I. Géza - Vikipedi

I. Géza
Geza’nın Kutsal Macaristan Tacı üzerindeki tasviri.
Macaristan Krallığının 7. Kralı
Hüküm süresi	1074-1077
Önce gelen	Solomon
Sonra gelen	I. Ladislaus
Doğum	1040
Ölüm	25 Nisan 1077
Defin	Vác
Eş(ler)i	Sofia, Synadene
Hanedan	Árpád Hanedanı
Babası	I. Béla
Annesi	Richeza

I. Géza (d. 1040 - ö. 25 Nisan 1077), 1074-1077 yılları arasında Macaristan kralı.

Babası I. Béla, annesi ise Polonya Kralı II. Miezko'nun kızı Richeza'dır. 1040 yılında babasının sürgün hayatı yaşadığı Polonya'da dünyaya geldi. Amcası Kral I. Andrew Kutsal Roma İmparatorluğunun krallığı üzerindeki etkisini kırmak amacıyla 1048 yılında Geza'nın babası I. Béla'yı ülkesine kardeşi davet ederek ona Nitra ve Bihar bölgelerinin içerisinde olduğu krallığın üçte birini geniş yönetici ayrıcalıklarıyla Dük sıfatıyla yönetmesini sağladığında, Geza'da bu dönemde babasıyla birlikte Macaristan'a gelmişti. 1053 yılında I. Andrew'in oğlu Solomon'un dünyaya gelmesi, 1057 yılında da I. Andrew'in oğlu Solomon'a taç giydirilerek varisi olarak ilan etmesi sonucu babasıyla amcasının arası bozulmuştu. Babası 1059 yılında öldürülme endişesiyle Polonya'ya giderken ailesinide yanında götürdüğünde Geza'da babasıyla birlikteydi. Babası, Polonya Kralı II. Bolesław'dan aldığı askeri destekle Macaristan'a dönmesi akabinde yaşanan iç savaş sonucu 1060 yılında Macaristan Kralı oldu.

