Kethüda Hasan Paşa - Vikipedi

Kethüda Çerkes Meyyit Hasan Paşa veya Cenaze Hasan Paşa (d. ? - 1810, Yenişehir (günümüzde Larisa)) III. Selim saltanatında 7 Haziran 1789 - 3 Aralık 1789 tarihleri arasında beş ay yirmi altı gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. "Meyyit" ölü, cenaze demektir.

Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya Türkçe dilbilgisi ve kuralları doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır.

Hasan Paşa, Çerkes asıllıdır.^[1] III. Ahmet dönemi vezirlerinden "Kazıkçı Hasan Paşa"'nın kölesi idi.^[2] Dizlikçi Mehmed Paşa'nın hazine kâtibi ve sonra Melek Mehmed Paşa kethüdası oldu. "Kethüda" lakabı uzun yıllar Melek Mehmet Paşa'nın kethüdalığını yaptığı için verilmiştir. "Cenaze" veya "Meyyit" lakabı ise sadrazamlık mührü hümayunu ancak ağır hasta vaziyette yataktayken aldığı için bu isimle anılagelmiştir.

Melek Mehmet Paşa, Vidin seraskerliğine getirildiği zaman 15 Ocak 1786'de vezirlik verilerek Vidin muhafızı görevi verildi. Sadrazam Koca Yusuf Paşa, 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı'nda serdar-ı ekrem olarak ordu ile Vidin'e geldiğinde ek olarak Sivas eyalet valiliği unvanı da verilerek Vidin seraskerliği görevi verildi. Bu savaşta Avusturya ordularına karşı Muhadiye Muharebesi ve 17-18 Eylül 1788'de Şebeş Muharebesinde büyük yararlıklar göstererek bu muharebeleri serdar-ı ekrem Koca Yusuf Paşa ile kazandı.^[3]

Bu askeri başarılardan dolayı 7 Nisan 1789'da III. Selim tahta geçtikten sonra ve Osmanlı ordusu hem Avusturya hem de Rusya cephesinde savaşmak zorunda kaldığı için Sultan Sadrazam ve serdar-ı ekrem Koca Yusuf Paşa'yı 28 Mayıs 1789'de azletti. Yerine sadrazam ve serdar-ı ekrem olarak Meyyit Hasan Paşa'yı sadrazam ve serdar-ı ekrem tayin etti. Meyyit Hasan Paşa mühr-i hümayunu hasta yatağında almıştı ve ordunun başına ancak 22 gün sonra geçebildi. 21 Temmuz 1789'da Birleşik Avusturya ve Rusya orduları Osmanlı ordugahının bulunduğu (günümüzde Romanya'da bulunan) Focsani'ye hücuma geçtiler ve ortaya çıkan Fokşan Muharebesi'nde Osmanlılar büyük zayiat vererek yenildiler.^[3]

Meyyit Hasan Paşa, Fokşan Muharebesi'nin intikamını almak ve Bender ve Akkerman kalelerini Rus ordusu kuşatmasından kurtarmak için 60.000 kişilik büyük bir Osmanlı kuvveti Rusçuk'tan ekibiyle yola çıktı. Ordu öncelikle Fokşani'ye ulaşmayı buradaki Avusturya ve sonrasında Rus kuvvetlerini yenmeyi ve kışı da burada geçirmeyi hedefliyordu. O sırada Ruslar güçlerini kale kuşatmalarına özellikle İzmail üzerine yoğunlaştırdıkları için bölgede hazır Rus gücü sayısı azdı. Ama yakında Prens Coburg kumandasında 18.000 kişilik bir Avusturya gücü vardı. Avusturyalılara büyük Osmanlı ordusuna karşı durabilmek için Rus generali Suvarov'dan yardım istediler. Rus ordusu çok zor bir gece yürüyüşü ile Avusturya ordusunun bulunduğu Ramnicu Sarat şehri yakınlarında Ramnicu Sarat Nehri (Rimnik Nehri) ve yakınlarında bulunan Boze Nehrinde kenarına geldi. Burada 22 Eylül 1789'da yapılan Boze Muharebesi'nin ilk saatlerinde 25.000 kişilik Rus ve Avusturya ordusu 60.000 kadar kişilik Osmanlı ordusunu büyük bir hezimete uğrattı.^[3]

Bu hezimetten sonra sadrazamlık ve serdar-ı ekremlik görevlerinden azledildi. Aralık 1789'da Tirhala sancakbeyliği ile Rus.uk muhafizlığına tayin edildi. Ama Ocak 1790'da vezirliği de geri alınarak Bozcaada'ya sürgüne gönderildi. Sonra affedilip Haziran 1792'de vezirlik rütbesi tekrar verildi ve Silistre valisi oldu. Ardından Haziran 1792'dse Mora valisi; sonra Kandiye valisi ve 1897'de tekrar Mora valisi olarak tayin edildi. 1798'de vezirlik rütbesi geri alındı ve kendi seçtiği bir mahalde sürgüne gönderildi. Yenisehir'i (Larisa) seçti ve bir müddet burada oturdu. 1800'de vezirliği geri verildi ve Bender muhafızı tayin edildi. İki ay sonra Hotin muhafızı yapıldı. 1802'de emekli oldu. Sonra tekrar Bender muhafızlığına tayin edildi. 14 Kasım 1806'de Rus ordusu bir baskınla Bender'i eline geçirince Ruslara esir oldu. Ocak 1807'de Ruslar onu Rusya içlerine doğru götürdüler.

Aslında, 1806-1812 yıllar arasında sürmüş olan Osmanlı-Rus savaşının neredeyse hemen başında zaptedilen Bender kalesinden çok uzağa götürülmedi, Rus tarihçi ve dvlet adamı Dmitriy Bantış-Kamenskiy 1810'da basılan anılar kitabında, takriben yetmiş yaşlarında olan Hasan Paşa'yı, Bender kalesinden yaklaşık 50 kilometre kuzeyinde olan Dubossarı kentinde 16 Mayıs 1808 tarihinde ziyaret ettiğini, Hasan Paşanın esir konumunda olmadığını, kendisi Osmanlı'ya geri gitmeye hazırlandığını yazmıştır. Bunun yanı sıra, Bantış-Kamenskiy, Hasan Paşa, 1807'de tahttan indirilen III.Selim'e sadık kaldığından, yeni padişah Mustafa tarafından katledilebileceğini de yazmıştır.^[4] Ki, bilindiği üzere, tam bu sıralarda Mustafa da tahttan indirildi ve 20 Temmuz 1808 tarihinde tahta II.Mahmd geçti. Bu yüzden Hasan Paşa bir tehlike ile karşılaşmamıştır, diye fikir üretilebilir.

1810'de kurtuldu ve tekrar Yenişehir'e döndü. Çok geçmeden o yıl o şehirde hayatını kaybetti.^[1][2]

Sicill-i Osmani onu şöyle değerlendirmektedir:^[1]

Tedbirli, gayretli, savaşçıydı.

Hotin'de bir camii yaptırdığı bilinmektedir.

• Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
• Emecen, Feridun, "Hasan Paşa (Kethüda, Cenaze)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.544 ISBN 975-08-0072-9
• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.II s.164 [2]
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995 5. baski) Osmanlı Tarihi IV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0015-4 .

Siyasi görevi
Önce gelen: Koca Yusuf Paşa	Osmanlı Sadrazamı 7 Haziran 1789 - 3 Aralık 1789	Sonra gelen: Cezayirli Gazi Hasan Paşa