County (ABD) - Vikipedi

Amerika Birleşik Devletleri'nde bir county,^[1] bir eyaletin (veya federal toprağın) coğrafî bir alt bölümüdür, genelde belli bir idarî otoriteye sahiptir. "County" terimi 50 eyaletin 48'inde kullanılır; Louisiana, parish'lere bölünmüştür, Alaska da borough'lara bölünmüştür.^[2] Parish ve borough'lar, ayrıca bir county'ye dahil olmayan bağımsız şehirler, ABD Federal Hükûmeti tarafından county dengi olarak nitelendirilir. Hâlen ABD'de 3.143 county ve county dengi idarî bölüm bulunmaktadır.

County 'lerin yetkileri eyalet hukukundan kaynaklanır ve eyaletten eyalete büyük çeşitlilik gösterir.^[3] Bazı eyaletlerde (Connecticut^[4] ve Rhode Island^[5] gibi) county 'ler sadece coğrafi birimdir ama yönetimsel bir işlevleri yoktur. Bunun aksine, Maryland county 'leri ve Maryland'de bulunan county-dengi Baltimore, eğitim dahil tüm kamu hizmetlerine bakarlar.^[6]

Eyalet başına düşen ortalama county sayısı 62'dir. En fazla county 'si olan eyalet Teksas'tır (245 tane); en az sayılı olan ise Delaware'dir (, sadece üç tane, 2000 yılı Nüfus Sayımı itibarıyla. Ortalama county nüfusu 100,000 kadardır. En kalabalık county olan Los Angeles County, California'nın nüfüsu 9,880,000'dir (2009 Sayım tahmini), bu rakam 8 tanesi haricindeki diğer tüm eyaletlerin toplam nüfusundan daha fazladır. En düşük nüfuslu county olan Loving County, Texas'ta, 2010 itibarıyla 82 kişi yaşamaktaydı.

En büyük county dengi Unorganized Borough, Alaska'dır, 850,000 km²'den fazla bir alana sahiptir. En büyük beş county dengi de Alaska'da bulunur; Alaska dışında en büyük olan county, 52,000 km² ile San Bernardino County, California'dır. En küçük county olan Kalawao County, Hawaii sadece 34 km²'ye sahiptir. 3.143 county ve 3.794.101 sq miles toplam yüzölçümü ile, ortalama Amerikan county büyüklüğü 3.127 km²'dir. 2011 ortası itibarıyla toplam 311,8 milyon nüfuslu ABD'de, 3143 county'nin ortalama nüfusu 99.205 kişidir, bu rakam km² başına 31,7 kişiye karşılık gelir.

Baltimore gibi bağımsız şehirler, herhangi bir county 'ye ait değildir. Bu şehirler, İndianapolis,İndiana gibi Konsolide şehir-county'lerden farklıdır, çünkü bunlarda bir şehir ve county kaynaşıp tek bir kurum meydana getirmiştir. Konsolide şehir-county hem belediye işletmesi olan bir şehirdir (yani bir belediyedir) hem de bir eyaletin idarî altbirimidir ve her iki varlığın da yetki ve sorumluluklarına sahiptir.

Bir county idaresinin (ve genelde county mahkemesinin) bulunduğu yerleşim, county merkezi (İngilizce county seat) olarak adlandırılır; Louisiana ve Alaska'da ise idare merkezine "parish merkezi" ve "borough merkezi" denir. Bazı Kuzeydoğu eyaletleri resmen county merkezi için "shire town" terimini kullanırlar.