Babasının hükümdarlığı döneminde ona danışmanlık yaptı. Babası ülkesinde huzuru tekrar sağlarken Kutsal Roma İmparatorluğu ile iyi ilişkiler sürmek istemiş ve barış yapılması için bazı adımlar atmıştı. Hatta bu adımların birinde oğlu Geza'yı imparatora rehin olarak vermeyi bile teklif etti. Ancak babasının tüm girişimleri sonuçsuz kaldığı gibi, 1063 yılı yazında Mainz'de Kutsal Roma İmparatorluğu prenslerinin katılımıyla gerçekleşen İmparatorluk Diyeti (Meclisi)'nde Béla'ya karşı harekete geçilerek Macar tahtına Solomon'un oturtulması kararlaştırıldı. Kral I. Béla, Alman ilerleyişine karşı hazırlık yaptığı sırada malikanesinde yaşadığı bir kaza sonucunda ağır yaralandı ve kısa süre sonra da 11 Eylül 1063'te öldü. Babalarının ölümü üzerine Geza, kardeşleri Ladislaus ve Lampert ile birlikte Polonya'ya kaçmak zorunda kaldı. Almanlar'ın Solomon'u kral ilan edip çekilmesinden sonra Geza ve kardeşleri Polonya Kralı II. Bolesław'dan aldıkları takviye güçlerle Macaristan'a geri döndüler. Krallıkta yıkıcı bir iç savaşın çıkmasını önlemek üzere Macar asilleri ve kilisenin devreye girmesiyle Geza ve kardeşleri ile Solomon arasında 1064 yılı başlarında Győr'de barış görüşmelerine başlandı. Antlaşmaya göre Geza ve kardeşleri babalarının Nitra ve Bihar bölgelerinin içerisinde olduğu krallığın üçte birini geniş yönetici ayrıcalıklarıyla Dük sıfatıyla yönetme haklarına sahip olurken, Solomon'un da krallığı konusunda anlaşıldı. Aynı yılın Paskalya ayında Pécs'de düzenlenen törende Dük Geza'da eliyle krallık tacını Solomon'a giydirdi.^[1] Geza yapılan anlaşma uyarınca Dük unvanını almakla birlikte sadece Nitra bölgesine hakimdi. Dükalığın diğer parçası olan Bihar ise kardeşi Ladislaus'un denetimi altındaydı. Geza bundan sonra uzunca bir süre Solomon ile iyi ilişkiler kurdu. 1068 yılında doğudan gelen adı belirtilmeyen bir Türk boyu (Muhtemelen Peçenekler ya da Kumanlar) başbuğları Ozul idaresinde Karpatları aşarak Transilvanya topraklarına girmiş, Kral Solomon'da bunların yağma ve yıkım faaliyetlerini önlemek üzere kuzenleri Dük Geza ve Dük Ladislaus'un da yer aldığı orduyla saldırganların üzerine harekete geçerek Romanya'nın kuzeyinde yer alan Lechința köyü yakınlarında yapılan Kerlés (Cserhalom) savaşında istilacıları ağır bir yenilgiye uğratmıştır. 1071 yılına gelindiğinde tarihi Sirem bölgesi yeni bir Peçenek saldırısı meydana geldi. Solomon bu saldırıyı Bizans'ın organize ettiği gerekçesiyle Belgrad'a saldırı düzenlediği saldırıya Geza ve Ladislaus'da katıldı. Üç aylık kuşatmadan sonra kale komutanı şehri kral yerine Dük Geza'ya teslim etti. Belgrad kale komutanının kaleyi Geza'ya teslim etmesinin yanı sıra savaş ganimetlerinin paylaşımı, Kral Solomon'un onayını almadan esirleri bırakması gibi olaylar Solomon ile arasının iyice açılmasına yol açtı. Buna rağmen 1072'de Bizans'ın Belgrad'ı geri alması üzerine Solomon yeni bir sefer hazırlıklarına başladığında kendisine katılma emri verdiği Geza buna olumlu yanıt verirken kardeşi Ladislaus ise bu sefere iştirak etmemişti. Geza bu seferde Solomon'la birlikte Büyük Morova Nehri boyunca Niş'e kadar ilerleyerek geri çekildi. Geza ile Solomon'un arası bu seferden sonra tamamen bozuldu. Her ikisi de beklenen bir savaş için dışarıdan askeri destek arayışına girişti. Tüm bunlar yaşanırken her ikisi de dış destek arayışına girdiğinden 11 Kasım 1073 ile 24 Nisan 1074 arasında Hristiyan Azizlere adanmış Martin ve Aziz Yorgi Günleri arasında saldırmazlığı içeren barış yaptı. Ancak Solomon, Alman birliklerinin yardıma gelmesiyle 1074 Şubat'ında kuzeni Geza'nın üzerine saldırıya geçti. 26 Şubat 1074'te günümüz Jász-Nagykun-Szolnok vilayetindeki Kemej'de yaşanan çatışmada Geza yenilgiye uğradı. Ancak Geza, Ladislaus ile kız kardeşinin kocası Olomouc Dükü I. Otto'dan aldığı askeri destekle 14 Mart 1074'te Mogyoród'da yapılan Solomon'u yenilgiye uğratabildi. Savaşta yaralanan Solomon IV. Heinrich'e sığındı. Bu galibiyetten sonra ilerleyişini sürdüren Geza krallığını ilan ederken, Solomon da aldığı bu mağlubiyetle sadece Bratislava ile Moson gibi dar bir yerde hakimiyetini sürdürebildi. Ancak Solomon tahttaki iddiasından çabuk çekilmeyip IV. Heinrich'i birçok taviz karşılığında Geza'nın üzerine sefer düzenlemeye ikna etti. Almanlar 1075'te Vác'a kadar ilerlese de Geza tarafından uygulanan yakıp yıkma taktiği sayesinde geri püskürtüldüler.

1074 yılında Geza krallığının tüm coğrafyada tanınması için Papa VII. Gregorius'a başvursa da, Papa Solomon ile arasındaki mücadeleden faydalanarak he ikisini de Macaristan Krallığı'nı Kutsal Makam vasalı ilan etmeleri için sıkıştırmaktaydı. Ancak Geza bunu kabul etmeyip, o dönemde Hristiyan aleminde diğer etkin konumdaki Bizans'tan kendi krallığının tanınması için bir taç gönderilmesini istemişti.^[2]

Bizans İmparatoru VII. Mihail'de ona krallığını tasdik eden taç yollamıştır. Geza, Bizans'la ilişkilerin iyi gittiği bu dönemde VII. Mihail'in danışmanı ve ilerleyen yıllarda Bizans İmparatoru olacak Nikiforos Botaneiates'un kuzeni Synadene ile ikinci evliliğini gerçekleştirdi. Geza krallığın büyük bölümünü elinde tutsa da Moson ile Pressburg hala Solomon'un kontrolündeydi. Krallığın tamamında hakimiyet kurmak için 1076 yılında Pressburg'u kuşatsa da ele geçiremedi. Macar kroniklerinde Geza'nın Solomon ile krallığın yönetimi konusunda anlaşmaya çalıştığı, barış görüşmeleri sırasında 25 Nisan 1077'de aniden öldüğü belirtilmektedir. Ölümünden sonra naaşı kendisince Vác'da inşa edilen katedrale defnedildi. Çocuklarının küçük yaşta olması nedeniyle krallığa kardeşi Ladislaus geçti.