Gercüş - Vikipedi

Gercüş
İlçe
İlçeden bir görünüm
İlçeden bir görünüm
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlBatman
Coğrafi bölgeGüneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamMuhammed Öztaş[1]
 • Belediye başkanıGündüz Günaydın (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1070 km²
Rakım1000 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam20.484
 • Kır
13,567
 • Şehir
6.093
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu488
İl plaka kodu72

Gercüş (Kürtçe: Kercews veya Kercoz, Süryanice: ܟܦܪ ܓܘ̈ܙܐ Kfar Gawze veya ܟܦܪ ܓܘܣܢ Kfar Gawson), Batman ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gercüş'ün tarihi incelenirken bölgenin tarihi içerisinde ele almak ve değerlendirmek gerekir. Dolayısıyla yörede var olan uygarlıkların tarihsel gelişim süreci içerisine Gercüş ilçesini de koyup değerlendirmek mümkündür. Gercüş ovası, iklim, coğrafi konum, tarım ve su açısından insanlara bahşettiği nimetler sayesinde medeniyetin ilk temellerinin atıldığı yerlerden biridir. Gercüş'ün ne zaman inşa edildiği bilinmiyorsa da çevresindeki yerleşim yerlerinin tarihi MÖ 7000 yıllarına kadar geriye gider. Yakup Manastırı Tarihi'ne göre Kefergevson'ım MS 400 yıllarında Gercüş'e yerleştiği söylense de Gercüş'ün bu tarihten önce yerleşim yeri olarak kullanıldığı çevresindeki mağara ve alt geçitlerle sabittir. Bazı rivayetlere göre Gercüş'ün ilk kurulduğu yer MÖ 3000 yıllarında kurulan Gıre Tılhabste'dir. Gıre Tıhabate'nin yanında Gercüş Ovasında kurulan diğer yerleşim yerlerine bakıldığında Hisar Kasabasının güneyinde yer alan höyük MÖ 7000 yıllarında, Şarişe (Şerşe) MÖ 3000 yıl1arında kurulmuştur. Ayrıca Kantar'daki kaya resimleri Antalya Beldibindeki mağara resimleri benzerlik göstermektedir. Antalya Beldibi'nin Kabataş Devrinden (MÖ 10000-8000) kaldığı göz önünde tutulursa, bu kaya resimlerinin de Kabataş Devrinden kaldığını söylemek mümkündür. Gercüş'ünde içinde bulunduğu bölgeye ilişkin tarih öncesi döneme ait bilinen tek şey Hurriler'in, MÖ 3000 Yıllarından başlayarak yerleşmiş olduğudur. Hurri anayurdu, en geniş sınırlarıyla Fırat'ın kolu olan Habur Çayı ile Asi Irmağı arasıydı. Hurriler'in MÖ 3000 yıllarının sonlarında Subara boylarını da egemenlikleri altına alarak Kuzey Mezopotamya, Halep ve Suriye'ye yayıldıkları ve buralarda üstünlük sağladıkları anlaşılmaktadır. Hurriler'in yaşadıkları bu toprakları MÖ 13. yüzyıla ait Asur kaynaklarında Nairi ülkelerinin batı bölümünde gösterilmiştir. MÖ 7. yüzyıldan kalma Asur kaynaklarından da “Şupriya” adıyla söz edilir. MÖ 1240 Yıllarında itibaren bölgeye egemen olan Asur Devleti, Gercüş'ünde içinde bulunduğu yöreye MÖ 744 yılında üstünlük kurdu. Gercüş Ovasında yer alan “Zoravaya” adlı yörede bulunan Asurlulara ait mühür ve tablet Mardin Müzesinde sergilenmektedir. 19. yüzyılın başlarında Diyarbakır Vilayeti Mardin Sancağına bağlı Midyat kazasının bir nahiyesi olan Gercüş, 30 Mayıs 1926 yılında ilçe statüsünü kazanarak Mardin iline bağlandı. 16 Mayıs 1990 tarihine kadar Mardin iline bağlı bir ilçe olan Gercüş, bu tarihte Bakanlar Kurulunun aldığı kararla yeni bir il statüsü kazanan Batman'a bağlandı. Gercüş, halen Batman iline bağlı bir ilçe olarak teşkilatlanmadaki yerini almaktadır.