ABD'yi oluşturan Onüç Koloni'de ilk oluşan yerel yönetim bölümleri arasında county 'ler bulunur. İlk county 'ler Virginia'da yaratıldı, Jamestown'un idarî yükünü azaltmak için. 1617'de House of Burgesses Virginia kolonisini önce dört "işletme"ye (incorporation), 1634'te ise nihayet sekiz shire'a (veya county 'ye) ayırmıştır: James City, Henrico, Charles City, Charles River, Warrosquyoake, Accomac, Elizabeth City ve Warwick River.^[7] Amerika'nın en eski county kayıtları Northampton (ilk adıyla Accomac) County'ye bağlı Eastville, Virginia'da bulunabilir, bunlar 1632'den kalmadır.^[8] Maryland ilk county 'si olan St. Mary's, 1637'de oluşturdu ve 1643'te onu Massachusetts izledi. Pensilvanya ve New York eyalet yönetiminden county yönetimine önemli güç ve sorumluluklar devrettiler ve ABD'nin diğer eyaletlerindeki benzeri uygulamalara yol açtılar. Ancak, New England bölgesindeki county 'lerin idarî gücü ülke genelindeki county 'lere kıyasla nispeten zayıftır.^[9]

County isimleri için yaygın kaynaklar, kişiler, coğrafi şekiller, başka eyalet veya ülkelerde yerler, Yerli Amerikalı kabileler ve hayvanlardır. Bazı county 'ler Fransız veya İspanyol kökenli isim taşır.^[10]

County adlarının kaynağı genelde kişilerdir, çoğunlukla politik kişiler veya oranın ilk yerleşenleridir (3140 county'nin 2100'den fazlası bu şekilde adlandırılmıştır). En sık rastlanan county adı, 31 örneği olan Washington County'dir, ABD'nin ilk başkanı George Washington atfen. 1871'e kadar Columbia Bölgesi içinde bir Washington County vardı ama Columbia Bölgesi Organik Yasası ile feshedilmiştir. Thomas Jefferson'a atfen adlandırılan Jefferson County ikinci en sık rastlanan county adıdır, 27 örneği ile. New Mexico ve Arizona'nın 1912'de eyalet olmalarından sonra county oluşumunda yavaşlamıştır, bunun bir yansıması olarak, kendisine atfen adlandırılmış bir county 'si olan en son başkan Warren Harding olmuştur. Kişilerden sonra, en yaygın county adı kaynağı, coğrafi şekiller ve yerler olmuştur ve hatta bazı county 'ler başka eyaletlerdeki veya ülkelerdeki county 'lere atfen adlandırılmıştır. En yaygın coğrafî county adı Lake'dir ("göl" anlamına gelir). Yerli Amerikan kabileleri ve yerel hayvanlar da county 'lere adlarını vermiştlerdir. Pek çok county Fransız veya İspanyol kökenli isim taşır,^[10] Fransız Misyoner Jacques Marquette'in anısına adlandırılan Marquette County gibi.

Çoğu Ortabatı ve Kuzeydoğu eyalette, county 'ler township veya town olarak adlandırılan daha küçük idarî bölümlere ayrılır ve ayrıca başka bağımsız, otonom belediyeler de içerebilir.

County 'ler genelde seçimle başa gelen bir denetmenler kurulu (board of supervisors), county komsiyonu, county freeholders, county konseyi veya county yasama organı tarafından yönetilir. Bazı county 'lerde bir county idarecisi (county executive) bulunur.

Çoğu eyalette county 'den sorumlu olan kurul, yönetimin her üç erkine birden sahiptir. Kurulun, yönetmelik hazırlamasını sağlayan yasama gücü vardır; county hükûmetinin yönetim işlemlerini denetleyecek yönetsel gücü vardır; ve bazı sınırlı konularda (örneğin bir planlama komisyonun itiraz duruşmalarına bakmak gibi) yargı benzeri bir gücü vardır.

County hükûmetinin gündelik işleyişi bazen county idarecisi (county manager) veya idarî işler amiri tarafından denetlenir ve bu kişi kurula (veya, bazı durumlarda, belediye başkanına veya her ikisine birden) rapor verir.

Bazı eyaletlerde, county yönetim amiri birden fazla kişiden oluşur. Komisyoncular veya denetmenler kurulu üyeleri arasından birkaç önemli yetkili seçilir. Bu şekilde seçilen amirler komisyon tarafından işten atılamaz. Eğer yetkililer kendi işlerini nasıl yerine getirecekleri konusunda anlaşmazlığa düşerlerse bu gerginliklere yol açabilir.

