Kız Kulesi - Vikipedi

Başlığın diğer anlamları için Kız Kulesi (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kız Kulesi
Harita
Genel bilgiler
DurumTamamlandı
TürKule
Mimari tarzOsmanlı ve Bizans tarzı
KonumBoğaziçi, İstanbul, Türkiye
Şehirİstanbul
ÜlkeTürkiye
Koordinatlar41°01′16″K 29°00′15″D / 41.02111°K 29.00417°D / 41.02111; 29.00417
Tamamlanma1725
Yenileme2023
SahipTürkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yükseklik25 (metre)[1]
Resmî site

Kız Kulesi, İstanbul Boğazı'nın Marmara Denizi'ne yakın kısmında, Salacak açıklarında yer alan küçük adacık üzerinde inşa edilmiş yapıdır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Floransalı haritacı Cristoforo Buondelmonti'nin İstanbul Boğazı'nın Asya yakasında Üsküdar açıklarında, Haliç'in kuzeyinde Pera'yı, güneyinde Konstantinopolis'i ve sağda Kız Kulesi'ni denizde gösteren Konstantinopolis (1422) haritası.

Kyzikos'taki deniz zaferinden sonra, MÖ 408'de Atinalı general Alkibiadis, muhtemelen Karadeniz'den gelen gemiler için Üsküdar'ın önündeki küçük bir kaya üzerine özel bir istasyon inşa etti.[2]

Üsküdar'ın sembolü hâline gelen kule, Üsküdar’da Bizans devrinden kalan tek eserdir. MÖ 24 yıllarına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir.

1110'da Bizans İmparatoru I. Aleksios, taş duvarla korunan ahşap bir kule inşa etti.[2] Kuleden Konstantinopolis'teki Mangana semtinde (tarihî yarımadada bir mahalle) dikilmiş başka bir kuleye uzanan bir demir zincir gerildi.[2] Adacık daha sonra su altı kalıntıları hâlâ görülebilen bir savunma duvarı ile Asya kıyısına bağlandı.[2] 1453'te İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethi sırasında, kulede Venedikli Gabriele Trevisano tarafından yönetilen bir Bizans garnizonu bulunuyordu.[2] Daha sonra yapı, Fatih Sultan Mehmed döneminde Osmanlı Türkleri tarafından gözetleme kulesi olarak kullanılmıştır.[2]

İlk olarak Yunan döneminde bir mezara ev sahipliği yapan bu ada, Bizans döneminde inşa edilen ek bina ile gümrük istasyonu olarak kullanılmıştır. Osmanlı döneminde ise gösteri platformundan savunma kalesine, sürgün istasyonundan karantina odasına kadar birçok işlev yüklenmiştir. Asli görevi olan ve yüzyıllardan beri varlığı ile insanlara, geceleri ise geçen gemilere göz kırpan feneri ile yol gösterme işlevini hiç kaybetmemiştir.

Bazı Avrupalı tarihçiler buraya Leander Kulesi derler. Kule hakkında pek çok rivayet bulunmaktadır. Antik Çağ'da arkla (küçük kale) ve damialis (dana yavrusu) adları ile anılan kule, bir ara da "Tour de Leandros" (Leandros'un Kulesi) ismi ile ünlenmiştir. Şimdi ise Kız Kulesi ismi ile bütünleşmiştir ve bu ismi ile anılmaktadır.

Çok eski geçmişi olan Kız Kulesi, bir zamanlar Boğaz'dan geçen gemilerden vergi alınmak maksadı ile kullanılmıştır. Kule ile Avrupa yakası boyunca büyük bir zincir çekilmiş ve gemilerin Anadolu yakası ile Kız Kulesi arasından geçişine (O zamanlar gemi boyutları küçük olduğu için geçebilmekteydi.) izin verilmiştir. Bir süre sonra kule, zinciri taşıyamamış ve Avrupa yakasına doğru yıkılmıştır. Kuleden suyun içine bakıldığında yıkıntıları görülmektedir.

