IV. Mehmed Giray - Vikipedi

IV. Mehmed Giray (1610 - 1674, Bahçesaray) Kırım hanıdır. Sofu Mehmed Giray Han olarak da bilinir. (1641 –1644) ve (1654–1666) senelerinde iki kez saltanat sürmüştür.

Polonya ve Litvanya Prensliği ile ittifak politikasını savunmuştur. IV. Mehmed'in han olmasının yanı sıra dini ve felsefi içerikli şiirleri olan meşhur bir şairdir. Şiirlerinde ‘Kâmil’ mahlasını kullanmıştır. Hanlığı döneminde imar ve kültür yaşamına yönelik çalışmalara önem verdi. Kazak işgaline giren Azak Kalesi'nin 1642 yılında kurtarılmasında hazır bulundu.

Sofu Mehmed Giray Han döneminde Evliya Çelebi, Kırım Hanlığı'nı ziyaret ederek, hanlık dönemindeki Kırım'da ki hayatı, başşehir Bahçesaray'da ki yaşamı ve han üzerine bilgilerin günümüze ulaşmasını sağlamıştır.

Mehmed Giray, 1608-1610 yıllarında hüküm süren Kırım hanı I. Selâmet Giray'ın yedi oğlundan biridir. Tahta çıkan kardeşleri I. Bahadır Giray ve III. İslam Giray'dır, diğer kardeşleri ise Kırım, Mübarek, Sefa ve Adil'dir.

1632-1635'te Canıbek Giray'ın ikinci saltanatı sırasında Nureddin veya Kalga oldu. Daha sonra muhtemelen tahttan indirilen Canibek'e eşlik ederek Osmanlı topraklarına gitti. İnayet ve Bahadır dönemlerinde ne yaptığı kayıtlara geçmemiştir.

Kardeşi I. Bahadır Giray Han'ın (1637-1641) ölümü üzerine 1641 yılında tahta çıktı. Bahadır'ın saltanatı, Don Kazaklarını, Azak'tan sürmeye yönelik başarısız girişimlerle sona ermişti. 1642'de Kırım ve Osmanlı birlikleri, çarın baskısıyla karşılaştı. Mısırlı Paşa'nın önderlik ettiği sefere ünlü seyyah Evliya Çelebi de eşlik etti. 1645 yılında Nureddin Gazi, Kursk civarına baskın düzenledi. Mehmed'in kardeşi İslam, kendisinin daha büyük olması ve Bahadır'ın yönetimi altında kalga olması nedeniyle tahtta önceliğe sahip olduğunu söyleyerek padişaha şikayette bulundu, ancak bir sonuç çıkmadı. Kalmuklar, Kabardeyler'e saldırdığında Mehmed, Salanaş Mirza'yı oraya gönderdi ancak Mirza burada öldürüldü. Kabardey beyliği tahtı için iki kardeş, Hakaşmat bey ve Antonak bey çatışma halindeydi. Mehmed Giray, Antonak'ı destekledi. Hakaşmat önce Azak'a, ardından da İstanbul'a kaçtı; burada padişah onu Çerkesya prensi ilan etti.^[1] Kefe'nin valisi, Mehmed'in Çerkesya'yı gerekli izni olmadan harap ettiğinden dolayı padişaha şikayette bulundu, bu sebeple tahttan indirildi ve yerine kardeşi İslam tahta çıktı.

İslam'ın saltanatının büyük bir kısmı, 1648'de başlayan ve Lehistan-Litvanya Birliği'ne karşı Hmelnitski Ayaklanması'nda Kırım'ın çıkarları için yer aldı. İslam Giray Han öldüğünde Mehmed Giray, Rodos'ta sürgün hayatı yaşıyordu.

Gazi ve Adil'i kalga ve nureddin olarak yanına aldı. (Gazi, İslam Giray zamanında ve Mehmed'in ilk saltanatında da kalga idi) Adil attan düşerek ölünce Murad nureddin oldu. (Murad daha sonra Murad Giray Han olmuştur). Mansur ve Şirin aşiretleri arasında Adil'in ölümüyle çözülmüş gibi görünen bir çekişme vardı. Mehmed'in ikinci saltanatının büyük bir kısmı Lehistan'a karşı savaşla geçti. 1666'da Mehmed, Habsburg Monarşisi'ne karşı savaşmak için Macaristan'a kendisi yerine oğlunu gönderdiği ve 'Bucak Ordası Nogaylarına' saldırdığı için tahttan indirildi. Kendisine bir mülk verildiği ve derviş olarak yaşadığı Tarki Şamhalatı'nda emekli oldu. 1672'de öldü ve defnedilmek üzere naaşı Bahçesaray'a gönderildi.

• 2011 yapımı Mount & Blade: Ateş ve Kılıç adlı video oyununda yer almaktadır.

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Bahadır Giray	Kırım Hanı 1641-1644	Sonra gelen: III. İslam Giray
Önce gelen: III. İslam Giray	Kırım Hanı 1654-1666	Sonra gelen: Adil Giray