County yönetiminin gücü eyaletten eyalete çok farklılık gösterir. County 'lerle tüzelleşmiş (enkorpore olmuş) şehirler arasınsaki ilişkinin mahiyeti de çok değişkendir. County yönetimi genelde county merkezi olarak adlandırılan bir belediyenin içinde yer alır. Ancak, bazı county 'lerin birden çok idare merkezi olabilir, bazılarının ise hiç merkezi olmayabilir. Tüzelleşmiş belediyesi olmayan küçük county 'lerde büyük bir yerleşim yeri, county merkezi olarak işlev görebilir.

New England'da, county 'ler en fazla mahkeme veya şerif (karakol) yetki alanlarını tanımlamaya yararlar. Hâlen Connecticut'ta county 'ler sadece mahkeme yetki alanlarını tanımlamaya yarar, Rhode Island'da ise county 'ler tüm işlevlerini kaybetmiştir. New England bölgesinde eyalet düzeyinin altındaki çoğu yönetim yetkileri kasaba ve şehirlerin elindedir. Maine'deki seyrek nüfuslu bazı county 'lerdeki bazı küçük kasabalar, kanunları uygulatmak için county 'ye dayanırlar, New Hampshire'da ise bazı sosyal hizmet programları eyalet düzeyinde idare edilir. Bazı New England eyaletlerinde (Connecticut, Massachusetts'ın bazı kısımları ve Rhode Island'da) county 'ler sadece coğrafî birer tanımlamadır ve herhangi bir yönetsel güce sahip değildir. Tüm yönetim işlevleri ya eyalet düzeyinde ya da belediye düzeyinde yürütülür. Connecticut ve Massachusetts'ın bazı kısımlarında, feshedilmiş county yönetimlerinden arta kalan boşluğu doldurmak için bölgesel konseyler oluşturulmuştur.^[11] Bölgesel konseylerin otoritesi county yönetiminkinden çok daha sınırlıdır — bölgesel konseylerin vergilendirme veya ruhsat verme yetkisi yoktur; bu güçler kasaba yönetimine verilmiştir. Ancak, bölgesel konseylerin altyapı ve arsa kullanım planlamasında, altyapı projeleri için eyalet ve federal fonlarının dağıtılmasında, felakete hazırlıklılık (sınırlı derecede) ve sınırlı derecede yasa uygulatma (kolluk kuvveti) otoriteleri vardır.

Orta Atlantik ve Ortabatı'daki county 'ler, en azından mahkeme, kamu tesisleri, kütüphane, hastane, halk sağlığı hizmetleri, parklar, yollar, kolluk kuvvetleri ve hapishaneler temin eder. Genelde nüfus bilgilerini toplayan, seçimleri yürüten (bazen ayrı bir seçim dairesi veya kurulu ile ortaklaşa olarak) ve doğum, ölüm, evlilik ve boşanma belgelerini hazırlayan bir sicil memuru veya zabıt katibi (İngilizce registrar, recorder veya clerk gibi unvanlar kullanılır). County recorder normalde tüm emlak alışverişlerinin kayıtlarını tutar. Diğer önemli county görevlileri arasında adli tabip (coroner veya medical examiner olarak adlandırılır), haznedar (treasurer), emlak kıymet takdircisi (assessor), murakıp (auditor veya comptroller) ve bölge başsavcısı (district attorney) bulunur.

Çoğu eyalette, county şerifi, county 'nin baş kolluk görevlisidir. Ancak, açık bir otorite zincirine gerek duyulabilecek olağanüstü durumlar dışında, county şerifi, belediye polis dairelerini doğrudan kontrol etmez, sadece onlarla eşgüdümlü çalışır (örneğin, acil durumlar için karşılıklı yardımlaşma anlaşmaları çerçevesi dahilinde). Yani, county ve kasaba kolluk kuvvetleri personeli arasındaki en sık görülen etkileşim, bir kasaba polis memurunun bir zanlıyı gözaltına alınmak veya tutuklanmak üzere county hapishanesine teslim etmesi durumudur.