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe merkezi Batman'a 59 km, Diyarbakır'a 160 km, Mardin'e 80 km uzaklıktadır. Gercüş, Mardin-Midyat eşiği denilen 1100–1200 m yükseklikteki dağların kuzey eteğinde, etrafı dağlarla çevrili 850 rakımlı bir platoda kuruludur. Güneyinde Midyat, kuzeyinde Hasankeyf, doğusunda Dargeçit, batısında Savur ve Bismil ilçeleri ile çevrilidir. İlçe merkezi Batman iline 59 km mesafededir. Yüzölçümü 1070 km²'dir. Nüfus yoğunluğu km² ye 26 kişidir. Ortalama sıcaklığı 20 °C' dir. Yaz aylarında sıcaklık 37-40 °C'ye kadar çıkar. Kış sıcaklıkları ise 2-6 °C arasında değişmektedir. Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 90 olup metrekareye ortalama kg yağış düşmektedir. İlçede karasal iklim hüküm sürmektedir.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel olarak ekonomi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Ancak sulanabilir alanların darlığı ve su kaynaklarının yetersizliği nedeni ile bu sektörlerdeki üretim günlük hane ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. Üzüm, buğday, arpa, mercimek, nohut, sebze yetiştirilmektedir. Çeşitli iş kollarında 262 adet küçük esnaf mevcuttur. İşletme büyüklüklerine ulaşmış işyeri mevcut değildir. Sanayi kuruluşu bulunmamaktadır. Ortalama gelir seviyesi Türkiye ortalamasının çok altındadır. Nüfusun ciddi bir bölümü mevsimlik işçi olarak dışarı gitmektedir. Hanelerin çok nüfuslu oluşu ise geçimi zorlaştıran başlıca etmenlerdendir. Gercüş ilçesi 1.062.400 dekar arazi varlığına sahiptir. Bunun 117.100 dekarı tarıma elverişli arazi 762.725 dekarı tarıma elverişsiz arazi 120.320 dekarı orman arazisi 62.240 dekarı mezradır. Tarımsal faaliyetlerde kullanılan alan toplam arazinin %16,88'idir. İlçede sağlık ocağı, devlet hastanesi, öğretmen evi, lise ve yatılı bölge ilköğretim okulu, Anadolu öğretmen lisesi mevcuttur.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
Gercüş ilçesi (Mardin)
1927[3] 21.324 1.859 19.465
1935[4] 27.317 2.798 24.519
1940[5] 29.140 2.400 26.740
1945[6] 25.405 2.328 23.077
1950[7] 29.092 2.430 26.662
1955[8] 31.212 2.585 28.627
1960[9] 34.659 2.354 32.305
1965[10] 35.346 2.593 32.753
1970[11] 40.390 3.404 36.986
1975[12] 41.414 4.393 37.021
1980[13] 42.080 4.649 37.431
1985[14] 42.361 5.491 36.870
Gercüş ilçesi (Batman)
1990[15][a] 33.002 8.116 24.886
2000[16] 31.994 8.451 23.543
2007[17] 25.549 5.260 20.289
2008[18] 26.111 5.880 20.231
2009[19] 24.049 5.129 18.920
2010[20] 23.330 4.869 18.461
2011[21] 22.771 4.719 18.052
2012[22] 22.183 4.725 17.458
2013[23] 21.840 4.671 17.169
2014[24] 20.862 4.621 16.241
2015[25] 20.278 4.695 15.583
2016[25] 19.995 4.574 15.421
2017[25] 19.214 4.341 14.873
2018[25] 20.484 6.191 14.293
2019[25] 19.892 6.265 13.627
2020[25] 19.660 6.093 13.567
2021[25] 19.304 6.064 13.240


Yerel yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

31 Mart 2019 yerel seçimlerinde Belediye Başkanlığı seçimlerini AK Parti adayı Gündüz Günaydın kazanmıştır.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Hasankeyf ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012. 
  3. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  4. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  6. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  10. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  23. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  24. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  25. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Gercüş Nüfusu - Batman". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Batman Gercüş Nüfusu". nufusune.com. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gercüş&oldid=33898520" sayfasından alınmıştır