNA Sequences from Two Noncoding Regions: The Chloroplast atpB-rbcL Spacer Region and Nuclear waxy Introns" (– Scholar search). International Journal of Plant Sciences. 162 (6): 1409-1418. doi:10.1086/323273. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2007. 
  8. ^ Heiser Jr, C.B. (1969). "Names for the Cultivated Capsicum Species (Solanaceae)". Taxon. 18 (3): 277-283. doi:10.2307/1218828. 
  9. ^ Eshbaugh, W.H. (1970). "A Biosystematic and Evolutionary Study of Capsicum baccatum (Solanaceae)". Brittonia. 22 (1): 31-43. doi:10.2307/2805720. 
  10. ^ Ballard, R.E. (1970). "A Chemosystematic Study of Selected Taxa of Capsicum". American Journal of Botany. 57 (2): 225-233. doi:10.2307/2440517. 
  11. ^ Pickersgill, B. (1971). "Relationships Between Weedy and Cultivated Forms in Some Species of Chili Peppers (Genus capsicum)". Evolution. 25 (4): 683-691. doi:10.2307/2406949. PMID 28564789. 
  12. ^ Eshbaugh, W.H. (1975). "Genetic and Biochemical Systematic Studies of Chili Peppers (Capsicum-Solanaceae)". Bulletin of the Torrey Botanical Club. 102 (6): 396-403. doi:10.2307/2484766. 
  13. ^ "Screening genetic resources of Capsicum peppers in their primary center of diversity in Bolivia and Peru". PLOS ONE. 10 (9): e0134663. 2015. doi:10.1371/journal.pone.0134663. PMC 4581705 $2. PMID 26402618. 
  14. ^ "Search results — The Plant List". www.theplantlist.org. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  15. ^ "Tropicos". www.tropicos.org. 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  16. ^ "The Genes of Capsicum" (PDF). HortScience. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  17. ^ Kim (1 Mart 2014). "Genome sequence of the hot pepper provides insights into the evolution of pungency in Capsicum species". Nature Genetics (İngilizce). 46 (3): 270-278. doi:10.1038/ng.2877. ISSN 1061-4036. PMID 24441736. 
  18. ^ Mason (Aralık 1991). "Taxon-specific differences in responsiveness to capsaicin and several analogues: Correlates between chemical structure and behavioral aversiveness". Journal of Chemical Ecology. 17 (12): 2539-2551. doi:10.1007/BF00994601. PMID 24258646. 
  19. ^ Norman (1992). "Capsaicin effects on consumption of food by Cedar Waxwings and House Finches" (PDF). The Wilson Journal of Ornithology. 104 (3): 549-551. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  20. ^ "Active Ingredient Fact Sheets" (PDF). npic.orst.edu. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  21. ^ "Chile Information – Frequently Asked Questions". 2005. 4 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  22. ^ Zamski, E. (1987). "Ultrastructure of Capsaicinoid-Secreting Cells in Pungent and Nonpungent Red Pepper (Capsicum annuum L.) Cultivars". Botanical Gazette. 148 (1): 1-6. doi:10.1086/337620. 
  23. ^ Stewart Jr, C. (2007). "Genetic control of pungency in C. chinense via the Pun1 locus". Journal of Experimental Botany. 58 (5): 979-91. doi:10.1093/jxb/erl243. PMID 17339653. 
  24. ^ "The Scoville Scale of Hotness - Capsaicin Level". Chiliwonders.com. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2013. 
  25. ^ "The World's Healthies Foods". 8 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2010. 
  26. ^ "Giant Marconi Pepper: Smoky Sweet Flavor, Large Fruit". 3 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  27. ^ "Archived copy". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2014. 
  28. ^ "- Jimmy Nardello's Pepper". www.territorialseed.com. 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  29. ^ "Italian Frying peppers - Produce Express of Sacramento, California". produceexpress.net. 15 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  30. ^ "Capsaicin as an Insecticide". 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  31. ^ "Arslanlar Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 20 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  32. ^ "Cemele Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  33. ^ "Emcelli Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  34. ^ "Kale Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  35. ^ "Samandağ Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  36. ^ "Yenice Kırmızı Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  37. ^ "Yenişehir Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  38. ^ "Çermik Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  39. ^ "İslahiye Biberi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Biber&oldid=34136709" sayfasından alınmıştır