Hemen her ABD eyaletinde, eyalet mahkemeleri ve yerel kolluk kuvvetlerinin yetki alanları county sınırlarına göre düzenlenip uygulanır. Ancak, eyalet yargı mahkemelerinde hüküm verilen nerdeyse tüm esasa müteallik hukuk ve usul hukuku, eyalet yasama organları ve eyalet temyiz mahkemelerinden kaynaklanır. Bir diğer deyişle, çoğu sanık, eyalet yasalarını ihlal etmekten dolayı mahkeme edilir, yerel yönetmelikleri değil. County mahkemesi sadece eyalet kanunlarını uygular. Tipik bir adi sanığa önce county mahkemesinde dava tebliği yapılır ve sonra itham edilir, dava başlayana kadar tutuklanır (eğer kefalet verilmemişse), county savcısı tarafından kovuşturulur ve o county 'den seçilmiş bir jüri tarafından yargılanır. Ancak uzun süreli hapsedilme çok ender olarak county'nin sorumluluğundadır, idam cezası ise hiçbir zaman county 'nin sorumluluğu değildir. Mahpusların temyiz talepleri eyalet başsavcısının sorumluluğudur, bölge savcılarının kovuşturmasını eyalet temyiz mahkemesi önünde eyalet yönetimi adına savunmak, eyalet başsavcısına düşer. Ayrıca, county düzeyindeki yargı hakimleri, county yönetiminin değil, eyalet hükûmetinin yargı organının memurlarıdır.

Çoğu eyalette, bir county 'nın sınırları içindeki tüm enkorpore olmamış topraklar county 'nin denetimi altındadır. Township yönetimi olan eyaletlerde, enkorpore olmamış topraklar township'ler denetimindedir. Enkorpore olmamış topraklarda yaşayıp county veya township düzeyinde kaynak tahsisinden tatmin olmayan kişiler, bir şehir, kasaba (township'leri olmayan eyaletlerde) veya köy olarak enkorpore olmak için oylama yapabilirler.

Az sayıda county doğrudan toplu taşımacılık hizmetleri temin eder, bu genelde basit bir otobüs sistemi şeklinde olur. Genelde county 'de toplu taşımacılık şunlardan biri tarafından temin edilir: county ile aynı sınırlara sahip olan (ama ondan ayrı bir hukuki varlığı olan) bir özel bölge (special district), çok county 'li bölgesel bir toplu taşımacılık idaresi veya bir eyalet idaresi.

batı ve güney eyaletlerde, çoğu kalabalık county pek çok kamu tesisini temin eder, örneğin hava meydanları, toplantı merkezleri, müzeler, rekreasyon merkezleri, plajlar, limanlar, hayvanat bahçeleri, klinkikler, kütüphanler ve kamu lojmanları gibi. Verdikleri hizmetler arasında çocuk ve aile hizmetleri, yaşlılar için hizmatler, ruh sağlığı, kamu yardım hizmetleri, savaş malullerine destek, hayvan kontrolü, şartlı tahliye denetimi, tarihi yapıların korunması, gıda emniyet düzenlemesi ve çevre sağlığı gibi hizmetler bulunur. Bu county 'lerin görevlileri arasında, yukarıda belirtilenlere ek olarak, kamu avukatı, sanat işleri sorumlusu, insan hakları sorumlusu ve planlama memuru gibi kişiler vardır. Ayrıca, bazı county 'lerde itfaiye ve polis daireleri bulunur, bunlar kentler, özel bölgeler veya eyalet hükûmeti tarafından işletilen itfaiye ve polis dairelerinden farklıdır. Örneğin, Albemarle County, Virginia ve onun county merkezi olan Charlottesville şehrinin ayrı ayrı polis daireleri vardır. (Bunlardan farklı olan county şerif departmanı, county mahkemelerinin güvenliği ve county hapishanesinin idaresinden sorumludur.)

Özellikle Maryland, county 'lerine geniş yetkiler vermiştir, bunların arasında eğitim sorumlulukları dahi bulunur. Diğer eyaletlerde eğitim, belli kasaba, şehir veya bölgelere ait okul bölgelerinin sorumluluğundadır.

