Finlandiya'nın illeri - Vikipedi

Finlandiya'nın illeri (Fince: läänit, İsveççe: län), 1634-2009 yılları arasında Finlandiya'nın birinci düzey idari bölümleriydi.

Finlandiya, tarihsel olarak İsveç'in bir parçası olduğu dönemde birkaç vilayete ayrılmaktaydı. Bu bölümler 1634 yılında resmi olarak biçimlendirildiler. Son yeniden yapılanma 1997'de gerçekleşti ve 12 olan sayıları altıya indirildi. 2009 yılında iller lağvedildi ve yerlerini bölgesel yönetim ajansları (aluehallintovirasto, regionförvaltningsverk) aldı.^[1]

Her il, bakanlar kurulunun önerisi üzerine cumhurbaşkanı tarafından atanan bir vali (maaherra, landshövding) tarafından idare edilmekteydi. İl idareleri (lääninhallitus, länsstyrelse), merkezi yönetimin sağlık ve sosyal hizmetler, kültür ve eğitim, polislik, acil yardım, ulaşım, rekabet ve tüketici işleri ile hukuk işlerinden sorumluydu.

İller

1634'te idari iller İsveç'te ve İsveç'in bir parçası olan Finlandiya'da kuruldu. Beş il günümüz Finlandiya'yı kapsamaktaydı. Bunların bazıları günümüzde Rusya sınırları içerisinde yer alan kısımları da kapsıyor. İllerin sınırları ve sayısı zamanla değişmiştir.

İl	Fince	İsveççe	Merkez	Tarih	Notlar
Turku ve Pori	Turun ja Porin lääni	Åbo och Björneborgs län	Turku	1634–1997	• 1634'te kurulan orijinal illerden biri • Batı Finlandiya ile birleşti
Nyland ve Tavastehus	Uudenmaan ja Hämeen lääni	Nylands och Tavastehus län	Helsinki / Hämeenlinna	1634–1831	• 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Ostrobotniya	Pohjanmaan lääni	Österbottens län	Oulu / Vaasa	1634–1775	• 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Viborg ve Nyslott	Viipurin ja Savonlinnan lääni	Viborgs och Nyslotts län	Vıborg	1634–1721	• 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Kexholm	Käkisalmen lääni	Kexholms län	Kexholm	1634–1721	• 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Kymmenegård ve Nyslott	Savonlinnan ja Kymenkartanon lääni	Kymmenegårds och Nyslotts län	Lappeenranta	1721–1747	• eski Viborg ve Nyslott ili
Savolax ve Kymmenegård	Kymenkartanon ja Savon lääni	Savolax och Kymmenegårds län	Loviisa	1747–1775	• eski Kymmenegård ve Nyslott ili
Vaasa	Vaasan lääni	Vasa län	Vaasa	1775–1997	• Ostrobotniya'dan ayrıldı • Batı Finlandiya ile birleşti
Oulu	Oulun lääni	Uleåborgs län	Oulu	1775–2009	• Ostrobotniya'dan ayrıldı
Kymmenegård	Kymenkartanon lääni	Kymmenegårds län	Heinola	1775–1831	• Savolax ve Kymmenegård'dan ayrıldı
Savo ve Karelya	Savon ja Karjalan lääni	Savolax och Karelens län	Kuopio	1775–1831	• Savolax ve Kymmenegård'dan ayrıldı
Viipuri	Viipurin lääni	Viborgs län	Vıborg	1812–1947	• eski Rus Vıborg Guberniyası; 1812'de Finlandiya Grandüklüğü'ne bağlandı • II. Dünya Savaşı'nda Sovyet hakimiyetine geçti
Uusimaa	Uudenmaan lääni	Nylands län	Helsinki	1831–1997	• Nyland ve Tavastehus'tan ayrıldı • Güney Finlandiya ile birleşti
Häme	Hämeen lääni	Tavastehus län	Hämeenlinna	1831–1997	• Nyland ve Tavastehus'tan ayrıldı • Güney ve Batı Finlandiya illeri ile birleşti
Mikkeli	Mikkelin lääni	St. Michels län	Mikkeli	1831–1997	• eski Kymmenegård ili • Doğu ve Güney Finlandiya illeri ile birleşti
Kuopio	Kuopion lääni	Kuopio län	Kuopio	1831–1997	• eski Savolax ve Karelia ili • Doğu Finlandiya ile birleşti
Åland	Ahvenanmaan lääni	Ålands län	Mariehamn	1918–2009	• özel statülü
Petsamo	Petsamon lääni	Petsamo län	Peçenga	1921–1921	• Sovyet Rusya'dan alındı • Oulu ili ile birleşti • II. Dünya Savaşı'nda Sovyet hakimiyetine geçti
Laponya	Lapin lääni	Lapplands län	Rovaniemi	1938–2009	• Oulu ilinde ayrıldı
Kymi	Kymen lääni	Kymmene län	Kouvola	1945–1997	• eski Viipuri ilinin Fin tarafında kalan kısmı ile kuruldu • Güney Finlandiya ile birleşti
Orta Finlandiya	Keski-Suomen lääni	Mellersta Finlands län	Jyväskylä	1960–1997	• Vaasa, Häme, Mikkeli ve Kuopio illerinden ayrıldı • Batı Finlandiya ile birleşti
Kuzey Karelya	Pohjois-Karjalan lääni	Norra Karelens län	Joensuu	1960–1997	• Kuopio ilinden ayrıldı • Doğu Finlandiya ile birleşti
Güney Finlandiya	Etelä-Suomen lääni	Södra Finlands län	Hämeenlinna	1997–2009	• Uusimaa, Kymi, Häme (kısmen) ve Mikkeli (kısmen) illerinin birleşmesiyle kuruldu
Batı Finlandiya	Länsi-Suomen lääni	Västra Finlands län	Turku	1997–2009	• Turku ve Pori, Vaasa, Orta Finlandiya ve Häme (kısmen) illerinin birleşmesiyle kuruldu
Doğu Finlandiya	Itä-Suomen lääni	Östra Finlands län	Mikkeli	1997–2009	• Kuopio, Kuzey Karelya ve Mikkeli illerinin birleşmesiyle kuruldu