Kule 1509 depreminde yıkılmış, yeniden inşa edilmiş ve 1721'de yanmıştır.[2] Sadrazam Damat İbrahim Paşa tarafından imar emri verilmiş ve yeni bina deniz feneri olarak kullanılmış; çevre surlar 1731 ve 1734 yıllarında onarılmıştır. Sonunda 1763'te kule daha dayanıklı taştan yeniden inşa edildi.[2] 1829'dan itibaren karantina istasyonu olarak kullanılmış ve 1832'de Sultan II. Mahmud tarafından yeniden restore edilmiştir.[2] 1945'te, kuleyi yamama sırası liman yönetimine geldi.[2] Daha sonra 1998'de tekrar restore edildi, kısa bir süre önce James Bond filmi Dünya Yetmez'de yer aldı.

Restorasyon çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kulenin 2022 yılına ait bir restorasyon hâlindeki görüntüsü

17 Ağustos 1999 depremi ve Marmara Denizi'ndeki tsunamiden sonra kuleyi güçlendirmek için çelik destekler eklendi.[3] Sarayburnu'ndaki eski Roma, Bizans ve Osmanlı başkentinin manzarasına sahip iç mekân bir kafe ve restorana dönüştürülmüştür.[4] Özel tekneler gün boyunca kule ile kıyı arasında gidip gelmektedir.[5]

Kız Kulesi 2000 yılında restore edilerek restoran hâline dönüştürülmüştür.[6] 2021 yılında[7] Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından başlatılan restorasyon çalışmaları Mayıs 2023'te sona ermiştir.[8] Restore edilen kule, 11 Mayıs 2023 tarihinde lazer gösterisiyle[9] birlikte açıldı.[10]

Mimarisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün görülen kulenin temelleri ve alt katın önemli kısımları, II. Mehmed devri yapısıdır. Kulenin etrafındaki sahanlık geniş kaplanmıştır. Üstündeki madalyon hâlindeki bir mermer levhada, kuleye şimdiki şeklini veren Sultan II. Mahmud'un, hattat Rasim’in kaleminden çıkmış 1832 tarihli bir tuğrası vardır. Kulenin Eminönü tarafı daha genişçe olup burada bir de sarnıç vardır.

Evliya Çelebi kuleyi "Deniz içinde karadan bir ok atımı uzak, dört köşe, sanatkârane yapılmış bir yüksek kuledir. Yüksekliği tam 80 (seksen) arşındır. Sath-ı mesehası iki yüz adımdır. İki taraftan kapısı vardır." sözleriyle tarif etmiştir.

Konumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadeniz'in Marmara ile birleştiği yerde, Salacak açıklarında küçük bir ada üzerinde kurulmuştur. Kız Kulesi'ne ulaşım, Salacak ve Ortaköy'den sandallarla yapılmaktadır.

Kültürel etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
10 liralık banknotun arka yüzündeki Kız Kulesi (1966–1981).

1966-1981 yılları arasında tedavülde kalan 10 Türk lirası banknotlarının arka yüzünde, Kız Kulesi'nin bir tasviri yer alıyordu. Kulenin 1/25 ölçülerindeki maketi, Miniatürk'te sergilenmektedir.[11]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ "Kız Kulesi'nin açılış tarihi belli oldu". Dünya Gazetesi. 5 Ağustos 2023. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
  2. ^ a b c d e f g h i j Müller-Wiener (1976), p. 334
  3. ^ "Maiden's Tower official website: Restoration". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Maiden's Tower official website: Photo gallery". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Maiden's Tower official website: Timetable of boat transfers to the tower". 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Kız Kulesi sanat merkezi oluyor". TRT Haber. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023. 
  7. ^ "'Kız Kulesi Restorasyonu' projesinde yer alan mimar Prof. Dr. Zeynep Ahunbay Cumhuriyet'e konuştu: 'Özüne saygı duyulacak'". Cumhuriyet. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023. 
  8. ^ "Kız Kulesi'nde sona doğru". Habertürk. 15 Nisan 2023. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023. 
  9. ^ DHA. "Vatandaşlar akın etti: Kız Kulesi'nde açılışa özel ışık gösterisi". CNN Türk. 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  10. ^ "Restorasyonu tamamlanan Kız Kulesi kulesi açıldı". NTV. 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  11. ^ "Kız Kulesi". Miniatürk. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
Genel

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Kız Kulesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kız_Kulesi&oldid=33716978" sayfasından alınmıştır