E-kitap - Vikipedi

Elektronik kitap, E-kitap veya e-Kitap, bilgisayarların veya diğer elektronik cihazların düz panel ekranında okunabilen metinden oluşan dijital biçimde sunulan bir kitap yayınıdır. Bazen "basılı bir kitabın elektronik versiyonu" olarak tanımlansa da, bazı e-kitapların basılı bir eşdeğeri yoktur. E-kitaplar, özel E-kitap okuyucu cihazlar, masaüstü, dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve akıllı telefonlar da dahil olmak üzere kontrol edilebilir bir görüntü aygıtına sahip herhangi bir cihazda okunabilir.^[1][2]

E-kitap kolaylık sağladığından dolayı kitap sektörünün dijitale kaymasını etkilemiştir.^[3]

E-kitap tabirinin bir endüstri olarak ortaya çıkışı 1990'ların sonlarında, Peanut Press gibi şirketlerin cep bilgisayarı aracılığıyla kitap okuma gayesine dayanır. Bununla birlikte 2002 dot-com çöküşünden sonra(bkz.Dot-com balonu) e-kitaplar yayıncılık endüstrisi tarafından geniş bir kabul ve ilgi görmedi. Bunun sonucunda e-okuma cihazlarına ve e-kitap teknolojilerine yapılan yatırımlar azaldı. Sony Corporation 2006 yılında bir e-okuma cihazı piyasaya sürmesi (Sony Portable Reader Prs-500)^[4] endüstrinin yeniden canlanmasının başlangıç noktası olarak kabul edilebilir. Nitekim, Aralık 2008'de Sony, cihazın Ekim 2006'da piyasaya sürülmesinden bu yana dünya çapında 300.000 adet Okuyucu Dijital Kitabı sattığını açıkladı.^[5] Buna ek olarak, Amazon (şirket) 2007 yılında Kindle'ı piyasaya sürdü, ardından Amerika Birleşik Devletleri'ndeki e-kitap satışları hızla arttı.^[6]

Bir cihazın e-kitap okuyucu olarak değerlendirilebilmesi için elektronik mürekkep özelliğinin olması gerekmektedir. Kısaca E-ink denen bu teknoloji, göz sağlığı ve okuma deneyimi olarak gerçek kitaba yakın bir deneyim sunmaktadır.^[7] E-kitap okuyucularda kullanılan farklı yazılımlar mevcuttur. Bunlar arasında en yaygınları olan Epub (.epub) ve Mobipocket(.prc .mobi) dışında e-Reader (.pdb), HTML (.html), Microsoft Reader (.lit), Kindle (.azw) sayılabilir.^[8]

E-kitap okumak için kullanılan PDF bilinenin aksine bir e-kitap formatı değildir. PDF belgeleri geçerli sayfaya, pencereye veya başka bir boyuta dinamik olarak uyum sağlamak yerine genellikle belirli bir boyuta ve düzene bağlıdır^[9]. Epub gibi e-kitap yazılımları ise kitap içeriğini sabit tutup biçimini okuyucu tarafından değiştirilebilir kılmıştır. Kitabınızı okurken zemin/metin renkleri, metin boyutu, ekran yönü gibi özellikler değiştirilebilir ve kitabın içeriği okuyucuya uyum sağlar.^[10]

Günümüzde internet tabanlı her teknolojide söz konusu olduğu gibi e-kitap ve e-kitap okuyucuları vasıtasıyla kişisel veriler takip edilebilir ve saklanabilir durumdadır. Kullanıcıların hangi e-kitapları açtığını, kullanıcıların her bir e-kitabı okumak için ne kadar zaman harcadıklarını ve her bir e-kitabın ne kadar olduğunu içeren veriler düzenli olarak toplanmaktadır.^[11] Amazon.com şirketinin bir ürünü olan e-kitap okuyucu Kindle, kullanılan uygulama veya cihaz ile etkileşim haline geçtiğinde cihaz bilgilerini, kullanım meta verilerini ve ayrıntıları Amazon servislerine gönderir ve bütün bu veriler doğrudan okuyucunun hesabına bağlıdır.^[12] Konuyla ilgili olarak Kobo e-Reader markalı e-kitap okuyucuyu piyasa süren firma olan Kobo Inc tarafından 2014 Aralık ayında 21 milyondan fazla kullanıcının okuma alışkanlıklarını gösteren veriler yayınlandı. Bu dokümanda verilen Birleşik Krallık 'ta 2014 yılında en çok tamamlanan kitap olan Casey Kelleher adlı yazarın "Rotten to The Core'' adlı eserinin insanların %83'ünün baştan sona okuduğu bilgisi veya aynı sene en çok satılan e-kitap olan Katia Lief tarafından yazılan ''One Cold Night'' adlı eserin okuyucular tarafından tamamlanma oranın %69'u bilgisi, e-kitapların kullanıldığı zaman pek çok veriye ulaştığının bir kanıtıdır.^[13]

1990'lı yılların sonlarında ortaya çıkan ve asıl yükselişini 2000'lerin ortasında yapan e-kitaplar, özellikle çevre ve kullanıcı dostu olmaları nedeniyle dünya çapında yoğun bir ilgi gördü.Boş kaynak (yardım)  E-kitapların düşük maliyetli, güncellenebilir ve kolay temin edilebilir olmaları gerek yayıncı ve yazarlar gerekse de kullanıcılar tarafından rağbet görmesinin nedenlerinden bazılarıdır. Ayrıca, etkileşimli e-kitap adı verilen, etkileşim düzeyi yüksek ve zengin içerik sunum olanaklarına sahip uzantıları olan e-kitaplar, okuyucunun kitapla ilgili notlar almasını, anlamını bilmediği kelimeleri aratmasına ve okumayı video, ses ve üç boyutlu nesnelerle zenginleştirmeyi mümkün kılar. E-kitaplar kullandığı teknoloji veya okuma aracının sınırlılıklarından kaynaklanan dezavantajları da bulunur. Harici bir güç kaynağına ihtiyaç duymalarından kaynaklanan şarj problemler, düşük çözünürlüklü cihazların kullanılması nedeniyle okuyucuların yaşadığı göz ve baş ağrıları, temel sorunlardır. Özellikle etkileşimli e-kitaplarda bazı durumlarda telif hakkı ihlali gibi sorunlar yaşanabilmektedir^[14] ve telif hakkı konusunda yeterli yasal düzenlemenin olmaması nedeniyle birçok ülkede bu konu çözümsüz kalabilmektedir.