French
DeutschDiri Diri Gömülüş - Vikipedi
| "Diri Diri Gömülüş" | |
|---|---|
 Harry Clarke'ın öykü için yaptığı bir illüstrasyon (1919) | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "The Premature Burial" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Korku |
| Yayımlanma | The Philadelphia Dollar Newspaper |
Diri Diri Gömülüş[1] (İng. The Premature Burial), Edgar Allan Poe tarafından yazılan ve ilk defa 1844'te The Philadelphia Dollar Newspaper'da yayımlanan korku öyküsü. Ölmeden gömülme korkusu bu dönemde oldukça yaygındı ve Poe da öyküde genel ilgi gören bu konuyu işlemişti.
Özet
[değiştir | kaynağı değiştir]Diri Diri Gömülüş'te birinci tekil kişi anlatımını kullanan bir anlatıcı, doktorların "ne olduğunu anlayamadıklarından katalepsi deyip işin içinden çıktıkları"[1] bir hastalığı yıllar boyunca çektiğini anlatır. Anlatıcı bu hastalık sebebiyle ölüm benzeri bayılma nöbetleri geçirir ve bunun sonucunda ölmeden gömülme korkusu yaşamaya başlar. Birçok insanın da çeşitli sebeplerle canlı canlı gömüldüğü vakaları anlatarak bu korkusunu vurgular. Verdiği ilk örnekte, kurbanın gömüldüğü kripta yeniden açıldığında artık çok geç kalınmıştır. Diğer örneklerde ise kendine gelen kurbanlar, dışarıdakilerin ilgilisi çekmeyi bir şekilde başarırlar ve zamanında kurtarılırlar.
Anlatıcı bu örnekleri, kendisini dehşete düşüren canlı canlı gömülme fobisine bir dayanak olarak anlatır. Hastalığı boyunca, bilinç kaybı yaşadığı ve gittikçe kötüleşen nöbetlere tutulur. Bu yüzden, günün birinde evinden uzakta böyle bir nöbet geçirmekteyken, yanlışlıkla diri diri gömüleceği fikrini bir saplantı hâline getirmiştir. Anlatıcı, arkadaşlarına kendisini canlı canlı gömmeyeceklerine dair yemin ettirir, evini terk etmeyi reddeder ve dışarıdaki kişilere sinyaller gönderebileceği bir tür mezar tasarlar.
Öykünün doruk noktasında anlatıcı kendini zifirî karanlıkta bulur. Diri diri gömülmüştür ve aldığı önlemlerin hiçbiri işe yaramaz. Yardım için bağırmaya başlar ama etrafından gelen sesler onu susturur. Anlatıcı bir mezarda değil, önceki akşam fırtınadan kaçmak için sığındığı bir yelkenlinin kuşetindedir. Anlatıcı yaşadığı şokun etkisiyle, ölüm saplantısından kurtulur.
Analiz
[değiştir | kaynağı değiştir]On dokuzuncu yüzyılda Batı kültüründe canlı canlı gömülme korkusu oldukça yaygındı[2] ve Poe bu öyküde toplumdaki bu popüler korkudan faydalanmayı amaçladı.[3] O dönemdeki birçok vakada doktorlar, henüz ölmemiş kişilerin yanlışlıkla öldüğüne karar vermişti.[4] "Güvenli tabut" denilen ve gömülen kişinin ölmemiş olması durumuna karşı çeşitli tedbirler içeren tabutlar o dönemde henüz yaygın değildi.[2] Konuya o kadar çok önem verliyordu ki, Society for the Prevention of People Being Buried Alive (İnsanların Canlı Canlı Gömülmesini Önleme Derneği) adında bir dernek bile kurulmuştu.[4] Gündüzleri tabutunda geçirip geceleri avlanmak için ortaya çıkan vampir inancı da zaman zaman ölmeden gömülme olgusuna bağlanır. Ancak halkbilimci Paul Barber'a göre konu abartılmıştı çünkü doğal çürümenin bazı sonuçları, hatalı biçimde hayat belirtisi olarak algılanıyordu.[5] Öyküde de konuya olan bu ilgi vurgulanmıştı. Anlatıcı önce gerçeklerin kurgudan daha korkunç olabileceğini söylüyor, ardından da asıl öyküye okuyucuyu inandırmak için birkaç gerçek olaya atıfta bulunuyordu.[6]
Öyküdeki anlatıcı boş bir hayat sürmektedir. Geçirdiği "tuhaf hastalık nöbetleri"[1] ve ölüme olan saplantısı sebebiyle gerçeklikten kopmuştur. Sağlığına kavuşmaya başladığı anda en büyük korkusu olan diri diri gömülme başına gelir.[7]
Poe'nun diğer eserlerinde ölmeden gömülme
[değiştir | kaynağı değiştir]Uyarlamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Roger Corman'ın yönettiği 1962 yapımı The Premature Burial filminde başrolleri Ray Milland ve Hazel Court paylaştı.
- 2006 yapımı Nightmares from the Mind of Poe filminde Diri Diri Gömülüş ile birlikte Gammaz Yürek, Amontillado Fıçısı ve Kuzgun yer aldı.
- Jan Švankmajer'in 2005 yapımı Lunacy filmi, Diri Diri Gömülüş ve Dr. Katran ve Prof. Telek'in Sistemi öykülerinden uyarlandı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Öykünün Türkçe isminin ve alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 555 - 565
- ^ a b Meyers, Jeffrey: Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. Cooper Square Press, 1992. sayfa 156.
- ^ Kennedy, J. Gerald. Poe, Death, and the Life of Writing. Yale University Press, 1987. sayfa 58-9
- ^ a b Premature burial in the 19th century 17 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ Barber, Paul. Vampires, Burial and Death: Folklore and Reality. Yale University Press, 1988.
- ^ Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998. ISBN 0-8018-5730-9 sayfa 418
- ^ Selley, April. "Poe and the Will". Poe and His Times: The Artist and His Milieu içinde, editör: Benjamin Franklin Fisher IV. Baltimore: The Edgar Allan Poe Society, Inc., 1990. sayfa 96 ISBN 0-9616449-2-3
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- PoeStories.com'da öykünün tam metni19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Edgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'de öykünün yayımlanma geçmişi13 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)