Eyalet başına ortalama 62,8 county bulunur, medyan sayı da 62'dir. En az county 'si olan eyalet Delaware'dir (3), bu eyalet diğer eyaletlerden farklı olarak county 'lerini "yüzlük" (Hundred) olarak adlandırılan alt bölümlere ayırmıştır. En çok county 'si olan eyalet Texas'tır (254).^[12]

Güney ve Ortabatı eyaletlerde Kuzeydoğu ve Batı eyaletlere kıyasla daha çok sayıda county bulunur, çünkü çoğu Kuzeydoğu eyalet çok sayıda county gerektirecek kadar büyük değildir, çoğu Batı eyaleti ise county 'leri oluşturulduğunda düşük nüfusa sahiptiler. Connecticut, Massachusetts ve Rhode Island county yönetimini kısmen veya tamamen feshetmiştir, ama eski county toprakları eyalet düzeyindeki idarî bölgelere karşılık gelmeye devam etmektedir.

2000 ABD Sayımı'nda, ABD'nin 3,077 county 'sinin medyan yüzölçümü 1,611 km² idi. Bu alan İngiltere'deki bir törensel kontluğun yaklaşık üçte ikisi, Fransa'daki bir département'nın dörtte birinden biraz daha büyük, Türkiye'nin ortalama bir ilçesini yaklaşık iki katıdır. Ancak, bu sayı ABD county 'leri birbirinden ne kadar farklı olduğunu göstermez; batı ABD'deki county 'lerin yüzölçümü doğu ABD county 'lerinden çok daha büyüktür. Örneğin Georgia'daki county 'lerin medyan yüzölçümü 888 km² iken, Utah'da bu sayı 6.286 km²'dir.

Toplam alan bakımından en büyük county-dengi, 382.912 km² ile Yukon-Koyukuk Sayım Alanı, Alaska'dır, en büyük gerçek county ise (Mojave Çölünü de içeren) San Bernardino County, California'dır, 52.071 km² ile. İkinci en büyük county (Grand Canyon Milli Park'ı da içeren) Coconino County, Arizona'dır. En küçük county dengi, Falls Church, Virginia bağımsız şehridir, 5,7 km² ile. En küçük gerçek county ise, 34 km² toprak alanı olan Kalawao County, Hawaii'dir.^[2]

2000 ABD Sayımında, ABD county 'lerinin sadece %16,7'sinin 100.000'den fazla mukimi vardı. Bu istatistik, ABD county 'lerinin kırsal özelliğini yansıtır, çünkü county sınırlarının çoğunun belirlendiği 19. yüzyılda, ABD büyük ölçüde kırsal bir ülkeydi ve şehirleşmeden henüz fazla etkilenmemişti. Günümüzde ABD nüfusunun büyük çoğunluğu nispeten az sayıda county içinde yoğunlaşmış durumdadır. En kalabalık county 2010 itibarıyla 9.818.605 nüfus ile Los Angeles County, California iken, en düşük nüfuslu county, 82 nüfuslu (2010 itibarıyla) Loving County, Texas'tır.

En yüksek nüfus yoğunluğuna sahip county (veya county dengi) New York County, New York'dir. Manhattan Borough'su ile eşsınırlı olan bu county 'de km² başına 25.846 yaşar (2000 itibarıyla). En düşük nüfus yoğunluğu olan county ise Lake and Peninsula Borough, Alaska'dır, kişi başına 33,7 km² (yani km² başına 0,0296 kişi) ile (2000 itibarıyla). En düşük nüfus yoğunluğu olan county dengi ise Yukon-Koyukuk Sayım Alanı, Alaska'dır, kişi başına 57,7 km² ile (2000 itibarıyla).

