Boz kaz - Vikipedi

Boz kaz
Korunma durumu
	; Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Sınıf:	Aves;
Takım:	Anseriformes (Kazsılar);
Familya:	Anatidae ; (Ördekgiller);
Cins:	Anser;
Tür:	A. anser;
İkili adlandırma
	Anser anser; Linnaeus, 1758
Alt türler
	A. a. anser (Batı boz kazı); A. a. rubrirostris (Doğu boz kazı);

Boz kaz^[1]^[2]^[3] ya da Yaban kazı (Anser anser), ördekgiller (Anatidae) familyasına ait bir kuş türüdür. Büyük bir kuş olan bu kuş türü ortalama 3.3 kilograma ve 75–90 cm boyuna ulaşabilir. Geniş bir coğrafyaya yayılmış bir kuş türüdür. Avrupa ve Asya'daki menzilinin kuzeyinden gelen kuşlar, kışı daha sıcak yerlerde geçirmek için güneye göç eder. Evcil kazın atası olan kaz türünün evcilleştirilmesi MÖ 1360 gibi erken bir tarihe dayanır. Cins adı Latince "kaz" anlamına gelen anser'den gelmektedir.^[4]

Boz kazlar ilkbaharda kuzeydeki üreme alanlarına seyahat ederek bozkırlarda, bataklıklarda, göllerin çevresinde ve kıyı adalarında yuva yaparlar. Normal bir Boz kazı hayatının sonuna kadar çiftleşebilir bunun için bitki örtüsü arasında yerde yuva yaparlar. Dişi Boz kazları 3-5 adet yumurta yumurtlayıp kuluçkaya yatar ve iki ebeveyn de yumurtaları korur. Yumurtadan çıkan kuşlar ve ebeveynleri bir kuş ailesi olarak bir arada kalırlar, sonbaharda bir sürünün parçası olarak güneye göç eder ve ertesi yıl ayrılırlar. Kış aylarında yarı sucul habitatlarda, nehir ağızlarında, bataklıklarda ve su basmış tarlalarda yaşarlar, otla beslenirler ve genellikle tarımsal ürünleri tüketirler. Güney İngiltere'dekiler ve türün menzilindeki kentsel alanlardakiler gibi bazı popülasyonlar, esas olarak yerleşiktir ve yıl boyunca aynı alanı işgal ederler. Türkiye'de ise farklı bölgelerde rastlanabilir, Ardahan, Kars, İzmir, Denizli, Burdur ve Antalya'nın bazı bölgelerinde rastlamak mümkündür.^[5]

Tanım

Boz kaz, Anser cinsinin gri kazlarının en büyüğü ve en irisidir, ancak yerli akrabasından daha hafif yapılı ve çeviktir. Yuvarlak, hantal bir gövdeye, kalın ve uzun bir boyuna, iri bir baş ve gagaya sahiptir. Pembe bacakları ve ayakları ve beyaz veya kahverengi tırnaklı turuncu veya pembe gagası vardır (üst çenenin ucunda sert azgın malzeme).Düz uçan, yavaş kanat çırpan iri bir kuştur.^[6] Sesi, evcil kazınkine benzer. Uçarken, güçlü bir biçimde "een-ang-ang" diye bağırır.

Yaşam Alanları ve Dağılımları

Havuzda yüzen boz kazlar

Bu tür palearktik bir dağılıma sahiptir. Aday alt türler İzlanda, Norveç, İsveç, Finlandiya, Baltık Devletleri, kuzey Rusya, Polonya, doğu Macaristan ve Romanya'da ürer. Ayrıca Birleşik Krallık, Danimarka, Almanya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Kuzey Makedonya'da da yerel olarak ürer. Doğu ırkı doğuya, Asya'nın geniş bir bölgesi boyunca Çin'e kadar uzanır.^[7] Avrupa kuşları güneye, Akdeniz bölgesine ve Kuzey Afrika'ya göç eder. Asyalı kuşlar Azerbaycan, İran, Pakistan, kuzey Hindistan, Bangladeş ve doğuya Çin'e göç eder. Üreme ortamlarında, dağınık göllerin olduğu bozkırlarda, bataklıklarda, sazlıklarda ve turbalıklarda, göllerin yanında ve denizin bir kısmındaki küçük adalarda bulunurlar. Sazlık, sazlık, fundalık, çalılık ve söğüt çalılıklarından oluşan yoğun zemin örtüsünü severler. Kışlaklarında tuzlu bataklıklar, haliçler, tatlı su bataklıkları, bozkırlar, su basmış tarlalar, bataklıklar ve göller, nehirler ve akarsuların yakınındaki meralara sık sık gelirler. Ayrıca kışlık tahıllar, pirinç, fasulye veya diğer ürünlerle beslendikleri tarım arazilerini de ziyaret ederler, geceleri kıyıdaki sığlıklara ve kumluklara, haliçlerdeki çamur yataklarına veya tenha göllere taşınırlar.