1634'teki iller: 1: Turku ve Pori, 14: Nyland ve Tavastehus, 18: Ostrobothnia, 20: Viborg ve Nyslott, 21: Kexholm	1721'deki iller: 1: Turku ve Pori, 14: Nyland ve Tavastehus, 18: Ostrobothnia, 19: Kymmenegård ve Nyslott	1747'deki iller: 1: Turku ve Pori, 14: Nyland ve Tavastehus, 17: Savolax ve Kymmenegård, 18: Ostrobothnia	1776'daki iller: 1: Turku ve Pori, 4: Vaasa, 10: Oulu, 14: Nyland ve Tavastehus, 15: Kymmenegård, 16: Savolax ve Karelia
1812'deki iller: 1: Turku ve Pori, 4: Vaasa, 10: Oulu, 13: Viipuri, 14: Nyland ve Tavastehus, 15: Kymmenegård, 16: Savolax ve Karelia	1831'deki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 13: Viipuri	1921'deki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 12: Åland, 13: Viipuri, 25: Petsamo	1938'deki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland, 13: Viipuri
1945'teki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 5: Kymi, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland	1960'taki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 5: Kymi, 6: Mikkeli, 7: Orta Finlandiya, 8: Kuopio, 9: Kuzey Karelya, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland	1996'daki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 5: Kymi, 6: Mikkeli, 7: Orta Finlandiya, 8: Kuopio, 9: Kuzey Karelya, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland	1997'deki iller: 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland, 22: Güney Finlandiya, 23: Batı Finlandiya, 24: Doğu Finlandiya

1997-2009 arası iller

İl	Fince	İsveççe	Merkez	Yüzölçümü¹	Nüfus²	Yoğunluk³	ISO	Birleştirilen iller
Güney Finlandiya	Etelä-Suomen lääni	Södra Finlands län	Hämeenlinna	34.388,26	2.209.677	73,21	FI-ES	Uusimaa, Kymi, Häme
Batı Finlandiya	Länsi-Suomen lääni	Västra Finlands län	Turku	81.148,69	1.889.542	25,34	FI-LS	Vaasa, Turku-Pori, Orta Finlandiya, Häme
Doğu Finlandiya	Itä-Suomen lääni	Östra Finlands län	Mikkeli	60.719,44	569.832	11,73	FI-IS	Kuopio, Kuzey Karelya, Mikkeli
Oulu	Oulun lääni	Uleåborgs län	Oulu	61.602,08	471.774	8,31	FI-OL	—
Laponya	Lapin lääni	Lapplands län	Rovaniemi	98.984,36	183.775	1,98	FI-LL	—
Åland	Ahvenanmaa	Åland	Mariehamn	1.551,55	27.732	18,21	FI-AL	—

Notlar: ¹ km²;^[2] ² 2009 yılı itibarıyla;^[3] ³ /km²

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Kiviniemi: Läänit lakkautetaan 2010". Yle Uutiset (Fince). 25 Mart 2008. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
^ "Pinta-alat kunnittain 1.1.2009" (PDF) (Fince). Maanmittauslaitos. 1 Ocak 2009. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
^ "Läänien, maistraattien, kihlakuntien ja kuntien asukaslukutiedot kuukausittain" (Fince). Väestörekisterikeskus. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Finlandiya'nın illeri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İl idareleri 30 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Kiviniemi: Läänit lakkautetaan 2010". Yle Uutiset (Fince). 25 Mart 2008. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[2] "Pinta-alat kunnittain 1.1.2009" (PDF) (Fince). Maanmittauslaitos. 1 Ocak 2009. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[vakilukuviite-3] "Läänien, maistraattien, kihlakuntien ja kuntien asukaslukutiedot kuukausittain" (Fince). Väestörekisterikeskus. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[1]

[2]

[3]

g t d Finlandiya'nın eski illeri
1634–1917	Turku ve Pori (1634) Nyland ve Tavastehus (1634) Ostrobotniya (1634–1775) Viborg ve Nyslott (1634–1721) Kexholm (1634–1721) Kymmenegård ve Nyslott (1721–1747) Savolax ve Kymmenegård (1747–1775) Vaasa (1775) Oulu (1775) Kymmenegård (1775–1831) Savolax ve Karelia (1775–1831) Viipuri (1812) Häme (1831) Uusimaa (1831) Mikkeli (1831) Kuopio (1831)
1918–1997	Turku ve Pori (1634–1997) Vaasa (1775–1997) Oulu (1775) Viipuri (1812–1945) Häme (1831–1997) Uusimaa (1831–1997) Mikkeli (1831–1997) Kuopio (1831–1997) Åland (1918) Petsamo (1921–1921) Laponya (1938) Kymi (1945–1997) Orta Finlandiya (1960–1997) Kuzey Karelya (1960–1997)
1997–2009	Oulu (1775–2009) Åland (1918–2009) Laponya (1938–2009) Batı Finlandiya (1997–2009) Güney Finlandiya (1997–2009) Doğu Finlandiya (1997–2009)