County dengi (county equivalent) olarak adlandırılan yerler, çoğu eyalette bulunan county 'lerden farklı olarak, üç farklı idarî birimi kapsar:

• Alaska sayım alanları: Alaska toprağının büyük kısmı Alaska'nın 18 borough 'su içinde yer almaz. Bu büyük alan Fransa ve Almanya'nın toplam alanından büyüktür ve Alaska eyalet yönetimi tarafından resmen Unorganized Borough (Organize Olmamış Borough) olarak adlandırılır. Bu bölgenin kendine has bir county yönetimi yoktur ama onun sınırları içinde bazı enkorpore olmuş (kurumlaşmış) şehir yönetimleri mevcuttur. Unorganized Borough'nun büyük kısmı Alaska eyalet yönetimi tarafından yönetilir.^A[›] ABD Nüfus Sayım Bürosu, Alaska eyalet yönetiminin işbirliği ile, milletvekili seçim alanlarının belirlenmesi ve istatistik amaçlar için, bu bölgeyi 11 nüfus sayım alanına bölünmüştür.^B[›]
• Bağımsız şehirler: Bu şehirler hukuken hiçbir county 'ye ait değildir. 2004 itibarıyla ABD'de bu tip 42 şehir bulunmaktaydı. Bunlar Baltimore, Maryland; Carson City, Nevada; St. Louis, Missouri; ve Virginia'nın 39 şehrinin hepsidir. Virginia kanunlarına göre, kendini "şehir" (İng. city )(kasaba, yani town değil) olarak tanımlayarak enkorpore olan (kurumsallaşan) her belediye, daha evvelden kendisini içeren county 'den ayrılır.^[13]
• Washington, D.C.'nin özel bir statüsü vardır. Hiçbir eyalete ait olmayan bu şehir, ABD Anayasası'nın 1. Maddesinin 8. Bölümü gereği, ABD Kongresi'nin yetki alanı içindedir. Uzun süre Columbia Bölgesi ve Washington Şehri eşsınırlı olmuştur (en başlangıçta böyle olmamakla beraber). Columbia Bölgesi içindeki tüm eski county 'ler feshedilmiştir ve artık sadece tarihi bir önem taşımaktadırlar.

Genelde, şehirler, kasabalar ve diğer belediye yönetimleri, kendilerini kapsayan county'lerden daha küçük bir alana sahiptir ve sadece o county içinde yer alırlar (yani birden fazla county'den toprak almaları yasaklanmıştır). Ancak bununu istisnaları vardır:

1. Bir şehir ve onu içeren county kaynaşıp bir konsolide şehir-county (consolidated city-county) oluşturabilir, eyalet kanununa göre bu varlık hem şehir hem de county olarak sayılır. Bunun örnekleri Philadelphia; New Orleans, Louisiana; Denver; Broomfield, Colorado; San Francisco; Indianapolis; Jacksonville, Florida; ve Nashville, Tennessee'dir. Benzer şekilde, Alaska'nın borough'ları ana şehirleri ile kaynaşıp birleşik şehir-borough oluştururlar. Bu birleşmeler sonucu yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük şehirleri arasında yer alan şehirler meydan gelmiştir, nüfus yoğunlukları çoğu şehirden çok daha düşük olmalarına rağmen.
2. Eyalet anayasası veya kanunlarının buna izin verdiği bazı eyaletlerde, bir şehir bazen county sınırlarını aşabilir.

• Bazı eyaletlerde bu uygulama rutindir, büyüyen şehirler bitişik county 'lerden toprak alarak belediye sınırlarını yeniden tanımlarlar. Örneğin, bir zamanlar Kane County ile sınırlı olan Aurora, Illinois, sonradan dört county 'ye yayılmıştır.
• New York durumunda, modern şehir beş county 'yi tamamen kapsayacak şekilde oluşturulmuştur, günümüzde bunlar New York büyük şehrinin beş borough'su ile eşsınırlıdır: Manhattan (New York County), The Bronx (Bronx County), Queens (Queens County), Brooklyn (Kings County) and Staten Island (Richmond County).

Wikimedia Commons'ta County (ABD) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• ABD Nüfus Sayım Bürosu'nun Coğrafi Bilgileri Referansı 11 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ABD County'leri Millî Derneği 25 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 1617-Günümüze ABD County Oluşum haritaları 2 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.- Animasyonlu grafikler.
• Tarihî County sınırları atlası 7 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.