İnsan Kültüründeki Yeri

Boz Kazlar bir zamanlar Avrasya'da saygı görüyordu. 5.000 yılı aşkın bir süre önce Dicle-Fırat deltasındaki şehirlerde Sümer doğurganlık tanrıçası İştar'ın öncüsü olan şifa tanrıçası Gula ile bağlantılıydı.^[8] Kazlar, antik mısırda güneş tanrısı Ra'yı sembolize ediyordu. Bu noktada Ra'nın tasvirine baktığımızda da kaz figürünü görebiliyoruz özellikle kafa bölgesinde Antik Yunan ve Roma'da aşk tanrıçası Afrodit ile ilişkilendirilirlerdi ve kaz yağı afrodizyak olarak kullanılırdı. Kutsal kuşlar oldukları için Roma'nın Capitoline Tepesi'nde tutuldular ve MÖ 390'da Galyalılar saldırdığında buradan alarm verdiler.^[8]

Kazın doğurganlıktaki rolü, modern İngiliz geleneğinde hala cinselliği temsil etmektedir hatta bunu ifade eden bir atasözü de bulunmaktadır. Lades kemiği çekme geleneği, bir zamanlar kaz kemiğinin bir kehanet gücüne sahip olduğuna inanılan Michaelmas'ta kızarmış kaz yeme geleneğinden gelir. Bu festival için, Thomas Bewick'in zamanında, kazlar bin kişilik sürüler halinde Doğu İngiltere'nin her yerindeki çiftliklerden Londra'nın Cheapside pazarına günde yaklaşık 13 veya 14 kilometre (8 veya 9 mil) kat ederek yürüyerek sürüldü. Bazı çiftçiler, yürürken yol aşınmasını önlemek için kazların ayaklarını katran ve kumla boyadılar.^[8]

Antik Mısır'da kadınlar göz çevrelerini boyamak ve belirli şekiller vermek için tüy kalem olarak kaz tüyü kullanılıyordu bununla da birlikte tüyler aynı zamanda ok atmak için de kullanılıyordu.^[8]

Notlar

^ Bülent Gözcelioğlu (2002). "Türkiye Tür Listeleri Sınıf:Aves (Kuşlar)". TÜBİTAK. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2011.
^ Guy M. Kirwan (2008). The Birds of Turkey. Londra: Christopher Helm. s. 61. ISBN 978-1-4081-0475-0.
^ "1610 / Boz kaz / Greylag goose / Anser anser". Türkiye'nin Anonim Kuşları. TRAKUS. 20 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2011.
^ "The Helm Dictionary of Scientific Bird Names: From Aalge to Zusii (New edition)". Reference Reviews. 25 (4): 41-42. 3 Mayıs 2011. doi:10.1108/09504121111134070. ISSN 0950-4125.
^ "Türkiye Üreyen Kuş Atlası" (PDF). WWF Türkiye Üreyen Kuş Atlası Raporu 2019. S.48. Yaz Güvendi (WWF-Türkiye). 2019. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
^ "Waterfowl: an identification guide to the ducks, geese, and swans of the world". Choice Reviews Online. 26 (02): 26-0687-26-0687. 1 Ekim 1988. doi:10.5860/choice.26-0687. ISSN 0009-4978.
^ Witherby, H. F. (1920). A practical handbook of British birds, edited by H.F. Witherby ... London,: Witherby,.
^ ^a ^b ^c ^d Cocker, Mark (2005). Birds Britannica. Richard Mabey. Londra. ISBN 0-7011-6907-9. OCLC 60512849.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Anser anser ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur Vikitür'de Anser anser ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.